Mekânsal Semiyotik ve Politik Semantik Açısından Kentsel Metnin Dönüşümü: Nevşehir’de Kamusal Mekân İsimlendirmeleri Örneği

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 24, 662 - 700, 31.08.2018

Nejdet Özberk

https://doi.org/10.31198/idealkent.432225

Cited By: 2

Öz

Bu makale yeni kent sosyolojisi ve toponimik politikaya
ilişkin bir örnek olay incelemesidir. Semiyotik ve politik semantik çağdaş kent
politikası, eleştirel toponimi, kültürel mekân ve hafıza çalışmalarının önemli
konularından biridir. Mekân isimlendirmeleri kentsel mekânın toplumsal
üretiminde hayati bir rol oynar: isimler iktidarın bir ifadesidir ve
isimlendirme pratikleri mevcut ve değişen güç asimetrilerini yansıtır. Bu
araştırmada Türkiye’deki küçük bir kent, Nevşehir özelinde mekân (yeniden)
isimlendirmeleri sürecinin ve değişen kentsel metnin politik olarak nasıl
okunabileceği tartışılmıştır. Son on beş yılda, özellikle 2016 sonrasında kent
yoğun bir mekân isimlendirme süreci yaşamış ve kentsel metin radikal bir
şekilde dönüştürülmüştür. Bu süreçte üç eğilim ayırt edilebilmektedir:
Türk-İslam sentezinin nüksedişi, anma mekânlarının tezahürü ve kentsel metnin
millileştirilmesi ile kentsel yapılı çevrenin neoliberal-muhafazakâr metalaştırılması
ve dinselleştirilmesi. Özellikle 15 Temmuz Darbe Girişiminden sonra politik
rejim değişikliğine işaret eden yeni bir tarihsel anlatıyla kamusal mekânlar
yeni bir kimlik, tarihsel hafıza ve mekân kurmak üzere yeniden
isimlendirilmiştir. Bu makalede sunduğumuz, örnek olay yaklaşımının ampirik
zenginliğine dayanan ve kent metninin dönüşümünü semiyotik, söylem analizi,
politik semantik ve ideolojik eleştiri penceresinden yorumlayan veriler
etnografik tekniklerle toplanan ve nitel analize dayalı bir çalışmanın
sonucudur. 2017-2018 yılları arasında katılımlı gözlem, odaklı kent gezileri,
enformel sohbetler, medya ve gri literatür taramasına dayalı kapsamlı bir saha
çalışması gerçekleştirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kentsel semiyotik, eleştirel toponimi, kentsel metin, kentsel mekân isimlendirme, politik semantik, Nevşehir

The Spatial Semiotics and Political Semantics of the Urban Text Changes: The Case of Public Space (Re)namings in Nevşehir

Öz

This article is a case study on new urban sociology and
toponymic politics. Semitoics and political semantics is one of the important
topics in contemporary urban politics, critical toponymy, cultural landscape
and memory studies. Place renaming plays a crucial rol in the social production
of urban space and names are an expression of power and naming practices
reflect the existing and changing power assymmetries. This article discusses how
to read politically the process of place (re)namings and changing city text in
a small-sized Turkish city, Nevşehir. During the last fifteen years, especially
after the mid-2016, the city underwent a severe process of spatial renaming and
urban text radically altered. During this period three trends are discernible:
resurrection of Islam-Turk synthesis (conservative and far right figures),
proliferation of commemorative spaces, and neoliberal-conservative
commodification and Islamisation of built environment. Especially after the
failed July 15 Coup Attempt, with a new historical narrative signifying
political regime change, public spaces were renamed in order to create a new
identity, historical memory and space. The material presented in this article,
and based on the empirical richness of the case study approach and interpreting
the transformation of urban text through the lens of semiotics, political
semantics, discourse analysis, and ideological critique, is the result of an
ethnographic study collected through ethnographic techniques and qualitative
methods. Extensive fieldwork was conducted between 2017 and 2018, including
participant observation, interviews, guided city walks, informal conversations,
media and grey literature review.

Anahtar Kelimeler

Urban semiotics, critical toponymy, urban texts, urban place naming, political semantic, Nevşehir

Kaynakça

• Adanalı, Y. A. (2015). AKP döneminde şehirler, kentsel dönüşüm ve mimari: Mekânsallaşan iktidar, iktisat ve itirazlar. Kemal İnal, Ulaş B. Gezgin, Nuray Sancar (der.), Marka, takva, tuğra: AKP döneminde kültür kitabı. İstanbul: Evrensel.
• Alderman, D. H. (2003). Street names and the scaling of memory: the politics of commemorating Martin Luther King, Jr. within the African American community. Area, 35(2), s. 163–173.
• Anderson, B. (1983). Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism. London: Verso.
• Azaryahu, M. (1996). The power of commemorative street names. Environment and Planning D: Society and Space, 14 (3), s. 311-330.
• Azaryahu, M. (2009). Naming the past: the significance of commemorative street names. Lawrence D. Berg ve Jani Vuolteenaho (der.), Critical to-ponymies: the contested politics of place naming, (ss. 53-70), Aldershot and Burlington: Ashgate.
• Azaryahu, M. (2011). The critical turn and beyond: the case of commemorative street naming. ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10 (1): 28–33.
• Azaryahu, M. (2018). Revisiting East Berlin and Haifa: A comparative perspective on renaming the past. Rose-Redwood, R., Alderman, D., ve Azaryahu, M., (der.). The Political Life of Urban Streetscapes: Naming, Politics, and Place. (ss. 56-73), New York: Routledge.
• Berg, L. D. ve J. Vuolteenaho (2009). Critical Toponymies: the contested politics of place naming. Aldershot and Burlington: Ashgate.
• Bora, T. (2018). Zamanın kelimeleri: Yeni Türkiye’nin siyasî dili. İstanbul: İletişim.
• Brenner, N. ve N. Theodore (2002) Spaces of neoliberalism: urban restructuring in North America and Western Europe. London: Blackwell.
• de Certeau, M. (2002). The practice of everyday life. Los Angeles: University of California Press.
• De Landtsheer, C. (1998). Introduction to the study of political discourse. O. Feldman ve C. De Landtsheer (der.) Politically speaking. (ss. 1-18), Westport: Praeger.
• Değirmencioğlu, S.M. (2016). "Öl dediler öldüm": Türkiye’de şehitlik mitleri. İstanbul: İletişim.
• Erdentuğ, A. ve B. Burçak (1998). Political tuning in Ankara, a Capital, as reflected in its urban symbols and images” International Journal of Urban and Regional Research, 22, (4) s. 589-601.
• “Forum Kapadokya Açıldı” (2009) https://www.perakende.org/ forum-kapadokya-acildi-1259654864h.html (Yayınlanma tarihi: 01 Aralık 2009) (Erişim tarihi: 28 Kasım 2017)
• Foucault, M. (2002). The order of things: an archaeology of the human sciences. London: Routledge.
• Gottdiener, M. ve R. Hutchison (2010). The new urban sociology. Fourth Edition, Cambridge, MA: Westview.
• Günal, V.(2012). Batman’da cadde adlandırmaları: Toplumsal bellek oluşturma ve şehirsel mekâna hâkim olma çabaları. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 25, s.171-197.
• Gürpınar, D. (2017). Yerli ve milli: Türk düşününde hamasi söylemler. İstanbul: Liber Plus.
• Hall, T.ve P. Hubbard, (1998). The entrepreneurial city: geographies of politics, regime, and representation. New York: Wiley.
• Kara, B. (2012). Kentler açısından mekânın toplumsallığı ve yer isimlerinin siyasal yapıya göre değişimi: Niğde örneği. Journal of World of Turks, 4(1), s. 149-163.
• Lefebvre, H. (2015). Şehir hakkı. (Çev. Işık Ergüden), İstanbul: Sel.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. (Çev. Işık Ergüden), İstanbul: Sel.
• Light, D. ve C. Young (2018). The politics of toponymic continuity: The limits of change and the ongoing lives of street names. Rose-Redwood, R., Al-derman, D., ve Azaryahu, M., (der.) The Political life of urban streetscapes: naming, politics, and place. (ss. 185-201), New York: Routledge.
• Marin, A. (2018). Toponymic changes as temporal boundary-making: street renaming in Leningrad/St. Petersburg. Rose-Redwood, R., Alderman, D., And Azaryahu, M., (der.) The political life of urban streetscapes: naming, poli-tics, and place. (ss.132-149). New York: Routledge.
• Massey, D.B. (2005). For Space. London: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). “Okullar ve diğer kurumlar “http://www.meb. gov.tr/baglantilar/okullar/index.php?ILKODU=50&ILCEKODU=1 (Erişim tarihi: 28.02.2018).
• Nevşehir Belediyesi (2016a). “Değişen cadde ve sokak isimleri rehberi” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=comcontent&view=article&id=1&Itemid=111 (Yayınlanma tarihi:, 30 Nisan 2012) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• _____“Park isimleri” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=comcontent &view =article&id= 2577&Itemid=252 (Yayınlanma: tarihi, 27 Eylül 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016b). “2 köprülü kavşak’a yeni isim verildi, bir parkın ismi değiştirildi” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=comcontent&view =article&id=2454%3A2-koepruelue-kavsak-a-yeni-isim-verildi-bir-park-n-ismi-degistirildi&catid=53& Itemid=255 (Yayınlanma tarihi: 01 Temmuz 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016c). “Milli irade şehitlerimizin ismi meydan ve caddelerde yaşayacak“http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=com_content&view =article&id=2470:milli-irade-sehitlerimizin-ismi-meydan-ve-caddelerde-yasayacak &catid=53&Itemid=255 (Yayınlanma Tarihi:18 Temmuz 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016d). “İşte nevşehir işte milli irade” http://www.nevsehir. bel.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=2471:iste-nevsehir-iste-milli-irade &catid= 53&Itemid=255 (Yayınlanma tarihi: 19 Temmuz 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016e). “Şehitlerimiz Nevşehir’de park ve cadde de yaşayacak” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=com_content&view=article &id=2493:sehitlerimiz-nevsehir-de-park-ve-cadde-de yasaya-cak&catid=53& Itemid=255 (Yayın tarihi: 26 Temmuz 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016f). “Şehitlerimiz parklarda yaşıyor Ragıp Üner Mahallesinin ismi 15 Temmuz Mahallesi olarak değişti” http://www.nevsehir. bel.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=2516:sehitlerimiz-parklarda-yas-yor-rag-p-uener-mahallesinin-ismi-15-temmuz-mahallesi-olarak-degisti&catid=53&Itemid=2550 (Yayınlanma tarihi: 5 Ağustos 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2016g). “2000 Evler TOKİ cadde ve sokak isimleri” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=comcontent&view=article&id=2&Itemid=112 (Yayınlanma Tarihi, 30 Nisan 2012) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• Nevşehir Belediyesi (2017). “Nevşehir Külliyesi, şehir vizyonuna farklılik katacak” http://www.nevsehir.bel.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=3052:nevsehir-kuelliyesi-sehir-vizyonuna-farkl-lik-katacak&catid=14:ana-haber&Itemid=133 (Yayın. Tarihi: 08 Eylül 2017) (Erişim tarihi: 16 Kasım 2017).
• “Nevşehir'de Pforzheim Parkı’nın ismi değiştirildi” (2016). http://www.fibhaber. com/genel/nevsehir-de-pforzheim-parkinin-ismi-degistirildi-h53508.html (Yayınlanma Tarihi: 01 Temmuz 2016) (Erişim tarihi: 28 Eylül 2017).
• “Nevşehir'de Nissara AVM açıldı” (2017). www.fibhaber.comhttp:// www.fibhaber. com/ nevsehir/nevsehir-de-nissara-avm-acildi-h75638.html (Yayınlanma Tarihi: 30 Eylül 2017) (Erişim tarihi: 16 Kasım 2017).
• Özberk, N. (2017). Kentsel yıkımın’ politik ekolojisi: Nevşehir Kalesi ve çevresi kentsel dönüşüm projesi örneği. İdealkent, 8 (21), s. 200-228.
• Özkan, M. ve A.C. Yoloğlu (2005). Bir bellek projesi olarak sokak isimlendir-mesi: Ankara örneği. Planlama, Sayı: 34, s.54-62.
• Palonen, K. (2018). Reading street names politically: a second reading. Rose-Redwood, R., Alderman, D., ve Azaryahu, M., (der.) The political life of urban streetscapes: naming, politics, and place. (ss. 25-40), New York: Routledge.
• Rose-Redwood, R., D. Alderman ve M. Azaryahu (der.) (2018). The urban streetscape as political cosmos. Rose-Redwood, R., Alderman, D., And Azar-yahu, M., (der.) The political life of urban streetscapes: naming, politics, and pla-ce. (ss. 1-24), New York: Routledge.
• Rose-Redwood, D. Alderman ve M. Azaryahu (2010). Geographies of to-ponymic inscription: new directions in critical place-name studies. Prog-ress in Human Geography, 34(4) (2010) s. 453–470.
• Šakaja, L. ve J. Stanıć (2018). The spatial codification of values in Zagreb’s city-text. Rose-Redwood, R., Alderman, D., And Azaryahu, M., (der.) The politi-cal life of urban streetscapes: naming, politics, and place. (ss. 150-167), New York: Routledge.
• Scott, J. C., (2008). Devlet gibi görmek: insanlık durumunu geliştirmeye yönelik projeler nasıl başarısız oldu. (Çev. Nil Erdoğan), İstanbul: Versus.
• Stahl, G. (2010). Urban semiotics. in Ray Hutchison, Encyclopedia of Urban Studies. (ss. 918-921), California: Sage.
• Şahin, G. (2010). Türkiye’de yapılmış toponomi çalışmaları. Adıyaman Üniversitesi SBE Dergisi, 3(4), s. 134-156.
• Tokdoğan, N. (2018). Yeni osmanlıcılık: Hınç, nostalji, narsisizm. İstanbul: İletişim.