Eskişehir’in Endüstriyel Mirası Fabrikalar Bölgesinin Kent Kimliği Üzerindeki Etkileri

Yıl 2020, Sayı: Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı, 1049 - 1072, 01.12.2020

Uğur Sadioğlu , Esma Yürük

Öz

Tarım temelli bir ekonomiye sahip olan Eskişehir, Cumhuriyetin ilanı ile birlikte kalkınma planları kapsamında sınai üretimini ön plana çıkartmıştır. Fabrikalar bölgesi de bu dönemde kurulmuş ve fabrikaların çoğu kentin toprağının türünden dolayı kiremit ve tuğla üretmiştir.
Bölge çevresinde birçok mahallenin tezahür etmesiyle fabrikalar yerleşim yerleri arasında sıkışmış ve artan teknoloji sonucu etkinliğini yitirmiş, tek tek kapanmıştır. Gelinen noktada, bölgedeki fabrika yapılarının bir kısmı yıkılıp yerine yeni yapılar inşa edilmiş, bir kısmı binalar muhafaza edilerek farklı işlevler kazandırılmış, bir kısmı da işlevsiz ve kapalı halde zamanla mücadele etmektedir.
Fabrikalar, endüstriyel miras bağlamında taşıdıkları değer bakımından düşünüldüğünde; oluşturdukları kamusal alanlar, kalkınmacı yapıları, kent tarihi açısından tanık oldukları ve sebep oldukları hadiseler, kentlinin ortak hafızasında yarattıkları anı değeri, fiziksel, sosyal ve ekonomik varlıkları ile hem ulusal değer açısından hem de toplumsal hafıza açısından ön plana çıkmakta, kentin kimliğini ortaya koymaktadır.
Bu hafızanın ve kimliğin korunması noktasında yeniden işlevlendirme devreye girmekte, bu sayede ömrünü doldurmayan ancak mevcut işlevini yitiren yapıların israf edilmesinin önüne geçilebilmektedir.
Bu çalışma kapsamında, Eskişehir fabrikalar bölgesinin bıraktığı endüstriyel mirasın önemi vurgulanmış, kent kimliği açısından taşıdığı değer ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada, ilgili aktörler ile görüşülerek veri toplanmıştır. Elde edilen bulgular, endüstriyel mirasın geleceğe taşınabilmesi hususunda öneriler sunmak amacıyla kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Eskişehir fabrikalar bölgesi, kent kimliği, yeniden işlevlendirilme, endüstriyel miras

Effects of Factories Region, Industrial Heritage of Eskişehir on Urban Identity

Öz

Eskişehir brought industrial production to forefront with the development plans following the proclamation of the Republic. The Factories Region was established in this period.
Because many quarters occurred around the region, factories were stuck between settlements and lost their effectiveness as a result of increasing technology and were closed one by one. At this point some of the factory buildings were demolished, some buildings were preserved and began to be utilized for different services and some of them have been struggling with time.
When factories are considered in terms of their value with regards to industrial heritage, they stand out in terms of both national value and social memory.
Concerning the protection of this memory and identity, refunctioning has a vital role. By this means the wasting of the structures having lost their functions can be prevented.
In this study the significance of the industrial heritage left by Eskişehir Factories Region was emphasized and its value in terms of the city identity tried to be revealed. In the research process data were gathered by conducting interviews with related actors. These data were utilized to offer suggestions regarding the transfer of industrial heritage to the future.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir factories region, urban identity, refunctioning, industrial heritage

Kaynakça

• Aksoylu, S. (2014). Effects of the urban regeneration on the industrial heritage and city identity in Eskişehir. III. European conference on social and behavioral sciences (s. 196). Roma: IASSR ve Sapienza University.
• Arıtan, Ö. (2008). Modernleşme ve Cumhuriyetin kamusal mekân modelleri. Mimarlık dergisi, (342). 18 Haziran 2019 tarihinde http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlikveDergiSayi=353veRecID=1822 adresinden erişildi.
• Basın İlan Kurumu. (2016). İcradan satılık 8474 m2 arsa paylı kiremit fabrikası. 15 Haziran 2019 tarihinde resmi ilan portalı: https://www.ilan.gov.tr/detay-emlak-isyeri-ve-ticari-isletme-icradan-satilik-8474-m2-arsa- payli-kiremit-fabrikasi-225188.html?searchText= adresinden erişildi.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: a social critique of the judgement of taste. London ve New York: Routledge.
• Büyükarslan, B., ve Güney, E. D. (2013). Endüstriyel miras yapılarının yeniden işlevlendirilme süreci ve İstanbul tuz ambarı örneği. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 6(2), 31-58.
• CHP. (1938). Cumhuriyetin 15. yılında Eskişehir. Eskişehir: CHP Eskişehir il yönetim kurulu.
• Çayır, C. (2011). Sanayi mirasının korunarak yeniden işlevlendirilmesi Eskişehir fabrikalar bölgesi çift kurt kiremit ve tuğla fabrikası örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Eisenman, P. (2006). The formal basic of modern architecture. İsviçre: Lars Müller Publishers.
• Ercivan, A. (2004). Gazhanelerin yeniden işlevlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Eskişehir Kültür Mirası Envanteri. (2014). Hayal kahvesi (Eski Aral Şarap Fabrikası). 15 Haziran 2019 tarihinde Eskişehir Kültür Mirası Envanteri: http://www.eskisehirkulturenvanteri.gov.tr/anitdetay.aspx?ID=204 adresinden erişildi.
• Gökmen, L. (2016, 4 Temmuz). Konutta proje ligi. 18 Haziran 2019 tarihinde http://www.ekonomist.com.tr /kapak-konusu/konutta-proje-ligi.html adresinden erişildi.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi. (1932). Eskişehir Kurt Marka Marsilya Kiremidi. (No:3977).
• Kasap, M., ve Toy, S. (2018). Cumhuriyet dönemi sanayileşmenin mekânsal gelişim üzerine etkileri ve sanayi yapılarının endüstriyel mirasa dönüşümü: Eskişehir fabrikalar bölgesi örneği. D. Ü. sempozyumu (Dü.), Çevreden mekana içinde (ss. 2079-2090). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Yayınları.
• Kılıçoğlu. (2017). 90 Yıllık kesintisiz liderlik. İstanbul: Dünya Süper Veb Ofset. 15 Haziran 2019 tarihinde https://www.kilicoglu.com.tr/90yil/dijital-katalog.php adresinden erişildi.
• Koca, G., ve Karasözen, R. (2010). 1945-1960 dönemi Eskişehir modern kent merkezinin oluşumunda öne çıkan yapılar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 191-211.
• Lefebvre, H. (1991). The production of space. Oxford: Basil Blackwell Inc.
• Lynch, K. (2010). Kent imgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Murray, J. (1900). Murray's hand-book constantinople brusa, and the throad. London: John Murray.
• Özaslan, N., ve Aksoylu, S. (2014). Eskişehir modern mimari mirasının araştırılması ve belgelenmesi. Proje No. 1110F159. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özkut, D. (2017). Eskişehir'de modern hafızanın yerel izleri. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi (TÜBA-KED), 16, 35-66.
• Pekol, B. (2010). İstanbul’da yeni işlevlerle kullanılan tarihi yapıların üslup sorunsalı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Roitman, S. (2010). Gated communities: definitions, causes and consequences. Urban design and planning, 163(1), 31-38.
• Rojek, C. (2000). Indexing, dragging and the social construction of tourist sights. C. R. Urry (Der.), Touring cultures. Transformation of travel and theory içinde (ss. 52-74). New York: Routledge.
• Sadioğlu, U. (2018). Türkiye ve Almanya'da yaşanan yerel yönetimler reformunun karşılaştırılması. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sadioğlu, U., ve Eseroğlu, İ. (2017). Kentsel dönüşümde kültürel birikimin sürekliliği, kimliğin muhafazası ve aidiyetin geliştirilmesi: Konya-bedesten örneği. M. K. Uğur Ömürgönülşen (Der.), Sürdürülebilir kent ve çevre yönetimi üzerine yazılar I içinde (s. 223). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Şensoy, G., ve Üstün, B. (2016). Eskişehir fabrikalar bölgesi: Çiftkurt fabrikası için yeni işlev önerisi. BAUN Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(1), 86-104.
• Tepebaşı Taşınmaz Kültür Varlıkları. (2016). Haziran 17, 2019 tarihinde Koruma kurulları: http://www.korumakurullari.gov.tr/TR-133435/tepebasi.html adresinden erişildi.
• Türkgeldi, A. F. (1987). Görüp işittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.