Ulaşımda Yaptıklarımız Yap(a)madıklarımız: Büyük Kentlerimizin Yüz Yıllık Öyküsü

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 36, 464 - 486, 02.08.2022

Cüneyt Elker

https://doi.org/10.31198/idealkent.1090761

Cited By: 1

Öz

Farklı yönetimler, rejimler ve durmaksızın değişmekte olan bir dünya ortamını kapsayan yüz yıllık bir sürenin tümünün bir yazı çerçevesinde incelenmesi fazla iddialı gelebilir. Hele konu, bazen birkaç yılda bir değişen büyük şehirlerimizin ulaşım politikaları olursa… Bu nedenle yazı, İstanbul’un Aksaray semtinin ulaşım tarihine odaklanarak başlamakta, ilk olarak 20. Yüzyılın başlarından 1970’lere kadarki gelişmeler özetlenmektedir. Bu çerçeve içinde, Tarihi Yarımada’da çoğu bilinçsizce hayata geçirilen yol projelerinin yıkıcı sonuçları da göz önüne serilmektedir. Bu yıllardan itibaren dünyada ulaşım politikalarında ortaya çıkan çağdaş anlayışların kısa bir özetinin ardından, Ankara ve İzmir de dahil, Türkiye’nin üç büyük kentinde yürütülen ulaşım politikaları incelenmektedir. Bu dönemde birkaç yerel çağdaş uygulama dışında, büyük kentlerde eski anlayışın sürdüğü görülmektedir. Devamında, bu şehirlerde 1990’lardan günümüze kadar uygulanmış olan ulaşım proje ve önlemlerinin, dünyada kabul görmüş genel ölçütler çerçevesinde değerlendirmesi yapılmaktadır. Makale, pandemi koşulları sona erdiğinde, çağdaş ulaşım politikalarını oluşturan nedenlerin hala geçerliğini sürdüreceğini ve bunlara her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyulacağı görüşü ile sona ermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş ulaşım politikaları, Türkiye’nin kentsel ulaşım tarihi, büyük şehirlerdeki ulaşım projeleri, otobüs yolları, Aksaray

What We Have and Have Not Done in Transportation: The Story of Our Major Cities in Last Hundred Years

Öz

It may be considered too pretentious to analyze the totality of a period of hundred years comprising different administrations, regimes and ceaselessly changing world environment. Particularly if the issue is about the transport policies of our large cities, sometimes fluctuating on every one or two years… Therefor this paper starts by focusing on the transport history of Aksaray District of Istanbul, and summarizes the developments from the beginning of 20th Century until 1970’s. In this context, the disruptive consequences of road projects in the Historical Peninsula -implemented mostly unconsciously- are exhibited. After a short review of contemporary transportation policies emerged in the world in subsequent years, policies executed in three largest cities of Turkey –including Ankara and Izmir- are analyzed. It is observed that former understanding continued in major cities, with an exception of few local contemporary implementations. An assessment of transport projects and measures realized in those cities from 1990’s until nowadays -according to globally accepted criteria- follows these observations. The conclusion states that the factors which caused the emergence of contemporary transport policies will remain as a major risk for the whole world in post pandemic period and those policies will be needed more than ever.

Anahtar Kelimeler

Contemporary transport policies, Turkish urban transport history, transport projects in major cities, busways, Aksaray

Kaynakça

• Basım, N. (2021). 11 Kasım 2021 tarihinde https://pinterest.com adresinden erişilmiştir.
• Bilsel, F.C. (2009). İzmir’de Cumhuriyet Dönemi planlaması (1923-1965): 20. Yüzyıl kentsel mirası ve kamusal mekânlar. Ege Mimarlık, 71.
• Bilsel, F. C. (2015). Geç Osmanlı Döneminden Cumhuriyet'e çağdaş şehir düşüncesi ve İstanbul planlaması. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, 8, 496-535.
• Boysan, B. (1910). İstanbul’un sıçrama noktası. Osmanlı Başkentinden Küreselleşen İstanbul’a: Mimarlık ve Kent, 81-96.
• Arslan Çinko, M. ve Eres, Z. (2018). İstanbul’da 20. yüzyılda kentsel ölçekteki değişimler: Millet Caddesi ve yitirilen anıt eserler. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu (31 Ekim-2 Kasım, İstanbul) içinde (ss. 555-576). İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Dağdelen, İ. (2006). Alman mavileri: 1913-1914 I. Dünya Savaşı öncesi İstanbul haritaları. İstanbul: Kütüphaneler ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları No:35, İmaj Ofset.
• Elker, C. (2002). Ulaşımda politika ve pratik. Ankara: Gölge Yayınları,.
• Elker, C. (2007). Yaşanabilir bir çevre için ulaşım. Bülten 51 Dosya 05. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 54-58.
• Erkek, E. (1981). Hürriyet Gazetesi, 19 Aralık 1981 tarihli sayı.
• Eski İstanbul Fotografları Arşivi (2021). 14 Kasım 2021 tarihinde https://pinterest.com adresinden erişilmiştir.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2018). İstanbul 2018 Yıllık Ulaşım Raporu.
• İzmirmag (2021). 17 Kasım 2021 tarihinde https://izmirmag.net/ adresinden erişildi.
• Koç, A., Yağlı, H., Koç, Y. ve Uğurlu, İ. (2018). Dünyada ve Türkiye’de enerji görünümünün genel değerlendirilmesi. Mühendis ve Makina, 59(692), 86-114.
• Mamboury, E. (1925). Constantinople: guide touristique. Constantinople: Editions Rizzo & Son, 1925.
• Pervititch, J., & Kılıç, Z. (2000). Jacques Pervititch sigorta haritalarında İstanbul. Tarih Vakfı; Axa Oyak.
• Sermimar (2022). 20 Şubat 2022 tarihinde https://www.sermimar.net/ adresinden erişildi.