Comparison of the Continuing, Changing and Transforming Characteristics of Unplanned Organic Textured Neighborhoods and Planned Geometric Textured Neighborhoods with Housing in the Understanding of Public Space in Turkey

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 38, 2560 - 2598, 31.12.2022

Havva Özdoğan

https://doi.org/10.31198/idealkent.1104944

Cited By: 1

Öz

Traditional Anatolian settlements have been formed as a reflection of community life. In the study, it was aimed to compare the housing relations with social and public spaces such as courtyards/gardens, streets and squares in different urban textures. Accordingly, the study was conducted over 10 neighborhoods in 5 regions from Anatolia’s different geographical regions which have both unplanned-organic and planned-geometrical textures. As study areas, Kula Zaferiye and Bey Neighborhoods, Avanos Orta and Bahcelievler Neighborhoods, Safranbolu Akcasu and Emek Neighborhoods, Boyabat Gokdere and Yildiz Neighborhoods, and Midyat Isiklar-Akcakaya-Bahcelievler Neighborhoods were determined. Analyses were performed on street and residence arrangements in unplanned and planned neighborhoods, urban spaces that stand out in spatial integration, concentration space typologies that have different publicity degrees in urban spaces, the functional properties of concentration-square spaces in settlements, and plane properties that vertically and horizontally determine concentration spaces connected to residence units in neighborhoods. Social interaction-concentration spaces such as courtyard/garden, street, and square with semi-private/public, and public features were discussed in terms of sustainability based on spatial and formal analysis findings. It was concluded that particularly the transition from intertwined building arrangements to detached building arrangement affected community life and spaces.

Anahtar Kelimeler

Neighborhood, Neighborhood square, community life, sustainability

Türkiye’de Plansız Organik Dokulu Mahalleler ile Planlı Geometrik Dokulu Mahallelerin Kamusal Mekan Anlayışında Süregelen, Değişen ve Dönüşen Özelliklerin Konutlarla İlişkilerinin Karşılaştırılmaları

Öz

Geleneksel Anadolu yerleşmeleri ve mahalleleri toplumsal yaşamın bir yansıması olarak biçimlenmiştir. Çalışmada farklı kentsel dokulardaki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi toplumsal ve kamusal mekanlarla konut ilişkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışma Anadolu’nun farklı coğrafi bölgelerinde hem plansız-organik dokulu hem de planlı-geometrik dokulu mahallelere sahip 5 yerleşim bölgesindeki toplam 10 mahalle üzerinde yürütülmüştür. İnceleme alanları Kula Zaferiye ve Bey Mahalleleri, Avanos Orta ve Bahçelievler Mahalleleri, Safranbolu Akçasu ve Emek Mahalleleri, Boyabat Gökdere ve Yıldız Mahalleleri ile Midyat Işıklar-Akçakaya Mahalleleri ve Bahçelievler Mahallesi olarak belirlenmiştir. Çalışma yöntemi farklı ölçeklerde birbirine bağlı mekânsal, işlevsel ve biçimsel analiz aşamalarından oluşmuştur. Plansız ve planlı mahallelerde sokak ve konut dizilim sistemleri, mekânsal bütünleşmede öne çıkan kentsel mekan analizleri, kentsel mekanlarda farklı kamusallık derecesine sahip toplanma mekanı tipolojileri, yerleşmelerdeki toplanma-meydan mekanlarının işlevsel yapıları, mahallelerde konut üniteleriyle bağlantılı toplanma mekanlarını düşey ve yatayda belirleyen düzlem özellikleri konularında analizler yapılmıştır. Yarı özel/kamusal ve kamusal nitelikteki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi sosyal etkileşim ve toplanma mekanları mekânsal ve biçimsel analiz bulgularına bağlı olarak sürdürülebilirlik açılarından tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda özellikle iç içe geçen tekil bina diziliminden çok katlı ayrık bina dizilimine geçişin toplumsal yaşamı ve mekanlarını etkilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mahalle, mahalle meydanı, toplumsal yaşam, sürdürülebilirlik, Neighborhood, Neighborhood square, community life, sustainability

Kaynakça

• Alada, A.B. (2008). Kentsel yönetime katılımda mahalle. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayını, DOSYA-08:Yerel Yönetimlere Katılım, Bülten 64, 66-70. 15 Şubat 2022 tarihinde http://www.yayed.org/id74-incelemeler/dosya-08-8-kentsel-yonetime-katilimda-mahalle-adalet-b-alada.php#.YkKz0TdBxbU adresinden erişildi.
• Alexander, C., Ishikawa, S. ve Silverstein, M. (1977). A pattern language: towns, buildings, construction. New York: Oxford University Press.
• Alsaç, Ü. (1993). Türk kent düzenlemesi ve konut mimarlığı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altay, C. (2007). Kentsel sürdürülebilirlik açısından kültürel planlama ve mekansal icraatlar. Bülten 51, 25-29. 13 Şubat 2022 tarihinde https://www.academia.edu/5980966/ adresinden erişildi.
• Aru, K. A. (1998). Türk kenti. İstanbul:YEM Yayın.
• Bakan, K. ve Konuk, G. (1987) Türkiye’de kentsel dış mekanların düzenlenmesi. TÜBİTAK, Yayın No: 4-5, İstanbul: Yapı Araştırma Enstitüsü. 15 Aralık 2022 tarihinde https://aperta.ulakbim.gov.tr/record/2193#.Y6DLS-xBxbU adresinden erişildi.
• Bourdieu, P. (2018). Social space and the genesis of appropriated physical space. International Journal of Urban and Regional Research, 42(1), 106-114. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12534
• Cerasi, M. M. (1999). Osmanlı kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. yüzyıllarda kent uygarlığı ve mimarisi. İstanbul: YKY.
• Ercan, M. A. (2012). Sürdürülebilir topluluk. M. Ersoy (Der.), Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, 410-413. İstanbul: Ninova Yayınları.
• Erdagöz, Ö. (2012). Mahalle yönetimi ve geleceği. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi , 0 (1) , 59-101. 1 Şubat 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/mdergi/issue/16881/175762 adresinden erişildi.
• Erdönmez, M. E., (2005). Açık kamusal kent mekanlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. Megaron, YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 67-87. 6 Şubat 2022 tarihinde https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-21939-ARTICLE-ERDONMEZ.pdf adresinden erişildi.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki “mahalle”nin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları IV, 69-78. 15 Ocak 2022 tarihinde http://www.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanl%C4%B1_sy4/1984_4_ERGENCO.pdf adresinden erişildi.
• Google Earth, 2022. https://earth.google.com/web/. adresinden erişildi.
• Gökgür, P. (2017). Kentsel mekanda kamusal alanın yeri. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Gümüş, İ. (2018) Toplumsal yapı: kavramsal çerçeve, yaklaşımlar ve unsurları. Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, M. Aykaç (Der.), 9-20, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi: İstanbul.
• Gürbüz Yıldırım, E. ve Çağdaş, G. (2018). Gaziantep geleneksel mimari dokusunun sosyo-kültürel bağlamda mekan dizimsel analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (2), 508-532. https://doi.org/10.21547/jss.357431
• Karakaş, M. (2019) Kent mekan ve toplum: mekan sosyolojisine giriş. Kent, Mekan ve Toplum. M. Karakaş (Der.), 15-42, Tezkire Yayıncılık:Ankara. 15 Aralık 2022 tarihinde https://www.academia.edu/43467084/Kent_Mekan_ve_Toplum_Mekan_Sosyolojisine_Giri%C5%9F adresinden erişildi.
• Keleş, R. (1998) Kentbilim terimleri sözlüğü, Ankara:İmge Yayınevi.
• Kostof, S. (2007). The city shaped urban patterns and meanings through history. New York: Bulfinch Press.
• Kuban, D. (1995) Türk “Hayat”lı ev. İstanbul: MTR.
• Kuntay, O. (1994). Yaya mekanı. Ankara: Ayıntap Yayıncılık.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396. 16 Aralık 2022 tarihinde https://www.academia.edu/9415670/A_Theory_of_Human_Motivation_Abraham_H_Maslow_Psychological_Review_Vol_50_No_4_July_1943 adresinden erişildi.
• Lynch, K. (2012) Kent imgesi, İ. Başaran (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mehrhoff, W.A. (2005). Sustainable urban development. R. W. Caves (Der.), Encyclopedia of the City, s. 649-651. 22 Ocak 2022 tarihinde https://www.routledge.com/Encyclopedia-of-the-City/Caves/p/book/9780415862875 adresinden erişildi.
• Moughtin, C. (2003) Urban design street and square. London: Architectural Press.
• Norberg-Schulz, C., (1980). Genius loci: towards a phenomenology of architecture. New York: Rizzoli.
• Ocakçı, M. ve Türk, Y. A. (2012) Kentsel kimlik. M. Ersoy (Der.). Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, 226-228.İstanbul, Ninova.
• Önal, R. Ç. (2016). Erzurum/İspir ilçesinde geleneksel ev mimarisi. XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, cilt.2, 743-760. 15 Şubat 2022 tarihinde http://www.xxortacag.sakarya.edu.tr/pdf/48rconal.pdf adresinden erişildi.
• Özbek Eren, İ. (2012). Türkiye’de dönüşen kentlerin son kalesi: Kent kurucu öğe olarak Osmanlı’dan günümüze “Mahalle”. International Journal of Human Sciences [Online] (9)2, 1547-1568. 2 Ocak 2022 tarihinde https://www.jhumansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/download/2242/1018/7146 adresinden erişildi.
• Özcan, K. (2005). Orta Asya Türk kent modelleri üzerine bir tipoloji denemesi (VIII. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar). Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ. Cilt 20, No 2, 251-265, Vol 20, No 2, 251-265. 23 Mart 2022 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/237597747 adresinden erişildi.
• Sezgin, H. (2006) Yöresel konut mimarisi ve Türkiye’deki örnekler hakkında, Tasarım + Kuram, 3-4, 1-20. 15 Aralık 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/tasarimkuram/issue/22531/240787 adresinden erişildi.
• Şahin, M. ve Işık, E. (2015). Osmanlı'dan Cumhuriyete mahalle yönetimi . Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , (30) , 221-230. 5 Ocak 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4772/65690 adresinden erişildi.
• Sezgin, H. (2006). Yöresel konut mimarisi ve Türkiye’deki örnekler hakkında. Tasarım Kuram, 4, 1-20. 11 Ocak 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/tasarimkuram/issue/22531/240787 adresinden erişildi.
• Sharifi, A. (2016). From garden city to eco-urbanism: The quest for sustainable neighborhood development. Sustainable Cities and Society, 20, 1-16. http://doi.org/10.1016/j.scs.2015.09.002
• Turan, S. ve Ayatac, H. (2020). Günümüzde mahalle kültürünü sürdürebilmek ve yeni bir kavram arayışı olarak “sosyal dayanıklı mahalle”: Kurtuluş-Feriköy örneği. Tasarım Kuram, 16(31):194-215. doi:10.14744/tasimkuram.2020.36744
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (TDK). 13 Ocak 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/. Adresinden erişildi. Varolgüneş, F.K., (2021), Sosyal sürdürülebilirlik performansının kalıcı afet konutlarında değerlendirilmesi: Bingöl örneği, İdealkent, 32,12, 757-784. DOI: 817201/idealkent. 815153
• Woodcraft, S., Bacon, N., Hackett, T., Caistor-Arendar, L. ve Hall, F. (2012). Design for social sustainability a framework for creating thriving new communities. London: The Young Foundation. 12 Ocak 2022 tarihinde http://www.social-life.co/media/files/DESIGN_FOR_SOCIAL_SUSTAINABILITY_3.pdf adresinden erişildi.