Evsizliğe Giden Süreç: Yaşam Koşulları, Aile ve Sosyal Destek Ağları Üzerine Derinlemesine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 42, 790 - 815, 31.01.2024

Musa Gürel

https://doi.org/10.31198/idealkent.1390130

Öz

Bu çalışma, evsiz bireylerin yaşadığı zorlukları, evsizliğe sürükleyen faktörleri, günlük yaşam şartlarını ve aile ile sosyal destek ağlarının rollerini kapsamlı bir şekilde incelemeyi hedeflemektedir. Evsiz bireylerle yapılan araştırma için nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş olup mülakatlar için yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanarak Bursa il merkezinde sokak, terminal ve konukevinde kalan 14 evsiz erkek ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bulguların analizinde ise, betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler, evsizliğe giden süreç, evsizlerin yaşam koşulları ve karşılaştığı zorluklar, aile ve sosyal destek ağları şeklinde üç ana tema üzerinden değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda evsizliğin çoğunlukla aile içi sorunlar ya da ölümlerle başlayıp ekonomik kayıplar ve psikolojik sorunlarla derinleştiği belirlenmiştir. Evsiz bireylerin yaşam koşulları barınma, sağlık, ekonomik yoksunluk, istihdam, gıda, güvenlik, hijyen ve damgalanma gibi ciddi zorluklarla şekillenmiştir. Evsiz bireylerin neredeyse tamamının aile, arkadaş ya da diğer sosyal destek ağlarından yoksun olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu bireylerin duygusal, sosyal ve ekonomik destek sistemlerinden mahrum kaldığı belirlenmiştir. Dolayısıyla, evsizliğin sadece barınma eksikliği değil, aynı zamanda sosyal ve psikolojik faktörlerin karmaşık bir etkileşimi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Evsiz bireylerin yaşam kalitelerini iyileştirmek için, aile ve sosyal destek ağlarını güçlendirecek ve onları topluma yeniden entegre edecek kapsamlı sosyal politikaların veya hizmetlerin geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Evsizlik, Sokakta Yaşayan, Yaşam Koşulları, Sosyal Destek.

The Process Leading to Homelessness: An In-Depth Study on Living Conditions, Family and Social Support Networks

Öz

This study aims to comprehensively examine the difficulties faced by homeless individuals, the factors leading to homelessness, their daily living conditions, and the roles of family and social support networks. A qualitative research method has been preferred for the research conducted with homeless individuals, and a semi-structured interview form was prepared. Face-to-face interviews were conducted with 14 homeless men staying on the streets, at terminals, and in guesthouses in the city center of Bursa. In the analysis of the findings, the descriptive analysis technique has been utilized. The data obtained have been evaluated over three main themes: the process leading to homelessness, the living conditions of the homeless, and the challenges they face, as well as family and social support networks. The research results have determined that homelessness often begins with domestic issues or deaths and deepens with economic losses and psychological problems. The living conditions of homeless individuals are shaped by severe challenges such as housing, health, economic deprivation, employment, food, security, hygiene, and stigmatization. It has been revealed that almost all homeless individuals lack family, friends, or other social support networks. Moreover, these individuals have been identified as deprived of emotional, social, and economic support systems. Consequently, it has been concluded that homelessness is not merely a lack of shelter but also a complex interaction of social and psychological factors. To improve the quality of life of homeless individuals, the development of comprehensive social policies or services that will strengthen family and social support networks and reintegrate them into society is recommended.

Anahtar Kelimeler

Homelessness, the process to homelessness, living conditions, social support

Kaynakça

• Acar, B., Bozkafa, H., Vural, B., Önal, S., Genç, M. ve Yaman, Ö.M. (2022). Evsizliğin nedenleri ve deneyimleri üzerine nitel bir araştırma: Beyoğlu örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 339-358. https://doi.org/10.33417/tsh.986870.
• Acar, H. ve Erbay, E. (2013). Sokak çalışması: temel kavramları ve kapsamı. Sosyal politika ve kamu yönetimiyle sosyal hizmet (içinde). Ankara: Maya Akademi.
• Altun, G. (1997). 1991-1995 Yılları arasında İstanbul’da görülen evsiz insan ölümleri (Uzmanlık Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Batterham, D., Cigdem-Bayram, M., Parkinson, S., Reynolds, M., & Wood, G. (2022). The spatial dynamics of homelessness in australia: Urbanisation, intra-city dynamics and affordable housing. Applied Spatial Analysis and Policy, 15(4), 1021-1043. https://doi.org/10.1007/s12061-022-09435-5.
• Bekaroğlu, Doğan, B. (2018). Küreselleşen İstanbul’da evsizliğin sosyal hizmet perspektifinden analizi (Beyoğlu örneği), (Yayınlanmamış doktora tezi), Yalova Üniversitesi, Yalova.
• Bekaroğlu Doğan, B. (2020). Neoliberalizm, evsizliğin yönetimi ve evsizlerin hayatta kalma stratejileri, İdeal Kent Dergisi,11, 1339-1374.
• Bektaş, A. (2014). Evsizlik olgusu ve evsizlere yönelik sosyal politikalar: hükümlere evsizlere ilişkin bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• Birelma, A. (2014). Türkiye’de evsizlik: genel bir değerlendirme. P. Akkuş ve Ö. Başpınar Aktükün (Ed.). Sosyal hizmet ve öteki, İstanbul: Bağlam Yayınları, 291-326.
• Biswas‐Diener, R., & Diener, E. (2006). The subjective well‐being of the homeless, and lessons for happiness. Social Indicators Research, 76(2), 185-205.
• Bower, M., Conroy, E., & Perz, J. (2017). Australian homeless persons’ experiences of social connectedness, isolation and loneliness. Health & Social Care in the Community, 26(2), 1-8, https://doi.org/10.1111/hsc.12505.
• Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2003). Yeni yoksulluk ve Türkiye’nin değişen refah rejimi. Birleşmiş Milletler kalkınma programı için hazırlanmış proje raporu. Ankara: Ajans-Türk A.Ş.
• Büyüköztürk, Ş. vd. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri- beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Coşkun R, vd., (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Çabuk, G., Atamtürk, E., Öncel, S. (2023). Evsizlerin genel özellikleri, sokaktaki yaşam deneyimleri ve ihtiyaçları. Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 539-568.
• Doğan, T. (2008). Psikolojik belirtilerin yordayıcısı olarak sosyal destek ve iyilik hali. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi , 3 (30), 30-44.
• Erbay, E. (2019). Evsizler: sokakların görünmeyen yüzleri. Ankara: SABEV.
• Eyrich‐Garg, K. (2010). Mobile phone technology: a new paradigm for the prevention, treatment, and research of the non-sheltered “street” homeless?. Journal of Urban Health, 87(3), 365-380. https://doi.org/10.1007/s11524-010-9456-2.
• Fazel, S., Geddes, J. R., & Kushel, M. (2014). The health of homeless people in high-income countries: descriptive epidemiology, health consequences, and clinical and policy recommendations. The Lancet, 384(9953), 1529-1540.
• FEANTSA (2002). Immigration and homelessness in the European Union: Analysis and overview of the impact of immigration on homelessness services in the European Union. Brussels: FEANTSA
• Fellin, S. P. J., H. Flaskerud and A. J. (2000). The culture of homelessness. In P. Manoleus (Ed.), The cross-cultural practice of clinical case management in mental health (pp. 41–68).
• Femi, O. (2017). Causes of homelessness and ways to end and prevent homelessness (Master). Hame Universıty Of Appled Sciences, Visamaki.
• Fisk, D., Rowe, M., Laub, D., Calvocoressi, L., & DeMino, K. (2000). Homeless persons with mental illness and their families: emerging issues from clinical work. Families in Society the Journal of Contemporary Social Services, 81(4), 351-359. https://doi.org/10.1606/1044-3894.1031.
• Göç ve Sosyal Politikalar Komisyonu. (2009). Kentsel yoksulluk, göç ve sosyal politikalar. Çevre ve şehircilik bakanlığı, kentleşme şurası, göç ve sosyal politikalar komisyonu, Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Gürel, M. (2023). Evsizlik olgusu ve evsizlere yönelik sosyal hizmet çalışmaları: Bursa örneği, (Yayınlanmış Doktora Tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Hope, M. and J. Young (1986). The Faces of Homelessness. D.C. Healty Company.
• Işıkhan, V. (2002). Kentlerin gölgesinde yaşayan evsizler. Ankara: Kardelen Ofset.
• İlhan, N. ve Ergün, A. (2010). Evsizler ve toplum sağlığı. Aile ve Toplum Dergisi, 5(2), 79-90.
• Johnson, T.P vd. (1997). Substance abuse and homelessness: social selection or social adaptation?, Addiction, 92(4), 437-45.
• Johnson, G. and Chamberlain, C. (2011). Are the homeless mentally ill?. Australian Journal of Social Issues, 46(1), 29-48.
• Johnson, G., & Chamberlain, C. (2008). Homelessness and substance abuse: Which comes first? Australian Social Work, 61(4), 342-356.
• Karaman, M. F. (2019). Sosyal dışlanma bağlamında evsizlik: İstanbul örneği (Yüksek Lisans Tezi), Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Küçük, M. (2014). Kent yoksulluğu ve evsizlik (İstanbul Zeytinburnu spor kompleksi barınma evi örneği), (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya
• Marra, J., McCarthy, E., Lin, H., Ford, J., Rodis, E., & Frisman, L. (2009). Effects of social support and conflict on parenting among homeless mothers.. American Journal of Orthopsychiatry, 79(3), 348-356. https://doi.org/10.1037/a0017241.
• Nooe, R. and Patterson, D. (2010). The ecology of homelessness. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 20(2), 105-152.
• North. C.S, vd (2010). A prospective study of substance use and housing stability in a homeless population, Soc Psychiat Epidemiol, 45, 1055–1062.
• Ögel, K. Yücel, H. (2005). Sokakta yaşayan ergenler ve sağlık durumları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 11-18.
• Özdemir, U. (2010). Evsizlik ve evsizlere genel bir bakış, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 21 (2): 77-88.
• Özkan, D. Ö. (2020). Evsizlik üzerine bir kent araştırması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• Ravenhill, M. (2008). The culture of homelessness. Aldershot: Ashgate.
• Schanzer, B., Dominguez B., Shrout, P.E, Caton, Carol. L M. (2007). Homelessness, health status, and health care use. Am J Public Health, 97(3), 464-469. DOI: 10.2105/AJPH.2005.076190.
• Robertson, S. (1988). Social support: Implications for counselling. International Journal for the Advancement of Counselling (11), 313-321.
• Smith, N., & Ravenhill, M. (2012). The changing faces of homelessness: The character and composition of homeless populations in the West. Housing Studies, 27(7), 1026-1043.
• Somerville, P. (2013). Understanding Homelessness. Housing, Theory and Society. 30 (4), 384-415.
• Song, J., Grey, C., & Davies, A. (2020). Creating an e-cohort of individuals with lived experience of homelessness and subsequent mortality in wales, uk. Journal of Public Health, 44(4), 805-809 https://doi.org/10.1093/pubmed/fdab180.
• Taylor, S. E., & Dear, M. J. (1981). Scaling community attitudes toward the mentally ill. Schizophrenia Bulletin, 7(2), 225-240.
• Türkcan, S. & Türkcan, A. (1996). Psikiyatri ve evsizlik: bir gözden geçirme çalışması, Düşünen Adam Dergisi, 9(4): 8-14.
• Wright, J. D., & Rubin, B. A. (1991). Is homelessness a housing problem? housing policy debate, 2(3), 205–223.
• Wright, T., Ochrach, C., Blaydes, M., & Fetter, A. (2020). Pursuing the promise of preschool: an exploratory investigation of the perceptions of parents experiencing homelessness. Early Childhood Education Journal, 49(6), 1021-1030.