İklim Değişikliğinin Yol Açtığı İklim Göçleri: Ulusal ve Uluslararası Literatür Karşılaştırması

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 43, 276 - 302, 30.04.2024

Şükran Yemişçioğlu , Arzu Cahantimur

https://doi.org/10.31198/idealkent.1392623

Öz

İklim değişikliği, son 50 yıldır etkisini giderek daha fazla gösteren bir durum haline gelmektedir. Yapılan çalışmalara göre gelecek iklim senaryoları, iklim değişikliğinin insanlar ve yaşam alanları üzerindeki etkilerini daha da şiddetlendireceğini göstermektedir. Bu öngörü, iklim değişikliğinin insan yaşamı ve mekân üzerindeki etkilerinden birinin iklim göçleri olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle iklim değişikliğinin giderek artan etkisine bağlı olarak iklim göçü kavramının ve bu kavram üzerinde yapılan çalışmaların önem kazanmış olduğu söylenebilir. Uluslararası literatür incelendiğinde, konu hakkındaki çalışmaların taranarak analiz edildiği ve iklim göçünün mekânsal yaklaşımlar ile fiziksel bağlamda sıkça ele alındığı görülmektedir. Ancak Türkçe yazın alanında oluşan üretimlerde konunun ne şekilde ele alındığına dair bir değerlendirmeye rastlanmamıştır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, iklim göçü ile ilgili ulusal literatürde yer alan çalışmaların incelenmesi, sınıflandırılması ve uluslararası literatürle hangi açılardan benzerlikler ve farklılıklar gösterdiğini ortaya koyarak, iklim göçü konusundaki boşlukların tanımlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, Türkçe yazın alanından konuyla doğrudan ilişkili olduğu belirlenen kırk adet çalışma incelenmiştir. Yapılan sınıflandırmaya göre çalışmaların uluslararası literatürdeki çalışmalardan farklı olarak en çok siyaset bilimi ve kamu yönetimi disiplini tarafından sosyo-kültürel bağlamda ele alındığı, mimarlık ve planlama gibi disiplinlerin mekânsal boyutta ve fiziksel bağlamda bir yaklaşım sergilemesi noktasında eksiklikler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

iklim değişikliği, iklim göçü, mekansal planlama, kentleşme, sürdürülebilirlik

Climate Migrations Due to Climate Change: Comparison between National and International Literature

Öz

Climate change has become increasingly evident over the last 50 years. According to studies, future climate scenarios indicate that climate change will further effect on culture and physical environment. This prediction highlights that one of the consequences of climate change is climate migration. Therefore, it seems that climate migration has gained importance due to the increasing impact of climate change. When examining international literature, it can be seen that studies review and analyze climate migrations often by discussing in the physical context through spatial approaches. However, any clue has not been found yet in the Turkish literature as to how climate change has affected society in spatial environment. In this context, the study aims to examine and classify the studies published in the national literature on climate migration and to identify the gaps in the national literature concerning climate migration by revealing the similarities and differences between the national and the international literature. For this purpose, forty studies in the national literature, which are directly related to the problematic, are examined. According to the classification, in contrast to studies in the international literature, most studies are conducted within political science and public administration, focusing on the socio-cultural context. As a result, there are deficiencies in disciplines such as architecture and planning through addressing spatial dimensions and physical context.

Anahtar Kelimeler

climate change, climate migration, spatial planning, urbanization, sustainability

Kaynakça

• Acıhan, Z. (2023). Bangladeş'te iklim kaynaklı göç: Kanıtlar ve zorlular (Tez No. 826803) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Adamo, S. B. (2010). Environmental migration and cities in the context of global environmental change. Current Opinion in Environmental Sustainability, 2(3), 161-165. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2010.06.005
• Adetokunbo, I., & Emeka, M. (2015). Urbanization, housing, homelessness and climate change. Journal of Design and Built Environment, 15(2).
• Adger, W. N. (2006). Vulnerability. Global environmental change, 16(3), 268-281. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.02.006
• Adger, W. N., Crépin, A. S., Folke, C., Ospina, D., Chapin III, F. S., Segerson, K., Seto, K. C., Anderies, J. M., Barrett, S., Bennett, E. M., Daily, G., Elmqvist, T., Fischer, J., Kautsky, N., Levin S. A., Shogren, J. F., van den Bergh, J., Walker, B. & Wilen, J. (2020). Urbanization, migration, and adaptation to climate change. One Earth, 3(4), 396-399. https://doi.org/10.1016/j.oneear.2020.09.016
• Akbay, M. K. (2021). Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin Teitiota kararının ardından “iklim mültecileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 223-248. https://doi.org/10.16953/deusosbil.778002
• Akçay, S. E. (2022). Güneşin altında gölgede kalanlar: iklim mültecileri. EURO Politika, (15), 60-66. Allen, M.R., O.P. Dube, W. Solecki, F. Aragón-Durand, W. Cramer, S. Humphreys, M. Kainuma, J. Kala, N. Mahowald, Y. Mulugetta, R. Perez, M.Wairiu, & K. Zickfeld, 2018: Framing and Context. In: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W. Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J.B.R. Matthews, Y. Chen, X. Zhou, M.I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, and T. Waterfield (eds.)]. In Press
• Altundal Öncü, M. & Somuncu, M. (2022). Dağlık alanlarda iklim değişikliğine bağlı refah göçü: Çamlıyayla. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 9(2).
• An, N., Turp, M. T., & Kurnaz, L. (2021). İklim değişikliğine bağlı çevresel bozulmanın göç kararına etkisi: genel bir bakış. Ege Coğrafya Dergisi, 30(2), 383-403. https://doi.org/10.51800/ecd.932879
• Arı, T. & Gökpinar, F. B. (2020). Climate-migration: a security analysis within the context of green theory. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 17(68), 41-53. https://doi.org/10.33458/uidergisi.865530
• Arslan, N. (2023). Küresel iklim değişikliği: iklim mültecilerinin güvenlik sorunları. Journal of Social Policy Conferences, 84, 125-137. https://doi.org/10.26650/jspc.2023.84.1280975
• Balcılar, A. N. (2022). Sınır yönetiminde küresel iklim değişikliğinin etkisi ve iklimsel göç (Tez No. 757768) [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Baldwin, A., Methmann, C. & Rothe, D., (2014). Securitizing “climate refugees”: the futurology of climate-induced migration. Crit. Stud. Secur. 2(2), 121–130. https://doi.org/10.1080/21624887.2014.943570
• Bigio, A. (2009, June). Adapting to climate change and preparing for natural disasters in the coastal cities of North Africa. Urban Research Symposium, Cities and Climate Change: Responding to an Urgent Agenda, (pp. 28-30).
• Black, R., Bennett, S. R. G., Thomas, S. M. & Beddington, J. R. (2011). Migration as Adaptation. Nature. 478, 447–449. https://doi.org/10.1038/478477a
• Blake, J.S., Clark-Ginsberg, A. & Balagna, J. (2021). Addressing climate migration: a review of national policy approaches. RAND Corporation. https://doi.org/10.7249/PEA1085-1
• Bundle, N., O'Connell, E., O'Connor, N., & Bone, A. (2018). A public health needs assessment for domestic indoor overheating. Public health, 161, 147-153. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2017.12.016
• Cattaneo, C., Beine, M., Frohlich, C.J., Kniveton, D., Martinez-Zarzoso, I., Mastrorillo, M., Millock, K., Piguet, E. & Schraven, B., (2019). Human migration in the era of climate change. Rev. Environ. Econ. Policy, 13, 189–206.
• Cheshmehzangi, A. & Dawodu, A. (2019). Introduction: climate change and cities—perspectives, planning and people. Sustainable Urban Development in the Age of Climate Change: People: The Cure or Curse. Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-981-13-1388-2
• Chung, J. H., Buswala, B., Keith, M., & Schwanen, T. (2022). Climate mobilities into cities: A systematic review of literature from 2011 to 2020. Urban Climate, 45,101252. https://doi.org/10.1016/j.uclim.2022.101252
• Coşkun Yağan, N. (2021). 21. yüzyılda bir çevre hakkı ihlali örneği: iklim mültecileri (Tez No. 670523) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Çakır Sümer, G. (2021). İklim değişikliği bağlamında kıyı başkentlerinin durumu ve yer değişikliklerine yönelik etkileri üzerine bir inceleme. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 243-266. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.640901
• Çetin, E. & Gönenç, D. (2022). Environmental justice as an alternative to resilience: India as an example. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(4), 2354-2370. https://doi.org/10.21547/jss.1089292
• Demirci, K. (2019). Uluslararası ve ulusal mevzuat hükümleri çerçevesinde iklim mültecisi kavramı ve Türkiye özelinde yaratacağı muhtemel sorunlar. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 2(2), 93-114.
• Doğan, M. (2022). Bir uluslararası güvenlik sorunu olarak iklim değişikliğinin Afrika'da Sahel bölgesine etkileri (Tez No. 750563) [Yüksek Lisans Tezi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Duran, Ş. (2022). Yeni bir sosyo-ekolojik sorun olarak iklim göçü (Tez No. 720026) [Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Ekşi, N. (2016). İklim mültecileri. Göç Araştırmaları Dergisi, 2(2), 10-58.
• Erayman, İ. O. (2022). Politik ekolojik bir mesele olarak iklim mültecileri. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 5(2), 15-32.
• Erdoğan, Z. & Cantürk, S. (2022). Understanding the climate-conflict-migration nexus: immigration from climate-conflict zones to Türkiye. Journal of Political Sciences, 31(1), 137-155. http://doi.org/10.26650/ siyasal.2022.31.994670
• Ergin, K. (2022). The impact of uncertainty and institutional design: UNHCR and IOM's competing discourses on climate change-related mobility (Tez No. 741240) [Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Erilter, H. (2021). The role of international organizations in recognition of climate-induced migration: Biscourse analysis in the European Union, 2010-2020 (Tez No. 675572) [Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Gasper, R., Blohm, A. & Ruth, M. (2011). Social and economic impacts of climate change on the urban environment. Current Opinion in Environmental Sustainability, 3(3), 150-157. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2010.12.009
• Gökpınar, F. B. (2020). 21. yüzyılda yeni bir güvenlik sorunu: İklim mültecileri (Tez No. 636615) [Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Güreşçi, E. (2023). Geleceğin dünyasının göç krizi: iklim göçü. The Journal of Social Sciences, 64(64), 121-134. http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.70440
• Hamdi, R., Kusaka, H., Doan, Q. V., Cai, P., He, H., Luo, G., Kuang, W., Caluwaerts, S., Duchêne, F., Van Schaeybroek, B. & Termonia, P. (2020). The state-of-the-art of urban climate change modeling and observations. Earth Systems and Environment, 4, 631-646. https://doi.org/10.1007/s41748-020-00193-3
• Hoffmann, R., Šedová, B., & Vinke, K. (2021). Improving the evidence base: A methodological review of the quantitative climate migration literature. Global Environmental Change, 71, 102367. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2021.102367
• Ilık Bilben, M. S. (2018). Antropojenik iklim değişikliği bağlamında göç tartışmaları. Journal of Social Policy Conferences, (75), 237-268. https://doi.org/10.26650/jspc.2018.75.0015
• Ilık Bilben, M. S. (2019). Dünyadan örnekler ışığında iklim değişikliği kaynaklı göçleri anlamak. Mediterranean Journal of Humanities, 9(2), 335-355. https://doi.org/10.13114/mjh.2019.494
• IPCC, 2023: Climate Change 2023: Synthesis Report. A Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, H. Lee and J. Romero (eds.)]. IPCC, Geneva, Switzerland, (in press)
• İzol, B., Yetmen, H., & Benek, S. (2023). İklim değişikliğinin ve değişebilirliğinin yerel göç ve çatışmalardaki rolü: Siverek-Diyarbakır (Karacadağ Yöresi) örneği. Coğrafya Dergisi, (46), 67-80. https://doi.org/10.26650/JGEOG2023-1165495
• Kalnay, M. & Cai, E. (2003) Impact of urbanization and land-use change on climate; Nature, 423 (2003), 528–531
• Kanlı, İ. B. & Başköy, D. (2018). Küreselleşme ve çevre sorunları bağlamında göç: iklim mültecileri. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(3).
• Kara, C. Ö. D., Sanatçı, G. & Hırlak, F. (2019). İklim değişikliğinin göçmenlik ve güvenlik olguları üzerine etkisi. 13. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu. s. 1033-1052.
• Karameşe, Ş. (2021). İklim değişikliği mültecileri’nin birleşmiş milletler ve Türkiye'den bekledikleri yasal düzenlemeler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 133-150. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1055646
• Kaya, Y. (2018). İklim değişikliğine karşı kentsel kırılganlık: İstanbul için bir değerlendirme. International Journal of Social Inquiry, 11(2), 219-257.
• Külüşlü, E. (2020). İklim göçmenliği sorununun hukuki boyutu. Public and Private International Law Bulletin, 40(2), 1175-1197.
• Lankao, P. R. (2007). Are we missing the point?: particularities of urbanization, sustainability and emissions in Latin American cities. Environment and Urbanization, 19, 159. https://doi.org/10.1177/0956247807076915
• Mason, V., Andrews, H., & Upton, D. (2010) The psychological impact of exposure to floods. Psychol Health Med, 15(1), 61–73. https://doi.org/10.1080/13548500903483478
• McDaniels, T., Chang, S., Cole, D., Mikawoz, J. & Longstaff, H. (2008). Fostering resilience to extreme events within infrastructure systems: Characterizing decision contexts for mitigation and adaptation. Global Environmental Change, 18(2), 310-318. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2008.03.001
• McDonnell, T. (2019, January 24). Climate change creates a new migration crisis for Bangladesh. National Geographic, https://www.nationalgeographic.com/environment /article/climate-change-drives-migration-crisis-in-bangladesh-from-dhaka-sundabans
• Mimura, N. (2013). Sea-level rise caused by climate change and its implications for society. Proceedings of the Japan Academy, Series B, 89(7), 281-301. https://doi.org/10.2183/pjab.89.281
• Mutlu, A., İrdem, İ. & Üre, B. (2015). Ekolojik mültecilik. Memleket Siyaset Yönetim, 10(23), 79-118.
• Nordhaus, W. (2019). Climate change: the ultimate challenge for economics. American Economic Review, 109 (6), 1991-2014. https://doi.org/10.1257/aer.109.6.1991
• Nordhaus, W. D. (2006). Geography and macroeconomics: new data and new findings. Proceedings of the National Academy of Sciences, 103(10), 3510-3517. https://doi.org/10.1073/pnas.0509842103
• Ökten Sipahioğlu, B. (2022). Küresel iklim değişikliğinin bir sonucu olarak iklim göçü. Akademik Hassasiyetler, 9(20), 543-565.
• Öz, Ö. (2020). The management of clımate-ınduced mıgratıon ın the context of human rıghts: New Zealand–Pacıfıc Islands case. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 71-84.
• Özerdem, F., & Barlas, B. (2021). Kopenhag okulu çerçevesinde 2020 ve sonrası dünya politikasının yeni sorunu: iklim değişikliği ve iklim göçmenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 273-302.
• Patt, A. G., Dazé, A., & Suarez, P. (2009). Gender and climate change vulnerability: What’s the problem, what’s the solution? M. Ruth & M. E. Ibarrarán (Eds.) Distributional impacts of climate change and disasters (Chapter: 5). https://doi.org/10.4337/9781849802338.00013
• Priovashini, C. & Mallick, B. (2022). A bibliometric review on the drivers of environmental migration. Ambio 51, 241–252. https://doi.org/10.1007/s13280-021-01543-9
• Rana, M. M. P., & Ilina, I. N. (2021). Climate change and migration impacts on cities: Lessons from Bangladesh. Environmental Challenges, 5, 100242. https://doi.org/10.1016/j.envc.2021.100242
• Ren, G., Zhou, Y., Chu, Z., Zhou, J., Zhang, A., Guo, J. & Liu, X. (2008). Urbanization effect on observed surface air temperature trend in North China; Journal of Climate, 21(6), 1333–1348. https://doi.org/10.1175/2007JCLI1348.1
• Sarıkoç Yıldırım, B. (2020). Climate justice at the local level: the case of Turkey. Politikon: The IAPSS Journal of Political Science, 45, 7-30. https://doi.org/10.22151/politikon.45.1
• Satır Reyhan, A. & Reyhan, H. (2016). Küresel ısınmanın nedenleri, sonuçları, çözümleri üzerine yeni değerlendirmeler. Memleket Siyaset Yönetim, 11 (26) , 1-24.
• Seto, K. C., & Satterthwaite, D. (2010). Interactions between urbanization and global environmental change. Current Opinion in Environmental Sustainability, 2(3), 127-128. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2010.07.003
• Siddiqui, T., Islam, M.T. & Akhter, Z. (2015). National strategy on the management of disaster and climate induced internal displacement (NSMDCIID). https://www. preventionweb.net/files/46732_nsmdciidfinalversion21sept2015withc.pdf
• Talu, F. N. (2007). Avrupa Birliği kentsel çevre tematik stratejisinin Türkiye'de yerel çevre politikalarıyla uyumu (Tez No. 218188) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Tanyanyiwa, V. I. & Mufunda, E. (2019). Sociocultural impact of climate change on women and the girl child in Domboshawa, Zimbabwe. Climate Action, 827-837.
• Tekin, E. (2020). Küresel iklim değişikliğinin ülkeler ve bölgeler arası göç üzerine etkisinin ekonomik incelemesi (Tez No. 657191) [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Topgül, S. E. D. A. & Beytaş, O. (2022). İklim mültecileri ve sosyal hizmet: kriz mi fırsat mı? Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 687-705. https://doi.org/10.33417/tsh.1018703
• Tuğaç, Ç. (2014). İklim güvenliği açısından su kaynaklarının yönetimi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 23(3), 1-30.
• UK Government Office for Science. (2011). Migration and Global Environmental Change: Future Challenges and Opportunities, London.
• UN-HABITAT. (2011). Cities and climate change global report on human settlements 2011. https://unhabitat.org/global-report-on-human-settlements-2011-cities-and-climate-change
• WWF (2009). Mega-stress for mega cities: A climate vulnerability ranking of major coastal cities in Asia. Gland, Switzerland: World Wildlife Fund.
• Yılmaz, F. H. & Navruz, M. (2019). Küresel iklim değişikliği, iklim mültecileri ve güvenlik. Assam Uluslararası Hakemli Dergi, 13. 255-270.
• Yörük, B. (2023). İklim göçü ve iklim mülteciliği kavramlarına insan hakları temelli sosyolojik bir bakış. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (60), 224-237. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1214134
• Yücel, G. (2020). İklim mültecilerinin Türkiye’deki hukuki statüsü. Middle East Journal of Refugee Studies, 5(2), 43-62.
• Zhang A., Ren, G., Zhou, J., Chu, Z. Ren, Y. & Guoli, T. (2010). Urbanization effect on surface air temperature trends over China; Acta Meteorol. Sin., 68(6), 957–966.
• Zhou, L., Dickinson, R. E., Tian, Y., Fang, J., Li, Q., Kaufmann, R. K., Tucker, C. J. & Myneni, R. B. (2004) Evidence for a significant urbanization effect on climate in China. Proc. Nat. Aca. Sci., 101, 9540–9544
• Ziya, O. (2012). Mülteci-göçmen belirsizliğinde iklim mültecileri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 99, 229-240.