Developing an AHP-based decision model for the adaptive reuse of the Kasımpaşa flour factory

Year 2025, Issue: 48, 245 - 279, 30.06.2025

Merve Öztürk , Gülce Kırdar

https://doi.org/10.31198/idealkent.1635822

Abstract

The Kasımpaşa Flour Factory is one of the most significant industrial heritage structures along the Golden Horn, embodying architectural, cultural, social, and environmental values. Abandoned since 1982 due to the loss of its original function, the complex has deteriorated considerably, with some sections collapsing over time. This study addresses the question: "How can decision support systems be utilized in the adaptive reuse of the Kasımpaşa Flour Factory?" In response, the research evaluates current needs and expectations for the site’s reuse and proposes a model based on the collective assessments of diverse stakeholders using decision support systems. The Analytic Hierarchy Process (AHP), a Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) method, was employed to define evaluation criteria and propose potential functions. The building’s heritage, architectural, economic, social, and environmental values were considered, and their sub-criteria were identified. Based on an analysis of citizen needs, spatial layout, and environmental context, five reuse alternatives were developed. A total of 20 professionals—10 conservation architects and 10 architects—participated in a questionnaire to rank the importance of the criteria and sub-criteria. Results revealed that conservation architects prioritized cultural heritage value, whereas general architects emphasized social value in adaptive reuse decisions. Pairwise comparisons indicated that the most appropriate new functions, according to all participants, are a Gastronomy Academy, Cooking Workshop, and Café & Restaurant, reflecting a balance between heritage conservation and community engagement.

Keywords

Cultural heritage , industrial heritage , adaptive reuse , multi-criteria decision making , analytic hierarchy process.

Kasımpaşa un fabrikasının yeniden işlevlendirilmesinde AHP tabanlı bir model önerisi

Abstract

Kasımpaşa Un Fabrikası, sahip olduğu mimari, kültürel, sosyal ve çevresel değerleriyle Haliç’in önemli endüstri mirası yapılarından biridir. Zaman içinde özgün işlevini kaybetmiş olan kompleks, 1982’den beri kullanılmamaktadır. Çeşitli çevresel koşullara maruz kalması sebebiyle hasar gören yapı, bozulmalara uğramış ve bazı bölümleri yıkılmıştır. Çalışmada, “Kasımpaşa Un Fabrikasının yeniden işlevlendirilmesinde karar destek sistemlerinin nasıl kullanılabileceği” sorusu sorulmaktadır. Bu kapsamda, yeniden işlevlendirilmesine yönelik güncel talepler ve beklentilerin göz önünde tutulması ve bir karar destek sistemi kullanılarak farklı katılımcıların değerlendirmelerinin ortak sonucu doğrultusunda yeni kullanım önerisi geliştirilmesi amaçlanmıştır. Kriterlerin ve işlev önerilerinin belirlenmesi için Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemi olan Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHP) kullanılmıştır. Yapı için yeni işlev belirlenirken fabrikaya ait kültürel miras, mimari, ekonomik, sosyal ve çevresel değerler gözetilmiş, bu değerlerin alt kriterleri belirlenmiş ve bu doğrultuda kentlinin ihtiyaçları, yapının mekânsal düzeni, bulunduğu çevre içindeki bağlamı incelenerek beş yeni kullanım alternatifi önerilmiştir. Çalışma kapsamında yapılan ankete 10 koruma uzmanı mimar ve koruma alanı dışında çalışan 10 mimar katılmıştır ve katılımcılar tarafından kriterlerin ve alt kriterlerin önem sırası belirlenmiştir. Değerlendirmeler sonucunda yapı için en uygun işlevin belirlenmesinde koruma uzmanı mimarlara göre kültürel miras değerinin, mimarlara göre ise sosyal değerin öne çıktığı görülmüştür. Bu bağlamda ikili karşılaştırma verilerine göre kriterlerin önem dereceleri doğrultusunda yapı için en uygun işlevin hem koruma uzmanı mimarlar hem de mimarlar için Gastronomi Akademisi + Yemek Atölyesi + Kafe & Restoran olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Kültürel miras , endüstri mirası , yeniden işlevlendirme , çok kriterli karar verme , analitik hiyerarşi yöntemi.

Thanks

Bu çalışma, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimari Tasarımda Bilişim Doktora Programı’nda verilen ve Prof. Dr. Gülen Çağdaş ve Dr. Öğr. Üyesi Gülce Kırdar Bakraç tarafından yürütülmüş olan MBL602 kodlu Mimari Tasarımda Karar Destek Sistemleri dersi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Araştırma süresince değerli eleştirileri ve önerileri için Prof. Dr. Gülen Çağdaş’a çok teşekkür ederiz. Çalışma sürecinde anket çalışmalarına katılım sağlayarak değerlendirmelerini paylaşan tüm katılımcılara ayrıca teşekkür ederiz.

References

• Ahunbay, Z. (2018). Tarihi çevre koruma ve restorasyon (10. Bs.). İstanbul: YEM Yayın.
• Balta, M. Ö. (2022). An ahp-based multi-criteria model for adaptive reuse of heritage buildings. Geographies, Planning & Tourism Studies, 2(1), 40-45. https://doi.org/10.5505/gpts.2022.36854
• Bullen, P. A., & Love, P. E. D. (2009). Residential regeneration and adaptive reuse: learning from the experiences of los angeles. Structural Survey, 27(5), 351-360. https://doi.org/10.1108/02630800911002611
• Bulut, B. (2020). Yeniden işlevlendirilen endüstri mirasının değerlendirilmesi için bir model önerisi. (Yüksek lisans tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=eYuDWZRTXB9ifehhbV47bw&no=4KdK4qIkPw0hjoDVnfjOWw
• Carmona, M. (2019). Place value: place quality and its impact on health, social, economic and environmental outcomes. Journal of Urban Design, 24(1), 1-48. https://doi.org/10.1080/13574809.2018.1472523
• Dabouh, I. Z., & Shazly, M. E. (2020). Analytic hierarchy process in decision making of heritage reuse: sursock pasha. Journal of Engineering and Applied Sciences, 67(5), 1019-1038. https://jeasonline.org/paper/1125/preview adresinden erişildi.
• Eryiğit, Z. B., Anıktar, S. (2021). Yeniden işlevlendirilmiş endüstri yapılarında mekan algısı. İdealkent, 12(32), 708-734. https://doi.org/10.31198/idealkent.802512
• Ezgeç, P. (1998). Kasımpaşa un fabrikası restorasyon projesi. (Yüksek lisans tezi). Polen–İTÜ Akademik Açık Arşiv. https://polen.itu.edu.tr/items/427d2442-d474-4641-9e1f-e076ab0274d2
• Haroun, H. A., Bakr, A. F., Hasan, A. E. (2019). Multi-criteria decision making for adaptive reuse of heritage buildings: aziza fahmy palace alexandria egypt. Alexandria Engineering Journal, 58(2), 467-478. https://doi.org/10.1016/j.aej.2019.04.003
• ICOMOS. (1964). International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites (The Venice Charter). https://www.icomos.org/charters-and-doctrinal-texts/ adresinden erişildi.
• İBB İstanbul Şehir Haritası. (2022). [İstanbul, Kasımpaşa Un Fabrikası, Türkiye – Uydu görüntüsü]. https://sehirharitasiapi.ibb.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Kayın, E. (2013). Endüstri mirasına yönelik koruma müdahalelerini değerlendirme ölçütleri ve terkos pompa istasyonu. Mimarlık, 370. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=384&RecID=3105 adresinden erişildi.
• Kışla, C. (2021). Endüstri mirasının yeniden işlevlendirilmesi: kasımpaşa un fabrikası. (Yüksek lisans tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=9MiDp3x86xrwjpi5-14w-VH7UabAj7J9XexhdrZrQemRDWvU09yMRUiAcDecBsoa
• Köksal, G. (2012). Endüstri mirasını koruma ve yeniden kullanım yaklaşımı. Güney Mimarlık, (8), 18-23.
• Milosević, D. M., Milošević, M. R., Simjanović, D. J. (2020). Implementation of adjusted fuzzy ahp method in the assessment for reuse of industrial buildings. Mathematics, 8(10), 1697. https://doi.org/10.3390/math8101697
• Morkunaite, Z., Kalibatas, D., & Kalibatiene, D. (2019). A bibliometric data analysis of multi-criteria decision making methods in heritage buildings. Journal of Civil Engineering and Management, 25(2), 76-99. https://doi.org/10.3846/jcem.2019.8315
• Ömürbek, D., Tunca, D. Z. (2013). Analitik hiyerarşi süreci ve analitik ağ süreci yöntemlerinde grup kararı verilmesi aşamasına ilişkin bir örnek uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 47-70.
• Özeren, Ö., Korumaz, M. (2019). Karar destek sistemleri kullanarak safranbolu tabakhane binasının yeniden kullanım olanaklarının değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 35(1), 1-13.
• Ragheb, G. A. (2021). Multi-criteria decision making of sustainable adaptive reuse of heritage buildings based on the a’wot analysis: a case study of cordahi complex alexandria egypt. International Journal of Sustainable Development and Planning, 16(3), 485-495. https://doi.org/10.18280/ijsdp.160309
• Saat, M. (2000). Çok amaçlı karar vermede bir yaklaşım: analitik hiyerarşi yöntemi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 149-162.
• Saaty, R. W. (1987). The analytic hierarchy process-what it is and how it is used. Math Modelling, 9(3-5), 161-176. https://doi.org/10.1016/0270-0255(87)90473-8
• Saaty, T. L. (2008). Relative measurement and its generalization in decision making why pairwise comparisons are central in mathematics for the measurement of intangible factors the analytic hierarchy/network process. Review of the Royal Spanish Academy of Sciences Series a Mathematics (RACSAM), 102, 251-318. https://doi.org/10.1007/BF03191825
• Saaty, T. L., Vargas, L. G. (2012). How to make a decision. F. S. Hillier (Der.), Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process içinde (ss. 1-21). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3597-6
• Saner, M. (2012). Endüstri mirası: kavramlar, kurumlar ve türkiye’deki yaklaşımlar. Planlama Dergisi, 52, 53-66.
• Seçer Kariptaş, F. (2012). Kasımpaşa’da 19. yüzyıl endüstri mirası örneği: kasımpaşa un fabrikası. Mimar.İst. 43, 41-48.
• Smith, G. (2015). Descriptive statistics. G. Smith (Der.), Essential Statistics, Regression, and Econometrics içinde (ss. 71-98). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803459-0.00003-0
• Stanojević, A. D., Milošević, M. R., Milošević, D. M., Turnšek, B. A., Jevremović, L. L. (2021). Developing multi-criteria model for the protection of built heritage from the aspect of energy retrofitting. Energy and Buildings, 250. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2021.111285
• Super Decisions. (2024). Super Decisions. https://www.superdecisions.com/
• TICCIH. (2003). The Nizhny Tagil Charter for the industrial heritage. https://ticcih.org/wp-content/uploads/2013/04/NTagilCharter.pdf adresinden erişildi.
• Vehbi, B. O., Günçe, K., Iranmanesh, A. (2021). Multi-criteria assessment for defining compatible new use: old administrative hospital kyrenia cyprus. Sustainability, 13(4), 1922. https://doi.org/10.3390/su13041922
• Van Eck, N. J., Waltman, L. (2023). VOSviewer Manual. https://www.vosviewer.com/documentation/Manual_VOSviewer_1.6.20.pdf
• Wang, H. J., Zeng, Z. T. (2010). A multi-objective decision-making process for reuse selection of historic buildings. Expert Systems with Applications, 37(2), 1241-1249. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.06.034
• Yau, Y. (2009). Multi-criteria decision-making for urban built heritage conservation: application of the analytic hierarchy process. Journal of Building Appraisal, 4(3), 191-205. https://doi.org/10.1057/jba.2008.34
• Yılmaz Erkovan, N. (2022). Geleneksel yapıda sürdürülebilirlik bağlamında uyarlamalı yeniden kullanım önerisi: antalya/gazipaşa gümrük binası. İdealkent, 13(38), 2870-2897. https://doi.org/10.31198/idealkent.1070307