TÜRK MİTOLOJİSİNDE KURT FİGÜRÜNÜN ANLAM EVRENİ VE ÇAĞDAŞ TÜRK RESİM SANATINDA SİMGESEL YORUMLARI

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 95 - 110, 29.06.2025

Tuğrul Alpaslan Damgacı

Öz

Bu çalışma, Türk mitolojisinin köklü anlatılarında yer alan kurt figürünün tarihsel işlevleri ile çağdaş Türk resim sanatındaki temsilleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Orta Asya mitolojik hafızasında Wu-sun Efsanesi, Göktürklerde Bozkurt Efsanesi, Ergenekon Destanı ve Oğuz Kağan Destanı gibi anlatılar çerçevesinde, kurt figürünün taşıdığı kültürel, ideolojik ve sembolik anlamlar tarihsel bağlam içerisinde değerlendirilmiştir. Araştırma, nitel yöntem doğrultusunda yapılandırılmış olup, genel tarama modeli temelinde tarihsel araştırma ve betimsel resim analizi tekniklerinden yararlanılmıştır. Bu kapsamda mitolojik metinler belge temelli bir yaklaşımla çözümlenmiş; ardından Ratip Tahir Burak, Mehmet Başbuğ, Rauf Tuncer ve Mehmet Sağ’a ait eserlerdeki kurt figürü temsilleri, sanatçının biçimsel tercihleri, anlatım dili ve kültürel göndermeleri üzerinden analiz edilmiştir. Sanatçıların seçiminde, kurt figürünü özgün biçimsel ve anlatımsal stratejilerle ele alarak mitolojik simgeleri çağdaş sanat bağlamında yeniden yorumlamaları belirleyici olmuştur. Betimsel analiz sürecinde figürün kompozisyon içindeki konumu, biçimsel yapısı, sembolik anlamı ve tarihsel anlatılarla kurduğu ilişki dikkate alınmıştır. Çalışma, sözlü kültürden görsel üretime uzanan bir sürekliliği görünür kılarken; mitolojik bir figürün çağdaş sanat üretimi içindeki yeniden inşasına disiplinler arası bir perspektif sunarak alana özgün bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Mitolojisi , Kurt Figürü , İkonografi , Destan , Resim Sanatı

The Semantic Universe of the Wolf Figure in Turkish Mythology and Its Symbolic Interpretations in Contemporary Turkish Painting

Öz

This study examines the relationship between the historical functions of the wolf figure in foundational narratives of Turkish mythology and its representations in contemporary Turkish painting. Within the framework of mythological memory in Central Asia, the cultural, ideological, and symbolic meanings attributed to the wolf figure are analyzed in a historical context through narratives such as Wu-sun Efsanesi, Bozkurt Efsanesi among the Göktürks, Ergenekon Destanı, and Oğuz Kağan Destanı. The research is structured according to the qualitative method, employing historical research and descriptive visual analysis techniques within the scope of the general survey model. In this context, mythological texts are examined through a document-based approach, followed by an analysis of wolf representations in the works of Ratip Tahir Burak, Mehmet Başbuğ, Rauf Tuncer, and Mehmet Sağ, focusing on each artist’s formal preferences, narrative language, and cultural references. The selection of these artists is based on their unique visual approaches to the wolf figure and their reinterpretation of mythological symbols within the framework of contemporary art. The visual analysis emphasizes the wolf’s compositional position, formal qualities, symbolic meaning, and connection to historical narratives. This study aims to reveal the continuity from oral culture to visual production and offers an interdisciplinary perspective on the reconstruction of a mythological figure within contemporary artistic practices, thereby contributing an original dimension to the field.

Anahtar Kelimeler

Turkish Mythology , Wolf Figure , Iconography , Epic , Painting Art

Kaynakça

• Alsan, Ş. S. (2017). Türk mimari süsleme sanatında ikonografik figürler. Gece Kitaplığı.
• Başbuğ, M. (2016). Kurt.
• Bayat, F. (2017). Türk mitolojik sistemi ontolojik ve epistemolojik bağlamda Türk mitolojisi 1. Ötüken Yayınları.
• Bayat, F. (2019). Mitolojiye giriş. Ötüken Yayınları.
• Bilgili, N. (2017). Türk mitolojisi: Türklerde yaratılış ve evren tasarımı. Kripto Yayınları.
• Burak, R. T. (1935). Ergenekon I.
• Campbell, J. (2019). Kahramanın sonsuz yolculuğu (Çev. S. Gürses). İthaki Yayınları
• Can, R., & Çakmakoğlu Kuru, A. (2023). Çağdaş Türk sanatında mitolojik kaynaklı hayvan üslubu. Türkdam e-Dergisi, 2, 15-32.
• Çoban, İ. (2015). Türk ikonografisinde kartal motifi ve çağdaş Türk resmine yansımaları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 4(16), 57-80.
• Çoruhlu, Y. (2017). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı Yayıncılık.
• Eliade, M. (2018). Mitlerin özellikleri (Çev. S. Rifat). Alfa Yayınları.
• Gökdağ, B. A., & Üçüncü, K. (2015). Başlangıcından günümüze Türk destanları. Akçağ Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve sembolleri (Çev. A. N. Babaoğlu). Okuyan Us Yayınları.
• Kırışoğlu, O. T. (2009). Sanat, kültür, yaratıcılık: görsel sanatlar ve kültür eğitimi-öğretimi. Pegem Yayıncılık.
• Ögel, B. (1971). Türk mitolojisi. (1. Cilt). Milli Eğitim Basımevi.
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi. (1. Cilt). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sağ, M. (2020). Orta dünyanın hikâyesi.
• Şükürov, A. (1997). Mifologiya. Elm Yayınevi.
• Tuncer, R. (2020). Kurt serisi-isimsiz. Kişisel Koleksiyon. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (t.y.). Saz. 8 Mayıs 2025 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/saz adresinden edinilmiştir.
• Yayan, G., & Hekimoğlu, N. (2023). Meliha Yılmaz’ın eserlerindeki Türk mitolojisi unsurları üzerine bir inceleme. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 12(105), 633-645.
• Yayan, G., & Özcan, C. (2020). Türk mitolojisinde yer alan mitolojik unsur ve sembollerin Şevkat İşlegen’in eserlerine yansımaları. Kesit Akademi Dergisi, 6(22), 212-225.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.