Uluslararası Hukukta Devletlerin Tanınması: Türkiye’nin Ankara Anlaşması Tamamlayıcı Protokolünü İmzalaması Sonrası Güney Kıbrıs’la İlgili Yaklaşımı

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 79 - 94, 01.06.2021

Erhan Canikoğlu

Öz

Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin Kıbrıs Cumhuriyeti adıyla Avrupa Birliği’ne üye olması Türkiye’yi birçok açıdan zor durumda bıraktı. Türkiye garantör ülke sıfatıyla 1974 yılında adaya askerî harekât düzenleyerek Kıbrıs Türk toplumunun barış ve huzur içerisinde yaşayacağı bir ortam sağlamıştır. Türk toplumunun 1983 yılında ilan ettiği Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanıyan ilk ülke olmuştur. Türkiye Avrupa Birliği’ne üyelik yolunda aday ülke statüsünü elde etti. AB, üyeleri arasında ihtilaf olmaması yönünde güçlü bir irade göstermekte, hatta aday ülkelerin AB dışında dahi komşularıyla ihtilaflarını çözmesini beklemektedir. GKRY’nin AB üyeliği Türkiye açısından “tanıma” sorununu ortaya çıkardı. AB yeni üyeler edindikçe Türkiye-AB arasındaki Ankara Anlaşmasını Tamamlayıcı Protokolü imzalaması gerekmektedir. Bunun, Türkiye’nin GKRY’yi tanıması anlamına gelip gelmeyeceği bir tartışma konusu haline gelmişti. Zira GKRY, gemilerine Türk limanlarının açılmasını talep edeceğini deklare etmiştir. Tanıma uluslararası hukukta “kurucu” ve “deklare edici” boyutlarıyla öne çıkmaktadır. Kurucu görüşe göre bir devletin ülkesi, milleti ve devleti olmasının tek başına yeterli olamayacağı, diğer devletler tarafından tanınmadan devlet niteliğini kazanamayacağı, ikinci görüşe göre ise tanımanın fiili durumu açıklamaktan ibaret olduğu, dolayısıyla devlet olma koşulları arasında yer almadığıdır. Tanımanın, tanıyan devlet açısından hukuki sonuçlara yol açacağı genellikle kabul görmüş bir yaklaşımdır. Türkiye ek protokolü imzalarken, bir deklarasyon yayımlayarak bunun GKRY’yi tanıması anlamına gelmeyeceğini bildirdi. Böylece tanıma konusu üzerindeki tartışmaları kendisi açısından sona erdirdi. Çalışmada uluslararası hukukta tanıma konusu ele alınarak, Türkiye’nin Tamamlayıcı Protokolü imzalamasının ardından Güney Kıbrıs’a yönelik pozisyonu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

AB, Türkiye, Kıbrıs, Tanıma, Ek Protokol, AB, Türkiye, Kıbrıs, Tanıma, Ek Protokol

Kaynakça

• [NTV, 2005b] “AB yolunda önemli adım”, http://www.ntv.com.tr/news/323830.asp.html, (Erişim Tarihi: 14.05.2005)
• [NTV, 2005a)] “Ankara imza hazırlığında”, http://www.ntv.com.tr/news/315634.asp.html, (Erişim Tarihi: 25.03.2005)
• Arsava, A.F. (1998). Avrupa Toplulukları Hukuku ve Bu Hukukun Ulusal Alanda Uygulanmasından Doğan Sorunlar, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Atun, A.F. (2001). Kıbrıs Meselesinin Görünmeyen Yüzü: Batılı Devletler. İ.K. Ülger ve E. Efegil (Der.), Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını) içinde (ss.31-47). Ankara: HD Yayıncılık.
• Avrupa Birliği Konseyi [ABK] (2004). Avrupa Birliği Konseyi Başkanlık Kararları, 17 Aralık 2004, https://www.ab.gov.tr/files/_files/Zirve_Bildirileri/PresConc_17122004.pdf (Erişim Tarihi: 16.09.2020)
• Bozkurt, E. vd. (2004), Avrupa Birliği Hukuku, 2. Baskı, Ankara: Asil.
• Çağıran, M.E. (2005). Uluslararası Hukukta Devletin Tek Taraflı İşlemleri, Ankara: Platin.
• CNNTURK (2005). “Ek Protokol İmzalandı”, http://www.cnnturk.com/2005/dunya/07/29/ek.protokol.imzalandi/ 114306.0/ index.html (Erişim Tarihi: 30.07.2005)
• Günuğur, H. (1996). Avrupa Topluluğu Hukuku, 3. Baskı, Ankara: EKO Avrupa Ekonomik Danışma Merkezi.
• Günuğur, H. (2003). Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri, Anlaşmalar, Kararlar, Belgeler, Uyum Yasaları, Ankara: EKO Avrupa Ekonomik Danışma Merkezi.
• Kobey, E.F. (1951). International Law – Recognition and Non-Recognition of Foreign Governments, Marquette Law Review, 34(4), 282-288.
• Manisalı, E. (2001).What Happens If Cyprus Joins the EU Without Turkey. İ.K. Ülger ve E.Efegil (Der.), Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını) içinde (ss.58-77). Ankara: HD Yayıncılık.
• Mendelson, M.H. (2001). Kıbrıs’ın Avrupa Birliğine Girişi Neden Hukuka Aykırı Olacaktır, Hukuki Mütalaa, Londra: Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği.
• “MGK protokol için uyardı”, Radikal,4 Haziran 2005.
• “Muhatabımız Türkiye’dir”, Radikal,1 Mart 2005.
• Ozay, M. (2001). Justice in the Global Village: Implications Emerging from the Cyprus Problem, İ.K. Ülger ve E.Efegil (Der.), Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını) içinde. Ankara: HD Yayıncılık.185-195.
• Pazarcı, H. (1999a). Uluslararası Hukuk Dersleri, III Kitap, 3.Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Pazarcı, H. (1999b). Uluslararası Hukuk Dersleri, I. Kitap, 8. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Reçber, K. (2001). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Üye Adayı Olarak Kabul Edilmesine Hukuksal Açıdan Bir Bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56 (4), 141-162.
• Rich, R. (1993). ‘Recognition of States: The Collapse of Yugoslavia and the Soviet Union’, 4 EJIL, 36-65.
• Shaw, M.N. (2012). International Law, Sixth Edition, Cambridge: Cambridge University Press.
• Silverberg, S.R. (1998). Diplomatic recognition of States in Statu Nascendi: The Case of Palestine, Tulsa Journal of Comparative and International Law, 6(21), 21-47.
• Tezcan, E. (2005a). AB Sürecinde Güney Kıbrıs Rum Kesiminin Tanınması Sorunuyla İlgili Hukuksal Bir Değerlendirme. The Journal of Turkish Weekly, http://www.turkishweekly.net/printerfriendly.php?type=articles_tr&id... (Erişim Tarihi: 28.04.2005).
• Tezcan, E. (2005b). What if we regocnise the Greek Cypriot Administration? http://www.turkishtime.org/36/print/16_1_en_p.asp, (Erişim Tarihi: 06.05.2005).
• Türk, D. (1993). Recognition of States: A Comment. 4 EJIL, 66-71.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Temel Dış Politika Konuları, Kıbrıs, http://www.mfa.gov.tr/kibris.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 16.09.2020)
• Worster, W.T. (2009). Law, Politics, and the Conception of the State, Boston University International Law Journal, 27(115), 115-171.