PİYASA PERFORMANS GÖSTERGELERİNİN KARLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE AMPİRİK BİR BAKIŞ

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 57 - 73, 24.06.2025

Fırat Kınalı

https://doi.org/10.61349/iesbad.1667749

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Borsa İstanbul (BİST) İmalat sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin piyasa performans göstergelerinin kârlılık üzerindeki etkisini analiz etmektir. Bu doğrultuda, 2014-2023 yılları arasında kesintisiz faaliyet gösteren 70 şirketin finansal verileri incelenmiştir. Çalışmada, şirketlerin kârlılığı ile piyasa performanslarını yansıtan göstergeler arasındaki ilişki detaylı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada bağımlı değişkenler ROA ve ROE olarak belirlenmiş, bağımsız değişkenler ise fiyat kazanç oranı, piyasa değeri/defter değeri ve hisse başına kâr olarak kullanılmıştır. Ayrıca, finansal kaldıraç oranı kontrol değişkeni olarak modele dahil edilmiştir. Çalışmanın yöntemi olarak söz konusu verilere panel veri analizi uygulanmıştır. İlk olarak değişkenlerin durağanlığı Fisher ADF testi ile incelenmiş, model seçiminde Hausman testi kullanılmıştır. ROA modeli için sabit etkiler, ROE modeli için rastgele etkiler yöntemi uygun bulunmuştur. Heteroskedastisite ve otokorelasyon sorunları tespit edilerek Panel GLS yöntemi uygulanmıştır. Çalışmanın bulguları incelendiğinde, hisse başına kârın her iki kârlılık göstergesi üzerinde pozitif ve güçlü bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Piyasa değeri/defter değeri oranının ROA üzerindeki etkisi anlamlı bulunmazken, ROE üzerindeki etkisinin pozitif ancak sınırlı düzeyde anlamlı olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçları, piyasa performans göstergelerinin işletme kârlılığı üzerinde belirleyici olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle fiyat kazanç oranı ve finansal kaldıraç oranının kârlılığı olumsuz etkilediği, hisse başına kârın ise olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Piyasa Performans Göstergeleri , Karlılık Oranları , Panel Veri Analizi

AN EMPIRICAL EXAMINATION OF THE INFLUENCE OF MARKET PERFORMANCE INDICATORS ON PROFITABILITY

Abstract

This study examines the impact of market performance indicators on the profitability of manufacturing firms listed on Borsa Istanbul (BİST). The financial data of 70 organizations operating continuously between 2014 and 2023 were studied for this purpose. The study evaluates the correlation between corporate profitability and the variables that measure market performance Return on assets (ROA) and return on equity (ROE) are used as dependent variables, while the price-to-earnings ratio, market capitalization-to-book value ratio, and earnings per share (EPS) serve as independent variables. The financial leverage ratio is incorporated into the model as a control variable. The study employed panel data analysis as its approach. The stationarity of the variables is assessed using the Fisher ADF test, whereas the Hausman test is employed for model selection. Fixed effects were deemed suitable for the ROA model, whereas random effects were used for the ROE model. Due to detected heteroskedasticity and autocorrelation, the Panel GLS method is applied. The results of the study show that earnings per share have a significant and positive impact on both profitability indicators. The effect of the market capitalisation/book value ratio on ROA is negligible; however, its effect on ROE is positive and somewhat significant. The results of the study suggest that market performance measures influence company profitability. The price-earnings ratio and the financial leverage ratio have a negative effect on profitability, while earnings per share have a positive effect.

Keywords

Market Performance Indicators , Profitability Ratios , Panel Data Analysis

References

• Ar, L., & Sakur, R. (2021). Modern Sermaye Yapısı Teorilerinin Geçerliliğinin Test Edilmesi: BIST 30 Endeksi Firmaları Üzerine Bir Araştırma. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 6(3), 748–773.
• Aytekin, Y. E., & Aygün, M. (2016). Finansta yeni bir alan “Davranışsal Finans”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 143–149.
• Bektaş, H. & Tuna, K. (2013). Borsa İstanbul Gelişen İşletmeler Piyasası’nda İşlem Gören Firmaların Gri İlişkisel Analiz ile Performans Ölçümü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 185-198.
• Cengiz, S., & Karabayır, M. E. (2022). Kurumsal Yönetim ile Finansal Performans İlişkisi: Türkiye’de Ampirik Bir Araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 15 (2), 321-348.
• Çilek A. & Şeyranlıoğlu O. (2024). The Relationship between Dividend Yield and Profitability Ratios: An Analysis on Borsa İstanbul Dividend 25 Index. Journal of Economics and Administrative Sciences, 25(1): 166-182, https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1381845.
• Fama, E. F., & French, K. R. (1992). The Cross‐Section Of Expected Stock Returns. Journal of Finance, 47(2), 427–465.
• Greene, W. H. (2018). Econometric Analysis (8th ed.). Pearson.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2009). Basic Econometrics (5th ed.). McGraw-Hill Education.
• Işıldak, M. S. (2024). Kârlılığa Etki Eden Finansal Oranlar -Bist Bilişim Endeksinde Panel Veri Analizi Uygulaması. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 7(1), 1 – 19, https://doi.org/10.32951/mufider.1329791.
• İslamoğlu, M. & Çelik, N. (2015). Financial Performance Determinants of Paper and Paper Products Firms Listed in Borsa Istanbul. International Journal of Economics and Finance, 7(4), 1916-9728.
• Kılıç, Y., Buğan, M. F., & Özbezek, B. D. (2016). Asimetrik Bilgi ve Sinyal Teorisi: Temettü ve Kazanç İlişkisinde Panel Nedensellik Yaklaşımı. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(4), 1132–1145.
• Kurtaran Çelik, M. (2024). Firmaların Sermaye Yapısı Kararlarının Yatırım Karlılığına Etkisi: Bist Örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 45, 347-366, https://doi.org/10.18092/ulikidince.1347015.
• Hacıevliyagil, N. (2023). Sermaye yapısı teorileri. A. Şit & B. Buyuran (Eds.), Kurumsal Finans Alanında Sektörel Uygulamalar , 17-46. Nobel Bilimsel Eserler.
• Özarslan Saydar, Ö., & Yalçın, M. (2025). Bist Orman Kâğıt Basım Endeksi’ndeki Şirketlerin Karlılığını Etkileyen Faktörlerin Panel Veri Analizi Yöntemi ile İncelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 74, 303-326, https://doi.org/10.55322/mdbakis.1565334.
• Özbey, S. & Özsarı, Ç. (2020). Borsa İstanbul İmalat Sanayi İşletmelerinin Kârlılığa Etki Eden Faktörlerinin Regresyon İle İncelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 541-574, http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i1.1327.
• Özer, G., Çam, İ. & Özçelik, T. H. (2020). Hisse Senedi Fiyatlarının Açıklanmasında Finansal Oranların Rolü: Bist Sanayi Endeksindeki Firmalar Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(2), 725-745.
• Penman, S. H. (2010). Financial statement analysis & security valuation (4th ed.). McGraw-Hill. Public Disclosure Platform (2025). Borsa İstanbul İmalat Sektöründeki Şrketler. https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler, (Erişim Tarihi: 20.01.2025).
• Say, S., & Doğan, M. (2022). Kısa Vadeli Borçlanmanın Aktif Karlılığı Üzerindeki Etkisi: Bist Sınai Endeksi Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14 (2), 1581-1 589.
• Say, S. (2024). Relationship Between Bank Profitability and Balance Sheet Structure: Sample of Türkiye. Journal of Emerging Economies and Policy, 9(SI), 21- 27.
• Tekin, B. & Bastak, S.N. (2022). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Şirketlerde Pay Senedi Fiyatı ve Borsa Performans Oranları İlişkisi: İşlem Hacmi En Yüksek Şirketlerde Bir Uygulama. İşletme Bilimi Dergisi, 10(1), 33-56.
• Taysı, K. (2020). Aktif Karlılığa Etki Eden Faktörlerin Panel Veri Analizi Yöntemiyle Belirlenmesi. Journal of Original Studies, 1(1), 15-30.
• Tiffany, T. & Sufiyati, S. (2023). The Analysis of Factors Affecting Profitability. International Journal of Applica¬tion on Economics and Business, 1(1), 2987-1972.
• Topaloğlu, E. E. (2018). Bankalarda Finansal Kırılganlığı Etkileyen Faktörlerin Panel Veri Analizi ile Belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1), 15-38. https://doi.org/10.17153/oguiibf.344856.
• Tufan, C., & Sarıçiçek, R. (2013). Davranışsal Finans Modelleri, Etkin Piyasa Hipotezi ve Anomalilerine İlişkin Bir Değerlendirme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 159–182.
• Ünal, İ. H. (2024). Finansal Olmayan Bilgilerin Raporlanmasındaki Şeffaflığın İşletmelerin Finansal Performansına Etkisi. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 386-417, https://doi.org/10.54282/inijoss.1527127.
• Wooldridge, J. M. (2016). Introductory Econometrics: A Modern Approach (6th ed.). Cengage Learning.
• Yıldırım, İ. (2019). Asimetrik bilgi: Finansal Piyasalardan Sonra Siyaset Ve Bürokraside Durumu, Sakıncaları Ve Tedbirler. ABMYO Dergisi, (55), 217–230.