2000’Lİ YILLARDA TÜRKİYE DEMİRYOLU ALTYAPISININ KÜRESEL TİCARET ROTALARIYLA ENTEGRASYONU

Year 2025, Volume: 26 Issue: Küresel Ticaret ve Türkiye’nin Ulaştırma Diplomasisi Özel Sayısı, 150 - 172, 05.11.2025

Salih Polat , Hasan Yaylı

Abstract

Bu makale, 2000’li yıllardan itibaren Türkiye demiryolu altyapısının küresel ticaret rotalarıyla entegrasyon sürecini çok yönlü olarak incelemektedir. Çalışmanın amacı, Türkiye’nin demiryolu sektöründe yaşanan dönüşümün temel dinamiklerini ve bu dönüşümün ülkenin lojistik, ekonomik ve jeopolitik rolüne etkilerini ortaya koymaktır. Kapsam olarak, mevzuat değişiklikleri ve serbestleşme politikaları, büyük ölçekli altyapı projeleri (BTK, Marmaray, Halkalı-Kapıkule), Türkiye’nin “Orta Koridor” vizyonu ve küresel programların (Kuşak-Yol, TEN-T, TRACECA) etkileri detaylı şekilde ele alınmıştır. Yöntem olarak, literatür taramasına dayalı nitel bir analiz gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Web of Science, Jstor, ScienceDirect ve TRDizin gibi akademik veri tabanlarındaki güncel Türkçe ve İngilizce kaynaklar sistematik biçimde incelenmiş; ayrıca politika belgeleri ve güncel istatistikler kullanılmıştır. Bulgular, Türkiye’de demiryolu sektöründe hukuki ve kurumsal reformların yanında, büyük altyapı yatırımlarının hem ulusal hem de uluslararası entegrasyonu güçlendirdiğini göstermektedir. Ancak, demiryolunun yük taşımacılığındaki payı halen düşük düzeyde olup, özel sektörün sektöre katılımı sınırlı kalmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’nin demiryolu altyapısında yaşanan dönüşüm, ülkeyi Avrasya’da stratejik bir lojistik köprü haline getirmiş; sürdürülebilir gelişme için sektörde rekabetçi piyasa yapısının güçlendirilmesi ve entegrasyonun derinleştirilmesi gerekliliği öne çıkmıştır.

Keywords

Demiryolu Entegrasyonu , Küresel Ticaret Rotaları , Lojistik Merkezler , Ulaştırma Politikası , Orta Koridor

THE INTEGRATION OF TÜRKİYE’S RAILWAY INFRASTRUCTURE WITH GLOBAL TRADE ROUTES IN THE 2000S

Abstract

This article examines the process of integrating Türkiye’s railway infrastructure with global trade routes since the 2000s from a multifaceted perspective. The aim of the study is to reveal the fundamental dynamics of the transformation in Türkiye’s railway sector and the effects of this transformation on the country’s logistical, economic and geopolitical role. In terms of scope, the study covers legislative changes and liberalization policies, large-scale infrastructure projects (BTK, Marmaray, Halkalı-Kapıkule), Türkiye’s ‘Middle Corridor’ vision, and the impacts of global programmes (Belt and Road Initiative, TEN-T, TRACECA). A qualitative analysis based on a literature review was conducted as the research method. Within this scope, current Turkish and English sources in academic databases such as Web of Science, Jstor, ScienceDirect and TRDizin were systematically reviewed; policy documents and current statistics were also used. The findings show that, in addition to legal and institutional reforms in the railway sector in Türkiye, large infrastructure investments have strengthened both national and international integration. However, the share of railways in freight transport remains low, and private sector participation in the sector remains limited. In conclusion, the transformation in Türkiye’s railway infrastructure has positioned the country as a strategic logistics hub in Eurasia; the need to strengthen a competitive market structure and deepen integration in the sector for sustainable development has emerged as a priority.

Keywords

Railway Integration , Global Trade Routes , Logistics Centers , Transport Policy , Middle Corridor

References

• Acar, A. Z., Bentyn, Z., & Kocaoglu, B. (2015). Turkey as a regional logistic hub in promotion of reviving ancient Silk Route between Europe and Asia. Journal of Management, Marketing and Logistics (JMML), 2(2), 94–109. https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2015211609
• Akçay, N., & Changgang, G. (2023). Türkiye’s Middle Corridor and China’s BRI. Insight Turkey, 25(1), 63-74.
• Akçay, N., & Qingye, T. (2020). Turkey’s perceptions of China’s Belt and Road Initiative (2013–2017): Media and think-tanks discourse analysis. China Report, 56(2), 221-241.
• Atlı, A. (2018). Turkey as a Eurasian Transport Hub: Prospects for Inter-Regional Partnership. Perceptions: Journal of International Affairs, 23(2), 117-134.
• Barutca, H. (2006). Orta Asya’ya Ulaşımda Demiryolu Alternatifi, Bölgesel Güçler ve Türkiye. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 1-12.
• Bittner, V. A., & Ibrahimli, M. (2018). Baku-Tbilisi-Kars: Regional implications and perspectives. CESD Press, Center for Economic and Social Development (CESD).
• Chaziza, M. (2021). China’s new silk road strategy and the Turkish middle corridor vision. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 15(1), 34-50.
• Çelebi, D. (2023). Supporting rail freight services in Turkey: Private sector perspectives on logistics connectivity issues. Case Studies on Transport Policy, 14, 101098.
• Çetin, I. B. (2018). The Role of Turkey and Azerbaijan in Asian-European Transport Corridors. International Journal of Humanities and Social Science, 8(2), 41-50.
• Çevik, V., & Güler, Y. (2019). Serbestleşme Sürecinde Demiryolu Lojistiği Hizmet Kalitesinin Müşteri Algı ve Beklentisinde Karşılaştırılması (Araştırma Makalesi/Research Article). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-20.
• Demirelli, L. (2014). 2002 Sonrasında Türkiye’de Özelleştirme ve Demiryolu Hizmeti. Mülkiye Dergisi, 38(4), 41-86.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık (2001-2005) Kalkınma Planı. DPT.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). DPT.
• Doludeniz, A. E. (2016). A Study on Adaptation of Railway Management Competition Models For Turkey. PressAcademia Procedia, 2(1), 715-722.
• Dupuy, A. C. (2024, 22 Mayıs). There’s an alternative to Russian-based trade routes – but it needs support from the US, EU, and Turkey. Atlantic Council. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/theres-an-alternative-to-russian-based-trade-routes-but-it-needs-support-from-the-us-eu-and-turkey/.
• Elgün, M. N. (2011). Ulusal ve Uluslararası Taşıma ve Ticarette Lojistik Köylerin Yapılanma Esasları ve Uygun Kuruluş Yeri Seçimi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 203-226.
• European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). (2021, 16 Kasım). EBRD lends €150 million for key railway line from Istanbul to Bulgarian border. https://www.ebrd.com/home/news-and-events/news/2021/ebrd-lends-150-million-for-key-railway-line-from-istanbul-to-bulgarian-border.html
• European External Action Service (EEAS). (2019, 28 Şubat). Commissioner Bulc and Minister Mehmet Cahit Turhan are signing the project financing agreement for the Halkalı – Kapıkule railway Project. https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/commissioner-bulc-and-minister-mehmet-cahit-turhan-are-signing-project-0_en#
• Eurasian Development Bank. (2024). The Eurasian Transport Network (Report 24/6). https://eabr.org/upload/iblock/e13/1_EDB_ETN_Report_Eng.pdf
• Eyigün, Y. (2024). Kalkınma Yolu Projesi Ulaşım Ağının Türkiye’nin Mega Ulaşım Ağı ile Entegrasyonu ve Avrupa Bağlantıları. Ulaştırma ve Altyapı, (1), 70-101.
• Güngörmez, O., & Yeniyıldız, S. N. (2022). EU Global Gateway and Türkiye’s Key Role. İktisadi Kalkınma Vakfı. https://www.ikv.org.tr/images/files/Global_Gateway_Turkiyes_Role_Brief_2022(2).pdf
• Hajızade, E. M. (2015). Great Silk Road and The Baku-Tbilisi-Kars Project. Scientific Journal of Academic Research Conference Newsletter, Tbilisi, 6, 1-17.
• Heldt, E. C. (2023). Europe’s global gateway: A new instrument of geopolitics. Politics and Governance, 11(4), 223-234.
• Huang, Y. (2016). Understanding China’s Belt & Road initiative: motivation, framework and assessment. China Economic Review, 40, 314-321.
• İktibas Dergisi. (2022, 16 Ekim). Güney ve Kuzey Koridorlarına Alternatif Orta Koridor. https://iktibasdergisi.com/2022/10/16/guney-ve-kuzey-koridorlarina-alternatif-orta-koridor/
• Koru, S., Kaymaz, T., & European Council on Foreign Relations (ECFR). (2016). Turkey. İçinde: Absorb and Conquer: An EU Approach to Russian and Chinese Integration In Eurasia (ss. 65–74). European Council on Foreign Relations. http://www.jstor.org/stable/resrep21670.11
• Kurt, V., Çelik, İ., & Ercan, N. (2008). TCDD Lojistik Köyü Çalışmaları. İçinde: 2. Uluslararası Demiryolu Sempozyumu Demiryolu Fuarı Bildiriler Kitabı (ss. 1483-1493). İstanbul, Türkiye.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2009). Intermodal Transport – National Peer Review: Turkey. Intermodal Transport Forum. https://www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/09turkey_10.pdf
• Ovalı, S., & Çelik, K. (2009). Türk Dünyası ve TRACECA Projesi. İçinde: The International Symposium, Modern Developmental Trends and Turkic World (ss. 153-179). Baku, Azerbaijan.
• Özdaşlı, E. (2015). Çin’in yeni ipek yolu projesi ve küresel etkileri. Turkish Studies, 10(14), 579-596.
• Özdemir, U. (2019). Turkey and the Silk Roads Linking continents. İçinde: G. Doubleday (Ed.), The Silk Roads, UNESCO World Heritage No.93. London, UK.
• Rentschler, J., Reinhardt, A., Elbert, R., & Hummel, D. (2025). The Trans-Caspian Corridor–Geopolitical implications and transport opportunities. Journal of Transport Geography, 125, 104211.
• Solak, A. O. (2018). Türkiye Demiryollarında Serbestleştirme. Rekabet Dergisi, (69), 4-37.
• Stancu, I., Varzaru, M., & Lazarescu, A. (2014). Helsinki corridors: ways of European expansion and development. European Research Studies, Volume XVII, 2, 81-108.
• Sümer, A. (2007). Kars-Tiflis-Bakü (KTB) Demiryolu Projesi. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, (Mayıs), 10-11.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2025, 28 Nisan). IPA Kitabı (Türkiye - AB Mali İşbirliği Projeleri). https://ipa.gov.tr/wp-content/uploads/TR-IPA.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB). (2005). Ulaştırma Ana Plan Strateji Belgesi Sonuç Raporu. Ulaştırma ve Ulaşım Araçları Uygulama ve-Araştırma Merkezi.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2019). Türkiye Lojistik Master Planı (2020-2023-2035-2053). https://uhdgm.uab.gov.tr/uploads/pages/lojistik-merkezler/20191225-tlmp-sunum.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2022a). 2053 Ulaştırma ve Lojistik Ana Planı. T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/bakanlik-yayinlari/20221025-2053-ulastirma-ve-lojistik-ana-plani-tr.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2022b). Ulaşan ve erişen Türkiye İstatistikleri (2003-2022). T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2024, 12 Şubat). Construction of Cerkezkoy-Kapıkule Section of Halkalı-Kapıkule Railway Line Project. https://ipa.uab.gov.tr/en/halkali-kapikule-demiryolu-hatti-cerkezkoy-kapikule-kesimi-insasi-projesi
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2020). Tamamlanan yapım projeleri. https://ipa.uab.gov.tr/yapim-projeleri (Erişim tarihi: 29.04.2025)
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2013). 11. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şûrası Sonuç Bildirgesi. https://sgb.uab.gov.tr/uploads/pages/yayinlar/2023-sura.pdf
• T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. (2013). 11. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şurası Sonuç Bildirgesi. https://www.utikad.org.tr/images/BilgiBankasi/11ulastirmadenizcilikvehaberlesmesurasisonucbildirgesi-2652.pdf
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). (2013). 6461 Sayılı Kanun Genel Gerekçesi. https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D24/Y3/T1/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/49ff8fde-4f82-4d60-aa29-3f5b8d3c085f.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2015a). 2015-2019 stratejik plan. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2015b). 2014 yılı sektör raporu. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2020). 2019 yılı sektör raporu. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2024a). 2023 yılı sektör raporu. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2024b). 2023 yılı faaliyet raporu. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (t.y.). 1923 - 2005 yılları istatistiki bilgiler. https://www.tcdd.gov.tr/kurumsal/istatistikler (Erişim Tarihi: 23.04.2025)
• TCDD Taşımacılık A.Ş. (2024). Faaliyet Raporu (2023). TCDD Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• The World Bank. (2020). Turkey Rail Logistics Improvement Project: Project Appraisal Document (Report No: PAD3503). World Bank.
• Togan, S. (2016). The Liberalization of Transportation Services in the EU and Turkey. Oxford University Press.
• TRACECA. (2024, 18 Mayıs). Working Groups. https://traceca-org.org/kz/about-traceca/working-groups/
• Turhan, C. (2020). Bakan Turhan: “Demiryollarında Geleceğe Güvenle İlerliyoruz”. https://www.uab.gov.tr/haberler/demiryollarinda-17-yilda-kat-edilen-mesafe-ve-hedefler-konulu-basin-toplantisi?PageSpeed=noscript
• UNECE. (2025, Nisan 27). Pan-European corridors to major transport axes. https://unece.org/pan-european-corridors-major-transport-axes
• Üzümcü, A., & Akdeniz, S. (2014). Yeni ipek yolu: TRACECA ve Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi. Avrasya Etüdleri, 45(1), 11-39.
• Yavuz, S. (2016). Hızlı Tren Projelerine Hız Verilirken Yük Taşımacılığı İhmal Ediliyor. Demiryolu Mühendisliği, (4), 27-29.
• Zeybek, H. (2018). Customer segmentation strategy for rail freight market: The case of Turkish State Railways. Research in Transportation Business & Management, 28, 45-53.
• Zeybek, H. (2021a). What Role for Railways in the Eurasian Supply Chains? İçinde: Railway Transportation in South Asia: Infrastructure Planning, Regional Development and Economic Impacts (ss. 269-292).
• Zeybek, H. (2021b). Evaluation of the possible use of the Ankara-Sivas High-Speed Railway line for freight transport. Journal of Transportation and Logistics, 6(1), 17-27.