Digital Transformation in the Turkish Lexicographical Tradition

Year 2025, Issue: 40, 145 - 159, 15.10.2025

Ali Koç

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1719541

Abstract

Recent investigations into digital transformation in Turkish lexicography reveal that traditional dictionary compilation processes are undergoing profound changes under the influence of modern technology. A historical review of Turkish lexicography uncovers enduring methodologies and cultural narratives that have long shaped language practices. The transition toward digital lexicons is characterized by the integration of interactive tools and robust technological infrastructures, which enhance accessibility for diverse user groups while facilitating automated content updates and real-time engagement. Advancements in digital methodologies have also given rise to innovative applications that bridge linguistic research with data analytics and networked communication. Yet, this evolution is accompanied by significant challenges, including issues of language pollution, inadequate standardization, and digital access inequalities. Scholarly discourse highlights the necessity of developing sustainable frameworks that reconcile technological innovation with the preservation of linguistic heritage. Recommendations in this field stress the importance of establishing comprehensive digital strategies that not only promote the efficiency and dynamism of contemporary lexicography but also ensure that traditional values and cultural nuances remain intact. Such strategies offer a roadmap for evolving Turkish lexicographical practices in a manner that is both progressive and respectful of historical traditions

Keywords

Dictionary , Lexıcography , İnnovation , Digital transformation.

Türk Sözlükçülük Geleneğinde Dijital Dönüşüm

Abstract

Türk sözlükçülüğünde dijital dönüşümün etkileri, geleneksel sözlük derleme süreçlerinde belirgin değişiklikler yaratmaktadır. Türk sözlükçülüğünün tarihsel temelleri, uzun yıllar boyunca oluşmuş metodolojiler ve kültürel anlatılar çerçevesinde incelendiğinde, dilin evrimine yön veren unsurların izlerini göstermektedir. Dijital sözlük yapımına doğru bağlam, interaktif dijital araçların ve sağlam teknolojik altyapıların entegrasyonu ile kendini göstermekte; bu durum farklı kullanıcı gruplarına erişimin artmasını, otomatik içerik güncellemelerini ve gerçek zamanlı etkileşim imkânlarını beraberinde getirmektedir. Dijital metodolojilerdeki ilerlemeler, dil araştırmaları ile veri analitiği arasındaki etkileşimi güçlendiren yenilikçi uygulamaların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bununla birlikte, dil kirliliği, standartlaşma eksikliği ve dijital kaynaklara erişimdeki eşitsizlik gibi önemli sorunlar da gözlemlenmektedir. Akademik tartışmalar, teknolojik yeniliklerin sürdürülebilir dijital çerçevelerle desteklenmesi ve dil mirasının korunması gerekliliğine işaret etmektedir. Türk sözlükçülüğünün çağdaş ihtiyaçlarla uyumlu gelişimini sağlarken, geleneksel değerlerin de muhafaza edilmesini hedeflemekte; böylece geleceğe yönelik sağlam bir yol haritası oluşturulması amaçlanmaktadır.

Keywords

Sözlük , Sözlükçülük , Yenilik , Dijital dönüşüm.

Ethical Statement

Bu çalışma herhangi bir etik izne tabi değildir. "Etik İznine Gerek Olmadığına Dair Beyan Formu" doldurulup sisteme yüklenmiştir.

References

• Adalı, E. (2016). Doğal dil işleme. Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi, 5(2), 1-19.
• Akalın, Ş. H. (2017). Geçmişten geleceğe Türk sözlükçülüğü. Elginkan Vakfı 3. Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı: 19-21 Nisan 2017, İstanbul.
• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim (C. III). Ankara: TDK Yayınları.
• Akyıldız Ay, D. (2022). Türkiye’de sözlükbilimi ile ilgili araştırmalar -Bibliyografya denemesi (2016-2021)-. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (9), 768-795.
• Alan, N. (2020). ELEKTRONİK SÖZLÜK TİPOLOJİSİNDE BOŞLUK VE ‘KAMUSİ GOLD’ ÖRNEĞİ. Disiplinler Arası Dil Araştırmaları, 1(1), 23-32.
• Altun, İ. I. (2024). Meynard’ın Lehce-i Osmani’yi tanıtımından hareketle Dictionnaire Turc-Français’deki sözlüksel tercihlerin kaynağı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 77, 153-176.
• Atli, M. H. (2022). Bilgisayar sözlükçülüğü çağı ve sorunları. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(28), 383-397. https://doi.org/10.29000/rumelide.1132575.
• Baskın, S., & Toker, H. (2020). Türk Dil Kurumunun süreli yayınlarında yer alan sözlük bilimi konulu yazılar. International Journal of Current Approaches in Language, Education and Social Sciences, 2(1), 395-412.
• Boz, E. (2020). Çevrimiçi Genel Sözlüklerde Tanım. Dilbilim(34), 1-14.
• Çelik, K. (2021). Bulut bilişim teknolojileri. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(24), 436-450.
• Çiçek, A. (2009). Sözlük bilimi açısından Kâmûs-İ Türkî üzerine bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 183-194.
• Dash, N. S. (2007). The art of lexicography. In V. Muhvic-Dimanovski & L. Sočanac (Eds.), Encyclopedia of Life Support Systems (pp. 225-276). Oxford: EOLSS.
• Erbay, F. (2002). Türkçe Sözlük’ün ilk ve son baskısındaki batı kökenli kelimelere dair. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 129-135.
• Gazaz, D. C., & Gazaz, G. (2024). Geleceğin iletişiminde yapay zekâ sohbet robotları: Ekşi sözlük girdilerinin içerik analizi. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi (Cumhuriyetin 100. Yılında Geleceğin İletişimi Özel Sayısı), 30-54.
• Güneş, M. (2014). Mustafa Ahterî Efendi ve Ahterî-İ Kebîr adlı sözlüğü üzerine. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33-38.
• İlhan, N. (2007). Geçmişten günümüze sözlükçülük geleneği ve Türk dili sözlükleri. Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Jackson, H. (2002). Lexicography: An Introduction. London and New York: Routledge.
• Kaçalin, M. S. (2008). Kâşgarî’nin doğumunun bininci yıldönümü dolayısıyla. Türk Edebiyatı, 420, 43-47.
• Kayış, H. H. (2021). Dijital eşitsizlikleri yakından incelemek: Dijital uçurum buzdağının görünen yüzü müdür? Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, 15, 109-124.
• Kaynak, M. (2021). Ana çizgileriyle sözlük bilimi ve Türk sözlükçülüğü. Kafdağı, 6(1), 79-101.
• Kocapınar, P. (2020). Sözlük nedir? Karadeniz Araştırmaları, 17(68), 1089-1101.
• Kunt, S. (2023). Dijitalleşme çağında kültürel mirası yeniden yorumlamak. Kültürel Miras Araştırmaları, 4(2), 49-60.
• Lister, M., & Dovey, J. (2009). New media: A critical introduction. London: Routledge Mayfield.
• Manovich, L. (2001). The language of new media. Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology.
• Oruk, İ. (2024). Sosyal medya dili üzerine eleştirel bir bakış. Uluslararası Filoloji Bengü, 4(2), 135-145.
• Özçelik, B. Ö. (2023). Teknolojik bir dönüşüm olarak dijitalleşme kavramı ve etkileri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), 1189-1210.
• Özkan, A., & Mert, A. (2020). Türkçe sözlük’te yer alan eş gösterenli bazı sözcüklere ilişkin düzeltme önerileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 48, 1-12.
• Öztürk, S., & Atmaca, H. E. (2017). İlişkisel ve ilişkisel olmayan (NoSQL) veri tabanı sistemleri mimari performansının yönetim bilişim sistemleri kapsamında incelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 10(2), 199-209.
• Sezen, H. K., & Eren Şenaras, A. (2022). Dijitizasyon, dijitalizasyon, dijital dönüşüm kavramları ve tarihsel bir bakış. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 49-59.
• Usta, H. İ. (2010). Sözlükçülük ve sözlük araştırmacılığı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2), 92-101.
• Van Dijk, J. (2018). Ağ toplumu. İstanbul: Kafka Epsilon Yayıncılık.
• Van Sterkenburg, Piet (Ed.) (2003) A Practical Guide to Lexicography. Amsterdam: John Benjamins.
• Yavuzarslan, P. (2004). Türk sözlükçülük geleneği açısından Osmanlı Dönemi sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmûs-I Türkî’si. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44(2), 185-202.
• Yücel, G., & Adiloğlu, B. (2019). Dijitalleşme - yapay Zekâ ve muhasebe beklentiler. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17, 47-60.
• Yücel, R., & Arık, M. B. (2020). Bir dijital kültür örneği olarak katılımcı sözlükler ve Türkiye’deki görünümleri. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 3(2), 156-169.
• Türk Dilinin Sözlükleri. (n.d.). https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 02.01.2025.