Ortaöğretim coğrafya ders kitaplarında tematik harita kullanımının incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 48, 1 - 20, 08.02.2023

Bahaddin Şahin , Recep Bozyiğit

https://doi.org/10.32003/igge.1179363

Cited By: 1

Öz

İçinde yaşadığımız büyük veri çağında daha önce hiç olmadığı kadar büyük miktarda veri üretilmekte ve paylaşılmaktadır. Üretilen ve paylaşılan mekânsal veriler arttıkça tematik haritaların da önemi artmaktadır. Bu durumun temel nedeni herhangi bir verinin dağılışının oluşturduğu mekânsal örüntüyü en iyi yansıtabilecek görselleştirme aracının tematik haritalar oluşudur. Nitel ve nicel verileri haritalamak için farklı tematik haritalama yöntemleri kullanılmaktadır. Bu haritalama yöntemlerinin her birinin avantajlı ve dezavantajlı yönlerinin neler olduğu, hangi tip verilerin gösteriminde hangi tematik haritalama yöntemlerinin kullanılabileceği gibi temel kartografik becerilerin harita okuyucusu tarafından kazanılması son derece önemlidir. Bu becerilerin kazanılmasında ise ders kitapları büyük öneme sahiptir. Bu araştırmanın amacı ortaöğretim coğrafya ders kitaplarında yer alan tematik haritaların; ünitelere, haritalama yöntemlerine ve nitel/nicel veri durumuna göre dağılımı incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımları arasında yer alan doküman inceleme tercih edilmiştir. Araştırmanın veri kaynağını 2021-2022 eğitim-öğretim yılında 9, 10, 11 ve 12.sınıf seviyelerinde okutulan ortaöğretim coğrafya ders kitapları oluşturmaktadır. Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden ulaşılan ders kitapları, araştırma için geliştirilen veri inceleme formu aracılığıyla betimsel içerik analizi kullanılarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda ders kitaplarının yer alan tematik haritaların; ünitelere göre dağılımın son derece düzensiz olduğu, tematik haritaların büyük ölçüde korogromatik ve nokta sembol yöntemini içeren haritalardan oluştuğu ve nitel tematik harita sayısının nicel tematik haritalara göre oldukça az olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tematik Harita, ortaöğretim, coğrafya ders kitapları, harita becerisi

Examining the use of thematic maps in secondary education geography textbooks

Öz

In the age of big data we live in, larger amounts of data are being produced and shared than ever before. As the spatial data produced and shared increases, the importance of thematic maps also increases. The main reason for this situation is that thematic maps are the visualization tool that can best reflect the spatial pattern created by the distribution of any data. Different thematic mapping methods are used for mapping qualitative and quantitative data. It is extremely important for the map reader to acquire basic cartographic skills such as what are the advantages and disadvantages of each of these mapping methods, which thematic mapping methods can be used to display which type of data. Textbooks are of great importance in acquiring these skills. The aim of this research is to analyze the thematic maps in secondary education geography textbooks; to examine the distribution according to units, mapping methods and qualitative/quantitative data status. Document analysis, which is a qualitative research approach, was preferred in the research. The data source of the research consists of secondary education geography textbooks used at the 9th, 10th, 11th and 12th grade levels in the 2021-2022 academic year. Textbooks accessed through the Education Information Network (EBA) were examined using descriptive content analysis through the data analysis form developed for the research. As a result of the research, the thematic maps in the textbooks; It has been determined that the distribution according to the units is extremely irregular, the thematic maps are mostly composed of maps containing the chorogromatic and point symbol method, and the number of qualitative thematic maps is extremely low compared to quantitative thematic maps.

Anahtar Kelimeler

Thematic map, secondary education, geography textbooks, map skills

Kaynakça

• Aksoy, B., & Sönmez, Ö. F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metin ve görsellerde harita becerileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(48), 65-79.
• Arabacı, H. S. (2021). Ortaöğretim coğrafya 10 ders kitabı. Yıldırım Yayınları.
• Artvinli, E., & Dönmez, L. (2020). How do geography textbooks deal with map skills? A Comparison of Turkey and England. Romanian Review of Geographical Education, 9(2), 23-45. https://doi.org/10.23741/RRGE220202
• Baranaydın, M., Aydın, Y., & Tekbaş, G. (2021a). Ortaöğretim coğrafya 9 ders kitabı. Gün Yayınları.
• Baranaydın, M., Aydın, Y., & Tekbaş, G. (2021b). Ortaöğretim coğrafya 11 ders kitabı. Gün Yayınları.
• Beitlova, M., Popelka, S., & Vozenilek, V. (2020). Differences in thematic map reading by students and their geography teacher. ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(9), 1-24. https://doi.org/10.3390/ijgi9090492
• Bekdemir, Ü., & Polat, S. (2016). Sosyal bi̇lgi̇ler 5. ve 6. sinif ders ki̇taplarinda hari̇ta kullanim. EKEV Akademi Dergisi, 68.
• Bilgin, T. (1996). Genel kartografya (4.Baskı). Filiz Kitapevi.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Buğdaycı, İ., Bildirici, İ., & Tarman, B. (2015). 6-7. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların kartografik tasarımlarının kazanımlar açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 143-174.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4. bs). SAGE Publications.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 39(174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Darakçı, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında harita kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 15-31.
• Demiralp, N. (2006). Coğrafya eğitiminde harita ve küre kullanım becerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 323-343.
• Dent, B. D., Torguson, J., & Hodler, T. W. (2009). Cartography: Thematic map design (6 edition). McGraw-Hill Education.
• Dikmenli, Y. (2020). Coğrafi beceriler (Ç. Öztürk Demirbaş, Ed.; 1. bs). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Erdebil, C., Düzgün, R., Bıçaklı, R., Güzel, Z., & Bozbıyık, E. (2021). Ortaöğretim coğrafya 12 ders kitabı (C. Şahin & A. E. Siyavuş, Ed.). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Gastner, M. T., Shalizi, C. R., & Newman, M. E. J. (2005). Maps and cartograms of the 2004 us presential election results. Advances in Complex Systems, 08(01), 117-123. https://doi.org/10.1142/S0219525905000397
• Gillen, J., Skryzhevska, L., Henry, M. C., & Green, J. (2010). Map interpretation instruction in introductory textbooks: A preliminary investigation. Journal of Geography, 109(5), 181-189. https://doi.org/10.1080/00221341.2010.501381
• Hanus, M., Havelková, L., & Švubová. (t.y.). Math-related difficulties in thematic map use in lower secondary education. Review of International Geographical Education Online, 11(3), 605-629. https://doi.org/10.33403/rigeo.851190
• Havelková, L., & Gołębiowska, I. M. (2019). What went wrong for bad solvers during thematic map analysis? Lessons learned from an eye-tracking study. ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(1), 1-27. https://doi.org/10.3390/ijgi9010009
• Havelková, L., & Hanus, M. (2018). The impact of map type on the level of student map skills. Cartographica: The International Journal for Geographic Information and Geovisualization, 53(3), 149-170. https://doi.org/10.3138/cart.53.3.2017-0014
• Hawkins, M. L. (1977). Map and globe skills in elementary school textbooks. Journal of Geography, 76(7), 261-265. https://doi.org/10.1080/00221347708980048
• Kara, H., Sezer, A., & Şanlı, C. (2018). Ortaöğreti̇m coğrafya ders ki̇taplarinda hari̇talarin kullanimi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 38, 20-39. https://doi.org/10.32003/iggei.425182
• Kızılçaoğlu, A. (2007). Hari̇ta beceri̇leri̇ne pedagoji̇k bi̇r bakiş. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 341-358.
• Koç, H. (2010). Coğrafya eği̇ti̇mi̇nde hari̇ta algisi ve kullanimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 146-159.
• Kraak, M. J., & Ormeling, F. J. (2010). Cartography: Visualization of spatial data. Routledge.
• Lambert, N., & Zanin, C. (2020). Practical handbook of thematic cartography: Principles, methods, and applications. CRC Press.
• McClure, R. W. (1992). A conceptual model for map skills curriculum development based upon a cognitive field theory philosophy. [Doktora tezi]. Oklahoma State University.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). 2018 Coğrafya dersi öğretim programı.
• Ormeling, F. (2014). Cartography as intentional distortion. Içinde T. Bandrova, M. Konecny, & S. Zlatanova (Ed.), Thematic Cartography for the Society (ss. 341-357). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-08180-9_25
• Oruç, Ş., & Liman, E. (2012). Sosyal bi̇lgi̇ler ders ki̇taplarinda kullanilan hari̇ta ve şeki̇ller üzeri̇ne bi̇r değerlendi̇rme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 145-159.
• Pala, Ş. M., & Başıbüyük, A. (2019). Matematik becerisinin sosyal bilgiler derslerindeki harita grafik ve tablo okuma becerilerine etkisi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(1), 41-56.
• Raisz, E. (1948). General cartography. McGraw-Hill Book Co.
• Reyes, N. J. J., Juliarena, M., Cristina, E., Gallé, E., Garra, A. M., Rey, C. A., Alves, C., Maria, V., & Dibiase, A. S. (2005). Reading thematic maps in argentine and hungarian schools. 22. International Cartographic Conference, Spain.
• Reyes, N. J. J. (2014). The use of cartograms in school cartography. Içinde T. Bandrova, M. Konecny, & S. Zlatanova (Ed.), Thematic Cartography for the Society (ss. 327-339). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-08180-9_24
• Rittschof, K. A., & Kulhavy, R. W. (1998). Learning and remembering from thematic maps of familiar regions. Educational Technology Research and Development, 46(1), 19-38.
• Schaab, Adams, S., & Coetzee, S. (2021). Drawing attention via diversity in thematic map design, as demonstrated by student maps of Northern South Africa. International Journal of Cartography, 1-22. https://doi.org/10.1080/23729333.2020.1839207
• Slocum, T. A., McMaster, R. B., Kessler, F. C., & Howard, H. H. (2005). Thematic cartography and geovisualization. Pearson Higher Education & Professional Group.
• Soyatlar, A., Akça, B., Coşar, H., Solak, İ., & Karagöz, M. (2021). Ortaöğretim coğrafya 9 ders kitabı (B. Akça, Ed.). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Sun, H., & Li, Z. (2010). Effectiveness of cartogram for the representation of spatial data. https://doi.org/10.1179/000870409X12525737905169
• Şahin, B. (2012). Coğrafya öğretmenlerinin tematik haritalara yönelik görüşleri [Basılmamış Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].
• Şahin, B. (2019). 2005 ve 2018 coğrafya dersi öğretim programlarına yönelik karşılaştırmalı bir değerlendirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(1), 81-102.
• Şahin, B., & Şahin, S. (2019). Coğrafyada alternati̇f bi̇r temati̇k hari̇talama tekni̇ği̇: Alan kartogramlari. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(2), 477-500.
• Trahorsch, P., & D. Bláha, J. (2020). Visual representation of the curriculum in geography textbooks: The structure of visuals in educational medium analysis. IARTEME-Journal, 11(2), 1-20. https://doi.org/10.21344/iartem.v11i2.587
• Türkez, K., Karakoç, M., Balşen, N., & Pektaş, T. (2021). Ortaöğretim coğrafya 11 ders kitabı (Z. Serhat, Ed.). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Türkez, K., Karakoç, M., Balşen, N., Pektaş, T., & Özdoğan, İ. (2021). Ortaöğretim coğrafya 10 ders kitabı (Z. Serhat, Ed.). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Tyner, J. A. (2010). Principles of map design. The Guilford Press.
• Uluslararası Kartografya Birliği (ICA). (1973). Multilingual dictionary of technical terms in cartography. Steiner.
• Ünal, F., & Ünal, M. (2012). Sosyal bi̇lgi̇ler öğreti̇m programlari (1924-2005) ve ders ki̇taplarinda (2005-2010) hari̇ta okuma beceri̇si̇. Milli Eğitim Dergisi, 42(193), 165-183.
• Ünlü, M., & Yıldırım, S. (2016). CBS i̇le oluşturulan temati̇k hari̇taların kullanımının öğrenci̇leri̇n başarısına etki̇si̇ni̇n değerlendi̇ri̇lmesi̇. Marmara Coğrafya Dergisi, 33, 77-95. https://doi.org/10.14781/mcd.55530
• Wiegand, P. (2006). Learning and teaching with maps. Routledge.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma teknikleri. Seçkin yayınları.