Çocukluk Dönemi Travmalarının Yetişkinlik Dönemi Tutum ve Davranışlarını Belirlemeye İlişkin Ölçek Geliştirme Çalışması: Çok Boyutlu Travma Ölçeği

Year 2022, Issue 18, 907 - 934, 31.12.2022

Kahraman GÜLER Murat Nuri AĞIRMAN

https://doi.org/10.38079/igusabder.1145860

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı bireylerin travmalarını ve travma sonrası belirtilerini belirleyen, DSM-5 ile uyumlu, geçerli ve güvenilir Çok Boyutlu Travma Ölçeği’nin geliştirilmesi ve bu ölçeğin psikometrik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Yöntem: Çalışmanın örneklem grubu 18 yaş ve üzeri 1054 bireyden (843 kadın 211 erkek) oluşmaktadır. Veriler, demografik bilgi formu, Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği, Travma Sonrası Stres Bozukluğu Kontrol Listesi - Sivil Versiyon, Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği ve Çok Boyutlu Travma Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Çok Boyutlu Travma Ölçeği’nin (ÇBTÖ) geçerliliğine ve güvenilirliğini dair gerekli analizler uygulanmıştır. Ölçek geliştirme basamakları titizlikle takip edilerek ölçüm aracının yapı geçerliliğini desteklemek amacıyla sırasıyla Açımlayıcı Faktör Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi uygulanmıştır.

Bulgular: Elde edilen bulgular neticesinde ÇBTÖ’de yer alan ilk ölçek olan Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği’nde (ÇÇTÖ) 31 madde ve 6 alt boyuttan (duygusal ihmal/istismar, fiziksel istismar, fiziksel ihmal, cinsel istismar, ikincil travma ve diğer travmalar); ve ÇÇTÖ’de bulunan ikinci ölçek olan Travma Sonrası Belirtiler Ölçeği’nde (TSBÖ) 26 madde ve 6 alt boyuttan (kaçınma, yineleme, aşırı tepki, bilişsel bozulma, işlevsel bozulma ve çözülme belirtileri) oluşan toplamda 57 madde ve 12 alt boyutluk bir ölçüm aracı geliştirilmiştir. ÇÇTÖ için açıklanan toplam varyans %62,58 olarak bulunurken, cranbach alpha güvenilirlik katsayısı 0,87 olarak elde edilmiştir. TSBÖ için açıklanan toplam varyans %67,19 olarak saptanmış olup, cranbach alpha güvenilirlik katsayısı 0,94 olarak bulunmuştur. Alt boyutların güvenilirlik değerleri 0,50 – 0,91 arasında değişiklik göstermektedir. Ölçekte gerekli metotlar ile her alt boyuttan ayrı ayrı kesme puanı belirlenmiştir.

Sonuç: 57 madde ve 12 alt boyuttan oluşan 5’li likert şeklinde tasarlanan, yüksek düzeyde geçerliliğe ve güvenilirliğe sahip “Çok Boyutlu Travma Ölçeği (ÇBTÖ)” literatüre kazandırılmıştır.

Keywords

psikolojik travma, travma sonrası, travma sonrası stres bozukluğu, istismar, Psychological trauma, post-trauma, post-traumatic stress disorder, abuse

Scale Development Study on Determining the Adult Attitudes and Behaviors of Childhood Traumas: Multi-Dimensional Trauma Scale

Abstract

Aim: The aim of this study is to develop a valid and reliable Multidimensional Trauma Scale compatible with DSM-5, which determines trauma and post-traumatic symptoms of individuals; also, to examine the psychometric properties of this scale.

Method: The sample group consists of 1054 individuals (843 females and 211 males) aged 18 years and over. The data were collected by using demographic information form, Childhood Trauma Scale, Post Traumatic Stress Disorder Checklist - Civil Version, Cognitive Emotion Regulation Scale, Coping Style Scale and Multidimensional Trauma Scale. Necessary analyzes regarding the validity and reliability of the scale were applied. Scale development steps were followed studiously and Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were applied, respectively in order to support the construct validity.

Results: As a result of the findings, the Childhood Traumas Scale, the first scale in the Multidimensional Trauma Scale consisting of 31 items and 6 sub-dimensions (emotional neglect/abuse, physical abuse, physical neglect, sexual abuse, secondary trauma and other traumas) and The Post-Traumatic Symptoms Scale, the second scale in the Multidimensional Trauma Scale consisting of 26 items and 6 sub-dimensions (avoidance, re-experience, hyperarousal, cognitive impairment, functional impairment, and dissociation symptoms) have been developed. While the total variance explained for the Childhood Traumas Scale was found as 62,58% and cronbach alpha reliability coefficient was identified as 0,87. The total variance explained for the Post-Traumatic Symptoms Scale was found as 67,19%, and cronbach alpha reliability coefficient was found as 0,94. The reliability values of the sub-dimensions vary between 0,50 and 0,91. The cut-off score was determined separately for each sub-dimension.

Conclusion: The Multidimensional Trauma Scale, consisting of 57 items and 12 sub-dimensions, was designed as a 5-point likert scale and has been presented to the literature.

Keywords

Psychological trauma, post-trauma, post-traumatic stress disorder, abuse

References

• Kokurcan A, Özsan HH. Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi. 2012;20(1):19-24.
• Öztürk E. Travma ve Dissosiyasyon: Dissosiyatif Kimlik Bozukluğunun Psikoterapisi ve Aile Dinamikleri. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2017.
• Öztürk E. Kuşaklararası Travma Geçişi, Travmatik Yaşantıların Domino Etkisi ve Psikopatolojik İzleri. In: 3. Uluslararası Turaz Adli Bilimler, Adli Tıp ve Patoloji Kongresi; 04 Ekim, 2021; İstanbul, Türkiye.
• Akcan G. Travmanın Psikolojik Bileşenleri- Post Travmatik Stres Bozukluğu. In: 2. Uluslararası Turaz Akademi Adli Bilimler, Adli Tıp ve Patoloji Kongresi. Turaz Akademi; 2018.
• Forneris CA, Gartlehner G, Brownley KA, Gaynes BN, Sonis J, Coker Schwimmer E. Interventions to prevent post-traumatic stress disorder: A systematic review. American Journal of Preventive Medicine. 2013;44(6):635–650. doi:10.1016/j.amepre.2013.02.013.
• Kılınç G, Yıldız E, Harmancı P. Toplumsal travmatik olaylar ve aile ruh sağlığı. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Hemşireliği. 2017;3(2):182-8.
• Regel S, Joseph S. Post-traumatic Stress. 2. Edition. England: Oxford University Press; 2017.
• Okcu E. Travmaya Maruz Kalan Çocuklarda TSSB Gelişimi ve Şiddetiyle İlişkili Faktörlerin İncelenmesi [yüksek lisans tezi]. Gaziantep, Türkiye: Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2016.
• Mikton C, Butchart A. Child maltreatment prevention: A systematic review of reviews. Bull World Health Organ. 2009;87(5):353-61. doi:10.2471/blt.08.057075.
• Butchart A, Phinney Harvey, A, Mian M, Fürniss T. Preventing Child Maltreatment: A Guide To Taking Action and Generating Evidence. 1. edition. World Health Organization; 2006.
• Sarı HY, Ardahan E, Öztornacı BÖ. Çocuk ihmal ve istismarına ilişkin son 10 yılda yapılan sistematik derlemeler. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2016;15(6):501-511.
• Demirci K. Çocukluk çağı travmaları ve obsesif kompulsif belirtilerin ilişkisinin incelenmesi. Journal of Mood Disorders. 2016;6(1):7-13.
• Kütük MÖ, Bilaç Ö. Çocuklarda ve adölesanlarda duygusal istismar ve ihmal. Türkiye Klinikleri. 2017;3(3):181-187.
• Popović S. Child sexual abuse news: A systematic review of content analysis studies. Journal of Child Sexual Abuse. 2018;27(7):752-777.
• Güven ŞT, Dalgıç Aİ, Erkol Z. Emotional and psychosocial problems encountered by children who have been sexually abused. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services. 2017;56(2):37-43.
• Luken A, Nair R, Fix RL. On racial disparities in child abuse reports: Exploratory mapping the 2018 NCANDS. Child Maltreat. 2021;26(3):267-281. doi:10.1177/10775595211001926
• Adalet Bakanlığı Adli Sicil Ve İstatistik Genel Müdürlüğü Adli İstatistikler. Çocukların Cinsel İstismarı. Adli İstatistikler 2019. https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/22420211427211062020170359HizmeteOzel-2019-bask%C4%B1-%C4%B0SA.pdf. Yayınlanma Tarihi 2019. Erişim Tarihi 18 Mart 2022
• Yıldırım G, Kıdak LB, Yurdabakan I. İkincil travmatik stres ölçeği: Bir uyarlama çalışması. Psychiatry Journal. 2018;19(1):45-51.
• Arı E, Cesur Soysal G. Travma ile başa çıkabilme algısı ölçeğinin (TBÇA) Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikoloji Dergisi. 2019;3(1):17-25. doi:10.5455/kpd.2602443806062019m000007
• Mucuk Ö. Doğuma İlişkin Travma Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi [doktora tezi]. Erzurum, Türkiye: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2020.
• Bernstein DP, Fink L, Handelsman L, et al. Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. The American Journal Of Psychiatry. 1994;151(8):11-23. doi:10.1176/ajp.151.8.1132. PMID: 8037246.
• Şar V, Öztürk PE, İkikardeş E. Çocukluk çağı ruhsal travma ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Journal of Medical Sciences. 2012;32(4):1054-1063.
• Weathers FW, Litz BT, Herman DS, Huska JA, Keane TM. The PTSD Checklist (PCL): Reliability, Validity and Diagnostic Utility. In: 9th Annual Conference of the ISTSS; 1993; San Antonio, ABD.
• Kocabaşoğlu N, Çorapçıoğlu Özdemir A, Yargıç İ, Geyran P. Türkçe “PTSD checklist-civilian version” (PCL-C) ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirliği. Yeni Symposium. 2005;43:126-134.
• Garnefski N, Kraaij V, Spinhoven P. Manual fortheuse of the cognitive emotion regulation questionnaire. personality and individual differences. The Scientific Research Acedemic Publisher. 2002;31(9):19-39. doi:10.1016/S0191-8869(00)00113-6
• Onat O, Otrar M. Bilişsel duygu düzenleme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2010;31:123-143.
• Folkman S, Lazarus RS. An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior. 1980;4(2):219-239.
• Şahin NH, Durak A. Üniversite öğrencileri için bir stresle başa çıkma tarzı ölçeği. Türk Psikoloji Dergisi. 1995;10(34):56-73.
• Marsh HW, Hau KT, Balla JR, Grayson D. Is more ever too much? The number of indicators per factor in confirmatory factor analysis. Multivariate behavioral research. 1998;33(2):181-220.
• Tezbaşaran A. Likert Tipi Ölçek Hazırlama Kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları; 2008.
• Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2014.
• DeVellis RF. Ölçek Geliştirme Kuram ve Uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2014.
• Tavakol M, Dennick R. Making sense of Cronbach's Alpha. International Journal of Medical Education. 2011;(2):53-55.
• Erkuş A. Psikolojide Ölçme ve Ölçek Geliştirme 1, Temel Kavramlar ve İşlemler. 2. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık; 2010.
• Uzunsakal E, Yıldız D. Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi. 2018;2(1):14-28.
• Yurdugül H. Paralel, Eşdeğer ve konjenerik ölçmelerde güvenirlik katsayılarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2006;6(2):27-34.
• Cortina JM. Apples and oranges: The search for moderators in meta-analysis. Organizational Research Methods. 2003;6(2):415–439. doi:10.1177/1094428103257358
• Hayton JC, Allen DG, Scarpello V. Factor retention decisions in exploratory factor analysis: A tutorial on parallel analysis. Organizational Research Methods. 2004;7(2):191-205.
• Hurley AE, Scandura TA, Schriesheim CA, et al. Exploratory and confirmatory factor analysis: Guidelines, issues, and alternatives. Journal of Organizational Behavior. 1997;18(4):667-683.
• Tabachnick BG, Fideli LS. Using Multivariate Statistics. 4. Edition. Boston: Ally and Bacon; 2001.
• Ledesma RB, Valero-Mora P, Macbeth G. The scree test and the number of factors: A dynamic graphics approach. Spanish Journal of Psychology. 2015;18(3):56-63.
• Şencan H. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlik. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2005.
• Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni Spss Uygulamaları ve Yorum. 2. Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık; 2013.
• Özdamar K. Tabloların Oluşturulması, Güvenirlik ve Soru Analizi. Paket Programlarla İstatistiksel Veri Analizi-1. 5. Baskı. Eskişehir: Kaan Kitabevi; 2004.
• Joreskog KG, Sorbom D. LISREL 8: Structural Equation Modeling with the SIMPLIS Command Language. 5. Edition. Chicago: Scientific Software International; 1993.
• Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 2014;13(40):39-49.
• Hadi NU, Abdullah N, Sentosa I. An easy approach to exploratory factor analysis: Marketing perspective. Journal of Educational and Social Research. 2016;6:215- 223.
• Bartlett MS. Tests of significance in factor analysis. British Journal of Psychology. 1950;3:77-85.
• Çapık C, Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Journal of Nursing. 2018;26(3):199-210.
• Ayre C, Scally AJ. Critical values for Lawshe’s content validity ratio: Revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development. 2014;47(1):79–86. doi:10.1177/0748175613513808.
• Ömür S, Selvi H. Angoff, Ebel ve Nedelsky yöntemleriyle belirlenen kesme puanlarının sınıflama tutarlılıklarının karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 2010;1(2):109-113.
• Shultz KS, Whitney DJ. Measurement Theory in Action: Case Studies and Exercises. 3. Edition. London: Sage Publications; 2004.
• Mills C, Melican G. Estimation and Adjusting Cut Off Scores: Features of Selected Methods, Applied Measurement in Education. 1. Edition. Princeton: Lawrence Erlbaum Associates; 1998.
• Gündeğer C, Doğan N. Angoff, Yes/No ve Ebel standart belirleme yöntemlerinin karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 2014;5(1):53-60.
• Taşdelen G, Kelecioğlu H, Güler N. Nedelsky ve Angoff standart belirleme yöntemleri ile elde edilen kesme puanlarının genellenebilirlik kuramı ile karşılaştırılması. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology. 2010;1(1):22-8.
• Kanık EA, Erden S. Tanı testlerinin değerlendirilmesinde ROC (Receive Operating Characteristics) eğrisinin kullanımı. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2003;3:260-268.
• Boduroğlu E. Yükseköğretime Geçiş Sınavının Sınıflama Tutarlılığının Farklı Yöntemlerle Elde Edilen Kesme Puanlarına Göre İncelenmesi [yüksek lisans tezi]. Mersin, Türkiye: Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• Şahin Sarkın DB. Çoklu Puanlanan Ölçeklerde Angoff, ROC ve Sınır Grup Yöntemleri ile Kesme Puanının Belirlenmesi [doktora tezi]. Ankara, Türkiye: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• Asçıbaşı K, Çökmüs FP, Aydemir Ö, et al.. DSM-5 akut stres belirti şiddeti ölçeği Türkçe formunun geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2017;38-44.
• Güler İU. Dolaylı Travma Ölçeği: Türkçe Uyarlama ve Sosyal Hizmet Uzmanlarının Dolaylı Travma Açısından Değerlendirilmesi [yüksek lisans tezi]. İstanbul, Türkiye: Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• Öztürk ER, Derin GÖ. Psikotravmatoloji. Aydın insan ve toplum dergisi. 2020;6(2):181-214.