Afetler Çağında Korku-Kaygı: COVID-19 ve Deprem Karşılaştırmalı Analizi

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 646 - 662, 21.10.2025

Meryem Memiş Doğan , Başak Düzel

https://doi.org/10.17336/igusbd.1552058

Abstract

Amaç: Depremler, salgın hastalıklar gibi doğa olaylarına, savaş ve terör saldırıları gibi sosyal faktörlere dayalı afetler, yaşamın olağan akışını bozarak çok sayıda insanı etkilemektedir. Türkiye’de de son dönemlerde yaşanan afetlerdeki artış, afetlerin gündelik ve toplumsal yaşamda yarattığı değişimlerin analiz edilebilmesi, fiziksel ve ekonomik kayıplarla birlikte toplumda yarattığı korku, kaygı, endişeyle başa çıkma becerileri ve ihtiyaçlarının anlaşılmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışma, 6 Şubat depremleri sonrasında bireylerin korku ve kaygı düzeylerini, gündelik yaşam pratiklerine etkilerini ve düşüncelerini suç korkusu teorileri ışığında sosyal güven çerçevesinde anlamayı ve 2020 yılında COVID-19 pandemisi sonrasında yapılan 'COVID-19 Özelinde Korku-Kaygı Düzeyleri' başlıklı çalışmanın verileri ile karşılaştırmalı olarak açıklamayı amaçlamaktadır.
Yöntem: Nicel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmanın verileri, 6 Şubat depremleri sonrasında 7 bölgede 18 yaş üstü 694 kişiden online olarak toplanmış ve analiz edilmiştir.
Bulgular: Çalışmanın bulguları çerçevesinde, 6 Şubat depreminin toplumsal korku ve kaygıyı yoğunlaştırdığı; COVID-19 kaynaklı korku ve kaygının bireysel ve kurumsal önlemlerle yönetilebilirken, depreme bağlı korku ve kaygının toplumsal bir soruna dönüştüğü söylenebilir.
Sonuç: 6 Şubat depremi, bireysel önlemlerle yönetilemeyen toplumsal korku ve kaygıyı artırmış; güvenli barınma hakkının sosyal adalet kapsamında sağlanmasının önemini ortaya koymuştur. Demografik değişkenler ve medya tüketimi korku-kaygı düzeylerini etkilerken, afet yönetimi kurumlarına duyulan güvenin ciddi biçimde sarsıldığı görülmüştür.

Keywords

Afetler , COVID-19 , 6 Şubat Depremleri , Psikososyal Etki , Sosyal Eşitsizlikler

Fear-Anxiety in the Age of Disasters: Comparative Analysis of COVID-19 and Earthquake

Abstract

Aim: The recent upsurge in the occurrence of disasters in Turkey makes it necessary to analyse how disasters change daily and social life and to understand the skills and needs of coping with fear, anxiety, and worry that they bring about in society, along with their physical and economic losses. This study aims to understand the fear and anxiety levels of individuals after the earthquakes which occurred in Kahramanmaraş on February 6 and affected eleven provinces, their impacts on daily life practices, and their ideas within the Anxiety Levels Specific to COVID-19” conducted in 2020 after the COVID-19 pandemic.
Method: This study's data, collected online from 694 individuals over 18 across 7 regions, aims to explain the fear, anxiety levels, changes in daily practices, and perceptions of institutions among those indirectly exposed after the February 6 earthquakes, within the framework of crime fear theories.
Results: The findings are compared with data from a post-Covid-19 study for analysis. The findings suggest that the February 6 earthquake intensified societal fear and anxiety; while COVID-19 related fear and anxiety can be managed with individual and institutional measures, fear and anxiety related to earthquakes have become a societal issue that cannot be addressed individually.
Conclusion: The February 6 earthquake heightened societal anxiety, underscoring the need for safe housing as a social justice issue. Demographic factors and media use shaped anxiety levels, while trust in disaster management significantly declined.

Keywords

Disasters , COVID-19 , February 6 Earthquakes , Psychosocial Impact , Social İnequalities

References

• AFAD (02.06.2023). 06 şubat 2023 Pazarcık-Elbistan Kahramanmaraş (Mw: 7.7 – Mw: 7.6) depremleri raporu. Access date: 03.11.2023, https://deprem.afad.gov.tr.
• ALBALA-BERTRAND, J. M. (2003). Building Safer Cities: The Future of Disaster Risk, KREIMER, A., ARNOLD, M., CARLIN A. (Eds.). Washington D.C.: The World Bank.
• BECK, U. (2019). Risk toplumu. İstanbul: İthaki.
• CANLI, D. ve YILMAZ, F. (2024). Deprem sonrasında bireylerin deprem kaygısı, ölüm kaygısı ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Bozok Tıp Dergisi, 14(1), 9-17. doi:10.16919/bozoktip.1305106
• CLEMENTE, F. & KLEIMAN, M. B. (1977). Fear of crime in the United States: A multivariate analysis. Social Forces, 56(2), 519–531. https://doi.org/10.2307/2577738
• COSSMAN, J. S. & RADER, N.E. (2011). Fear of crime and personal vulnerability: Examing self-reported health. Sociological Spectrum, 31(2), 141–162. https://doi.org/10.1080/02732173.2011.541339
• COVINGTON, J. & TAYLOR, R. B. (1991). Fear of crime in urban residential neighborhoods: İmplication of between –and within– neighborhood sources for current models. The Sociological Quarterly, 32(2), 231-249.
• ÇAKI, F. (2020). Afet yönetişiminde sivil toplum ve güven algıları. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 1-45.
• ÇETINTAŞ, A. (2025). Deprem sonrası korku ve kaygıların toplumsal değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 2, 435-448. Doi: 10.18069/firatsbed.1566670
• DAO, M. T. & LIM, S. (2022, March). Fear of disasters within the risk communication networkof foreign students in Japan amid the COVID-19 pandemic crisis: A cohort design. International Journal of Disaster Risk Reduction, 71(2022), 1-12. doi:https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022.102808
• DÜZEL, B. & MEMIŞ DOĞAN M. (2022). COVID-19 salgını özelinde aşı kararsızlığı: Bitlis örneği. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 9, 96-114. Access date: https://dergipark.org.tr/tr/pub/nosyon/issue/71049/1074356
• ERSOY, Ş. (2009, Ekim). Afetler çağı. Atlas Dergisi. https://www.reserchgate.net/publication/268740404 Afetler Cagi.
• FERRARO, K. F. (1995). Fear of crime: Interpreting victimization risk. Albany: State University of New York Press.
• FUREDI, F. (2001). Korku kültürü: Risk almanın riskleri (2st ed.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GIDDENS, A. (2014). Modernite ve bireysel-kimlik: Geç modern çağda benlik ve toplum, (Ü. Tatlıcan, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• GÜVEN, A. & KIZILKAYA, S.B. (2023). Afetlerde yerel yönetimlerin etkinliği üzerine bir değerlendirme. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(3), 1-20.
• GREENBERG, M.S. & RUBACK, R.B. (1992). After the crime: Victim decision making. London: Plenum Press.
• HABERMAS, J. (1973). Legitimations probleme im Spaetkapitalismus. Frankfurt: Suhrkamp.
• HAYNES, S. H. & RADER, N. E. (2015). Concerns about crime for self and others: An analysis of individual and contextual effects. Criminal Justice Review, 40(3), 303-321. https://doi.org/10.1177/0734016814568
• HEBER, A. (2009). The worst thing that could happen: On altruistic fear of crime. International Review of Victimology, 16(3), 257-275. DOI: 10.1177/026975800901600302
• HIRSCHI, T. (2002). Causes of delinquency (1st ed.). Newyork: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315081649
• HOFSTEDE, G. (1983). The cultural relativity of organizational practices and theories. Journal of International Business Studies, 14(2), 75-89.
• KUNG, Y. W. & CHEN, S. H. (2012). Perception of earthquake risk in Taiwan: Effects of gender and past earthquake experience. Risk Analysis An International Journal, 32(9), 1535-1546. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2011.01760.x
• LE BON, G. (1999). Kitleler psikolojisi. (T. Sağlam, Çev.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• McCHARTY, E. D. (1989). The sociology of emotions: Original essays and research papers. Emotions are social things: An essays in the sociology of emotion. Franks, D.D. & McCharty, E.D.(pp. 51-72). London: Jai Press.
• McGARREL, E. F., Giacomazzi, A. L., & Thurman, Q. C. (2006). Neighborhood disorder, integration and the fear of crime. Justice Quarterly, 14(3), 479-500.
• MEMIŞ DOĞAN & M., DÜZEL, B. (2020). Covid-19 özelinde korku-kaygı düzeyleri. Turkish Studies, 15(4), 739- 752. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44678
• ŞEHITOĞLU, B. (2023). Türkiye’de afetlerde sivil toplum kuruluşlarının misyon ve vizyon ifadelerine yönelik sosyolojik bir analiz. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 337-349. https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1307963
• O’KEEFE, P., WESTGATE, K. & WISNER, B. (1976). Taking the naturalness out of natural disasters, Nature, 260, 566-567.
• ÖZBUDUN, E. (2009). Türk anayasa hukuku. İstanbul: Yetkin Yayınları.
• ÖZER, Y.E. (2017). Afet konusundaki algı ve yerel aktörlerin sorumlulukları. Sayıştay Dergisi, (106), 1-34.
• ÖZKAN, N. (2024). Resilience in education after the Kahramanmaraş Earthquake February 6, 2023: Threats and hallengesEducation & Youth Research, 4(2), 88-110.
• PELLING, M. (2003). The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience London: Routledge.
• RADER, N. E., COSSMAN, J.S. & PORTER, J. R. (2012). Fear of crime and vulnerability: Using a national sample of Americans to examine two competing paradigms. Journal of Criminal Justice, 40, 134-141. https://doi.org/10.1016/j.jcrimjus.2012.02.003
• RADER, N. (2017). Fear of crime. In Oxford Research Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190264079.013.10
• SELÇUK, N. (2024). Deprem sonrası ortaya çıkan dayanışma ağları ve gerilim hatlarının sosyolojik analizi: 6 Şubat depremleri örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (53), 21-35. https://doi.org/10.52642/susbed.1335814
• SKOGAN, W.G. (1978). The fear of crime among the elderly, in U.S. House of Representatives, Research into Crimes Against the Elderly, part II, U.S. Washington, DC: Government Printing Office. Access date: 11.11.2023, https://www.jstor.org/stable/23637042
• SKOGAN, W. G. & MAXFIELD, M. G. (1981). Coping with crime: Individual and neighbourhood reactions. Newbury Park, CA: Sage Publications. Access date: 09.11.2023, https://www.skogan.org/files/Coping_With_Crime.pdf
• SNEDKER, K. A. (2006). Altruistic and vicarious fear of crime: Fear for others and gendered social roles. Sociological Forum, 21(2), 163-195. https://doi.org/10.1007/s11206-006-9019-1
• STRONG, P. (1990). Epidemic psychology: A model. Sociology of Health & Illness, 12(3), 249-259. https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep11347150
• TAYLOR, R. B. & HALE, M. (1986). Testing alternative models of fear of crime. Journal of Criminal Law and Criminology, 77, 151- 189. https://doi.org/10.2307/1143593
• TAYLOR, O., LOUBIÈRE, S. & AUQUIE, P. (2020). Homelessness, housing first, and the right to housing: Confronting right and reality. Human Rights Review, 21(4), 373-389. doi:10.1007/s12142-020-00598-7
• TWIGG, J. (2015). Disaster risk reduction. Humanitarian Policy Group Overseas Development Institute. Accept date: 20.11.2 https://odihpn.org/wp-content/uploads/2011/06/GPR-9-web-string-1.pdf
• YILDIRIM, A. (2023). Afetlerde dijital iletişim ve acil çağrı uygulamalarının kullanılabilirliği üzerine bir inceleme: AFAD Acil Çağrı . TRT Akademi , 8 (18) , 552-573 . doi: 10.37679/ trta.1273910