Türkiye’de Sosyal Sigorta Sisteminin Sürdürülebilirliği: Aktif ve Pasif Sigortalı Nüfusun Gelişimi Üzerinden Bir Değerlendirme

Year 2025, Volume: 12 Issue: 3, 1094 - 1109

Meliha Meliş Günaltay , Gülsüm Korkut , Merve Nur Oktar , Ferda Işıkçelik

https://doi.org/10.17336/igusbd.1696472

Abstract

Amaç: Araştırmanın amacı Türkiye’de sosyal sigorta sisteminin sürdürülebilirliğini, aktif ve pasif sigortalı nüfusun gelişimi ile bunun mali etkileri açısından değerlendirmektir.
Yöntem: Araştırma, 2019-2024 döneminde Sosyal Güvenlik Kurumu verileri kullanılarak yürütülmüştür. Aktif ve pasif sigortalı sayıları ve gelir gider dengesindeki eğilimler zaman serisi yöntemleriyle analiz edilmiş; bu eğilimler doğrultusunda 2025-2030 dönemine ilişkin tahminler trend analizi modeli ve Autoregressive Integrated Moving Average modeli kullanılarak yapılmıştır.
Bulgular: Aktif/pasif oranı, 2019’da 1,7 iken 2023’te 1,9’dan 2024’te 1,45’lere gerilemiştir. Araştırma bulguları 2025’te 1,64 olan bu oranın 2030’da trend analizi modeline göre 1,52 ve Autoregressive Integrated Moving Average modeline göre 1,26’ya düşeceğini öngörmektedir. 2025 yılında yaklaşık -0,6 trilyon TL düzeyinde olan bütçe açığının, trend öngörüsüne göre 2030 yılında -6,9 trilyon TL’ye, Autoregressive Integrated Moving Average öngörüsüne göre ise -7,8 trilyon TL’ye ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Sonuçlar: Her iki tahmin yöntemi de aktif/pasif sigortalı sayısı ve gelir gider dengesinde belirgin bir bozulmaya işaret etmektedir. Bu doğrultuda, aktif/pasif sigortalı oranındaki düşüşe, pasif sigortalıya kıyasla aktif sigortalı büyüme oranının düşüklüğüne ve aktif/pasif oranındaki düşüşün sosyal sigorta sisteminin finansal sürdürülebilirliğine olumsuz etkisine yönelik araştırma hipotezleri doğrulanmıştır. Bu kapsamda, sosyal sigorta sisteminin sürdürülebilirliğini tehdit eden demografik değişimlere yönelik yapılan öngörünün, sosyal sigorta politikalarının planlanmasında göz önüne alınması faydalı olacaktır.

Keywords

Öngörü , Sigorta , Sosyal Güvenlik , Sürdürülebilirlik , Yaşlanma

The Sustainability of the Social Insurance System in Türkiye: An Assessment Based on the Development of the Active and Passive Insured Population

Abstract

Aim: The objective of this study is to assess the sustainability of the social insurance system in Turkey, with particular reference to the evolution of the active and passive insured population and its financial implications.
Method: The research was conducted using Social Security Institution data from 2019–2024. Time series methods were used to analyze the number of active and passive insured persons and trends in the income-expenditure balance. Based on these trends, forecasts for 2025–2030 were made using a trend analysis model and an Autoregressive Integrated Moving Average model.
Results: The support ratio was 1.7 in 2019. It decreased to 1.9 in 2023 and further to 1.45 in 2024. The research findings indicate that the ratio, which was 1.64 in 2025, is predicted to decrease to 1.52 according to the trend analysis model and 1.26 according to the autoregressive integrated moving average model by 2030. The budget deficit, approximately -0.6 trillion TL in 2025, is forecast to reach -6.9 trillion TL in 2030 according to the trend forecast and -7.8 trillion TL according to the Autoregressive Integrated Moving Average forecast.
Conclusion: The findings of both forecasting methods indicate a considerable deterioration in the support ratio and the revenue-expenditure balance. In this particular context, research hypotheses concerning the decline in the support ratio, the comparatively low growth rate of active insured individuals compared to passive insured individuals, and the negative impact of the decline on the financial sustainability of the social insurance system have been confirmed. In this particular context, it would be advantageous to consider forecasts regarding demographic changes that jeopardize the sustainability of the social insurance system when devising social insurance policies.

Keywords

Forecasting , Insurance , Social Security , Sustainability , Ageing

References

• ACAR, İ. A., & KİTAPCI, İ. (2008). Sosyal güvenliğin demografik boyutu: Türkiye’deki emeklilik sistemindeki değişim. Maliye Dergisi, 154, 77-98.
• AKAİKE, H. (1974). A new look at the statistical model identification. IEEE Transactions on Automatic Control, 19(6), 716–723. https://doi.org/10.1109/TAC.1974.1100705
• AKPINAR, T. & ÖĞÜTOĞULLARI, E. (2020). Türkiye’de sosyal güvenliğin kısa tarihçesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (Özel Sayı), 132-141.
• ALPER, Y. (2011). Sosyal güvenlik reformu ve finansmanla ilgili beklentiler. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 7-47.
• ALPER, Y. (2015). Sosyal güvenlik reformu (2008-2016): kapsamla ilgili gelişmeler. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 68, 1-23.
• ASLAN, H. (2024). Emeklilikte yaşa takılanlar problemi: kuşak içi dayanışma ve çatışma perspektifinden bir içerik analizi. Çalışma ve Toplum, 3(82), 1127-1166. https://doi.org/10.54752/ct.1517560
• AYHAN, A. (2012). Sosyal güvenlik kavramı ve sosyal güvenlik ilkeleri. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 41-55.
• BOLUKÇU, F. (2019). Türkiye’nin sosyal güvenlik harcamalarının kapsamı ve finansmanı. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 11-27.
• BULUT, M. (2019). Türkiye’de sosyal güvenliğin finansmanında devlet katkısı uygulaması ve istatistiksel görünüm. Sayıştay Dergisi, 30(115), 83-108.
• BULUT, M. (2023). Bir karadelik göstergesi olarak Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan bütçe transferleri. Uluslararası Sosyal Siyasal ve Mali Araştırmalar Dergisi, 3(1), 50-61.
• CANBAY, T., & DEMİR, M. (2013). Türkiye’de sosyal güvenlik açıkları ve sosyal güvenlik ahlakı. Yönetim ve Ekonomi, 20(2), 303-315.
• COLEMAN, D. (2008). The demographic effects of international migration in Europe. Oxford Review of Economic Policy, 24, 452–476. https://doi.org/10.1093/oxrep/grn027
• DİSK-AR (2024). Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu: Emekli Aylıkları, Emekli Sayıları ve Emeklilere Ayrılan Kaynaklar. Çelik, A., (Ed.). Erişim tarihi: 29.04.2025, https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2024/11/Turkiyede-Emekliler-Rapor-Kasim-2024-Rev.pdf
• GÖKBAYRAK, Ş. (2025). Emeklilik güvencesi ve yaşlı refahı. Toplum ve Hekim, 40(1), 40-45.
• GÖKBUNAR, A.R. & KOÇ, E. (2009). Demografik değişimlerin sosyal güvenlik kurumlarına etkisi ve Türkiye’de sosyal güvenlik kurumlarının mali yapısının analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 15-34.
• GÜLOĞLU, T., KORKMAZ, A. & KİP, M. (2003). Türkiye'de kayıt dışı istihdam gerçeğine bir bakış. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 45, 51-96.
• GÜMÜŞ, E. (2010). Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi: mevcut durum, sorunlar ve öneriler. SETA Analiz Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Sayı 24.
• GÜNER, Z. B. (2015). Uzun ömürlülük riskinin sosyal güvenlik sistemi dengesine etkisi. Sosyal Güvence Dergisi, 7, 58-82.
• GÜNER, Z. B. (2016). Yaşam tablolarıyla uzun ömürlülük riskinin emeklilik sistemine getirdiği yükün karşılaştırılması. Sosyal Güvence, 5(9), 47-81.
• HAWARD, V. (2024). Impact of Japan’s aging population on healthcare costs and the long-term care insurance system. Studies in Social Sciences and Humanities, 3(2), 39-44. https://doi.org/10.56397/SSSH.2024.02.06
• HYNDMAN, R. J., & ATHANASOPOULOS, G. (2021). Forecasting: Principles and practice (3rd ed.). OTexts. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://otexts.com/fpp3/
• IBM DEVELOPER (2024). ARIMA models in Python. IBM Developer. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://developer.ibm.com/tutorials/awb-arima-models-in-python/?utm_source=chatgpt.com
• ILO & UN (2025). Right to Social Security, International Labour Organization ve United Nations Human Rights Office of the High Commissioner. Fact Sheet No. 39. Geneva: ILO. New York: UN.
• ILO (2008). Setting Social Security Standards in a Global Society: An analysis of present state and practice and of future options for global social security standard setting in the International Labour Organization. International Labour Organization. Social Security Policy Briefıngs. Geneva: ILO.
• ILO (2010). World Social Security Report 2010/11: Providing coverage in times of crisis and beyond. International Labour Office. Geneva: ILO.
• ILO (2014). World Social Protection Report 2014/15: Building economic recovery, inclusive development and social justice. International Labour Office. Geneva: ILO.
• ILO (2023). World employment and social outlook: Trends 2023. https://doi.org/10.54394/SNCP1637
• ILO (2024). World Social Protection Report 2024–26: Universal social protection for climate action and a just transition. International Labour Office. Geneva: ILO.
• ILO (2025). Informal employment rate. Erişim tarihi: 03.07.2025, https://ilostat.ilo.org/data/snapshots/informal-employment-rate/
• ISSA (2019). Ten Global Challenges for Social Security-2019. International Social Security Association. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://www.issa.int/10-challenges-2019
• IŞIK EROL, S. (2019). Sosyal güvenlik sistemi: sosyal sigorta, sosyal yardım ve sosyal hizmet bileşenleri bağlamında. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 1-14.
• İŞTAR IŞIKLI, E. & EVLİCE, E. (2019). Türk sosyal güvenlik sisteminde aktif/pasif sigortalı dengesinin incelenmesi. Toplum Bilimleri Dergisi, 25, 169-189. http://dx.doi.org/10.29228/tbd.2007.25.6714
• KAYMAZ, Y.S. (2023). Sosyo-ekonomik etkileri bakımından 7438 sayılı kanunun analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(3), 25-32.
• KIRMIZI, E. & HÜSEYİNLİ, N. (2019). Sosyal güvenlik hakkının geleceği üzerine bir değerlendirme. Çalışma ve Toplum, 2(61), 1203-1236.
• KUTLUSELİM, İ. (2016). Sosyal güvenlik sistemleri ve Türkiye'de sistemin sürdürülebilirliği. Düşünce Dünyasında Türkiz, 7(37), 83-98.
• LJUNG, G. M., & BOX, G. E. P. (1978). On a measure of lack of fit in time series models. Biometrika, 65(2), 297–303. https://doi.org/10.1093/biomet/65.2.297
• MARINI, M., CHOKANI, N. & ABHARI, R. S. (2019). Agent-based model analysis of impact of immigration on Switzerland’s social security. Journal of International Migration and Integration, 20, 787–808.
• MCPAKE, B., & MAHAL, A. (2017). Addressing the needs of an aging population in the health system: The Australian case. Health Systems & Reform, 3(3), 236-247. https://doi.org/10.1080/23288604.2017.1358796
• NEWEY, W. K., & WEST, K. D. (1987). A simple, positive semi-definite, heteroskedasticity and autocorrelationconsistent covariance matrix. Econometria, 55(3), 703-708. https://doi.org/10.2307/1913610
• OECD (2025). OECD Data Exporer. Erişim tarihi: 03.07.2025, https://data-explorer.oecd.org/?lc=en&fs[0]=Topic%2C0%7CEmployment%23JOB%23&pg=0&fc=Topic&bp=true&snb=68
• OSAREME, J. O., MUONDE, M., MADUKA, C. P., OLORUNSOGO, T. O., & OMOTAYO, O. (2024). Demographic shifts and healthcare: A review of aging populations and systemic challenges. International Journal of Social and Religious Affairs, 11(1), 383-395. https://doi.org/10.30574/ijsra.2024.11.1.0067
• ÖĞÜTOĞULLARI, E., & KILIÇ, C. (2016). Türkiye işgücü piyasasında yeni bir problem alanı: 40 yaş ve üstü işsizler. Çalışma İlişkileri Dergisi, 7(1), 85-97.
• ÖNDER YAŞAR, N. & KARATAŞ, M. (2022). Türk sosyal güvenlik sisteminin finansal sorunları ve çözüm önerileri. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 11(30), 128-152. https://doi.org/10.31199/hakisderg.1084579
• ÖNDER YAŞAR, N. (2025). Yaşlanma ve sosyal güvenlik sistemlerinin sürdürülebilirliği üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Fiscaoeconomia, 9(2), 1088-1111. https://doi.org/10.25295/fsecon. 1607115
• ÖZMEN, Z. (2017). Avrupa’da Sosyal güvenlik sisteminin finansmanı: farklı refah devletleri üzerine bir inceleme. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 600-620.
• RAKICI, C. & YILMAZ, T. Z. (2016). Sosyal güvenlikte demografik dönüşüm ve Türkiye’ye yansımaları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(18), 64-89.
• REZNİK, G. L., SHOFFNER, D., & WEAVER, D. A. (2005). Coping with the demographic challenge: Fewer children and living longer. Social Security Bulletin, 66(4), 37-45.
• RYS, V. (2010). Reinventing social security worldwide: back to essentials. Bristol: The Policy Press.
• SCHMİTT, C. (2015). Social security development and the colonial legacy. World Development, 70, 332–342. Erişim tarihi: 29.04.2025, http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2015.02.006
• SCHWARZ, G. (1978). Estimating the dimension of a model. The Annals of Statistics, 6(2), 461–464. https://doi.org/10.1214/aos/1176344136
• SGK (2025a). SGK Veri Uygulaması. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://veri.sgk.gov.tr/
• SGK (2025b). Aylık istatistik bültenleri: Sigortalı istatistikleri. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://sgk.gov.tr/Istatistik/Aylik/42919466-593f-4600-937d-1f95c9e252e6/
• ŞENOCAK, H. (2009). Sosyal güvenlik sistemini oluşturan bileşenlerin tarihi süreç ışığında değerlendirilmesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 409-468.
• T.C. KALKINMA BAKANLIĞI (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/SosyalGuvenlikSistemininSurdurulebilirligiOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf
• TÜİK (2025a). İstatistiklerle Yaşlılar, 2024. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2024-54079
• TÜİK (2025b). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2024. Erişim tarihi: 29.04.2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2024-53783
• ULUTÜRK, S. & DANE, K. (2009). Sosyal güvenlik: teori, dönüşüm ve Türkiye uygulaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 114-142.
• VAN GİNNEKEN, W. (2003). Extending social security: Policies for developing countries, ESS Paper No. 13. International Labour Office. Geneva: ILO.
• YILMAZTÜRK, A. (2023). Demografik dönüşümün sosyal güvenlik sistemine ve reformlara etkileri: Türkiye ve OECD ülkelerine yansımaları, M. Yoruldu, Ö. Saraç (Ed.), Sosyal Güvenlik Finansmanı: Seçilmiş Ülke Uygulamaları içinde (s. 313-341, 1. Baskı), İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• YORULDU, M., SARAÇ, Ö. & YERELİ, A.B. (2023). Sosyal güvenliğin finansmanı ve sürdürülebilirliği, M. Yoruldu, Ö. Saraç (Ed.), Sosyal Güvenlik Finansmanı: Seçilmiş Ülke Uygulamaları içinde (s. 3-31, 1. Baskı), İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• YURT, Ş. & ŞİŞMAN, Y. (2024). Türkiye’de kayıt dışı istihdam: sosyal adaletsizlikler. Çalışma İlişkileri Dergisi, 15(1), 63-84.