Jeoturizmde Sürdürülebilirliğin Sağlanmasına Yönelik Risk Analizi: Çınarcık Örneği

Year 2025, Volume: 12 Issue: 3, 1031 - 1043

Deniz Arca , Hülya Keskin Çıtıroğlu

https://doi.org/10.17336/igusbd.1709632

Abstract

Amaç: Bu çalışma, Yalova ili Çınarcık ilçesinde bulunan jeoturizm alanlarının sürdürülebilirliğini tehdit edebilecek doğal afet risklerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Jeomorfolojik yapıların turizme kazandırılması sürecinde, bu doğal değerlerin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması büyük önem taşımaktadır.
Yöntem: Çalışma kapsamında olası heyelan, deprem ve taşkın afetlerine ilişkin risk analizlerinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemlerinden yararlanılmıştır. Farklı kurumlardan temin edilen veriler mekânsal analizler için uygun hale getirilmiş, her afet türüne özel risk haritaları oluşturulmuş ve bu haritalar birleştirilerek bütünleşik bir risk değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca, bölgenin su dengesi Schendel yöntemiyle hesaplanmış ve iklim özellikleri göz önünde bulundurularak sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmiştir.
Bulgular: Elde edilen analiz sonuçları, Çınarcık ilçesindeki jeoturizm noktalarının afet türlerine göre farklı risk düzeylerine sahip olduğunu göstermektedir. Her bir afet türü için oluşturulan haritalar, bölgedeki alanların hangi risk seviyesinde yer aldığını ortaya koymuş ve bu alanların sürdürülebilir kullanım potansiyelini belirlemede önemli bilgiler sunmuştur.
Sonuç: Çalışma, sürdürülebilir turizm planlaması açısından bilimsel bir zemin oluşturmakta ve farklı afet türlerini birlikte ele alan nadir bütünleşik risk değerlendirmelerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu yönüyle, Türkiye’de özellikle Çınarcık ölçeğinde sürdürülebilir jeoturizm planlamasına yönelik önemli katkılar sağlamaktadır.

Keywords

Sürdürülebilir Jeoturizm , Afet Risk Analizi , Coğrafi Bilgi Sistemleri , Analitik Hiyerarşi Süreci , Çınarcık

Risk Analysis for Ensuring Sustainability in Geotourism: The Case of Çınarcık

Abstract

Aim: This work aims to evaluate the natural disaster risks that may threaten the sustainability of geotourism sites located in the district of Çınarcık from Yalova province. In the process of promoting geomorphological features for tourism, the preservation and sustainability of these natural assets are of great importance.
Method: In this work, Geographic Information Systems (GIS) and the Analytic Hierarchy Process (AHP) methods were used for risk analyses related to potential landslide, earthquake, and flood hazards. Data achieved from several institutions were prepared for spatial analysis, hazard-specific risk maps were created, and these maps were integrated to conduct a comprehensive risk assessment. Additionally, the region's water balance was calculated using the Schendel method and evaluated in terms of sustainability by considering its climatic characteristics.
Results: The analysis results indicate that geotourism sites in the Çınarcık district are exposed to varying levels of risk depending on the type of natural hazard. The hazard-specific maps revealed the risk levels of different areas and provided valuable insights for determining the sustainable use potential of these sites.
Conclusion: This work ensures a scientific contribution fo sustainable tourism planning and stands out as one of the rare integrated risk assessments that considers multiple types of natural hazards together. In this regard, it makes a significant contribution to sustainable geotourism planning in Türkiye, particularly at the local scale of Çınarcık.

Keywords

Sustainable Geotourism , Disaster Risk Analysis , Geographic Information Systems , Analytic Hierarchy Process , Çınarcık

References

• ADAMOVSKY, A., & KULAYETS, Y. (2025). Economic Essence Of Sustainable Tourism. Intellect XXІ. https://doi.org/10.32782/2415-8801/2025-1.1.
• AFAD. (01.05.2025). Türkiye ivme veri tabanı ve analiz sistemi. Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı. Erişim tarihi: 01.05.2025, https://tadas.afad.gov.tr/map
• ARCA, D. & KESKİN ÇITIROĞLU, H. (2023). Jeoturizmde kullanım için network analizi ile CBS tabanlı jeoyol değerlendirmesine ilişkin bir çalışma örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel (JOGHAT), 6(2), 657-666, doi: 10.33083/joghat.2023.291
• ATABEY, E. (2000). Deprem. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• BAYRAK, E. (2019). Doğu Anadolu Bölgesi için en büyük yer ivmesi tahmini. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 17, 676-681. doi:10.31590/ejosat.637938
• BODİN, L. & GASS, S.I. (2003). On teaching the analytic hierarchy process. Comput. Oper. Res. 30, 1487–1497.
• CERRI, R., ROSOLEN, V., REIS, F., FILHO, A., VEMADO, F., GIORDANO, L. & GABELINI, B. (2020). The assessment of soil chemical, physical, and structural properties as landslide predisposing factors in the Serra do Mar mountain range (Caraguatatuba, Brazil). Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 1-14, doi: 10.1007/s10064-020-01791-1.
• CHEN, Y., CHANG, K., WANG, S., HO, J. & CHEN, J. (2024). Influences of channel-hillslope characteristics on landslide erosion in meandering bedrock rivers. Catena, doi: 10.1016/j.catena.2024.108327.
• CLIMATE DATA. (15.04.2025). İklim Çınarcık. Erişim tarihi: 15.04.2025, https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/yalova/cınarcık-25640/
• CROZIER, M. (2010). Deciphering the effect of climate change on landslide activity: A review. Geomorphology, 124, 260-267, doi: 10.1016/J.GEOMORPH.2010.04.009
• DARKO, A., CHAN, A., AMEYAW, E., OWUSU, E., PÄRN, E. & EDWARDS, D. (2019). Review of application of analytic hierarchy process (AHP) in construction. International Journal of Construction Management, 19, 436-452, doi: 10.1080/15623599.2018.1452098
• DEMİRTAŞ, R., ERKMEN, C. (2000). Deprem ve jeoloji. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları.
• DOZIC, S. & KALIC, M. (2014). An AHP approach to aircraft selection process. Transp. Res. Procedia, 3, 165–174.
• DUNG, N.B., MINH, D.T., AHMAD, A. & LONG, N.Q. (2020). The role of relative slope length in flood hazard mapping using AHP and GIS case study: Lam River Basin, Vietnam. Geography Environment Sustainability, 13 (2), 115-123.
• DUTTA, M., SAHA, S., SAIKH, N.I., SARKAR, D. & MONDAL, P. (2023). Application of Bivariate approaches for flood susceptibility mapping: a district level study in Eastern India. HydroResearch, 6, 108-121.
• ER, Ö. & BARDAKOĞLU, Ö. (2016). Kültürel mirasın sürdürülebilir turizm ürünü çeşidi olarak değerlendirilmesi: Edirne örneği. İşletme Fakültesi Dergisi, 17(2), 95-111.
• ERİNÇ, S. (2000). Jeomorfoloji-I. Der Yayınları.
• GARIANO, S. & GUZZETTI, F. (2016). Landslides in a changing climate. Earth-Science Reviews, 162, 227-252. doi: 10.1016/J.EARSCIREV.2016.08.011
• HAGOS, Y.G., ANDUALEM, T.G., YIBELTAL, M. & MENGİE, M. A. (2022). Flood hazard assessment and mapping using GIS integrated with multi-criteria decision analysis in upper Awash River Basin, Ethiopia. Applied Water Science 12 (7), 148.
• HEGGIE, W.T. (2009). Geotourism and volcanoes: Heath hazards facing tourists at volcanic and geothermal destinastions. Travel Medicine and Infectious Disease, 7, 257-261, doi:10.1016/j.tmaid.2009.06.002
• HOSE, T.A. (2012). 3G’s for modern geotourism. Geoheritage, 4, 7–24, doi: 10.1007/s12371-011-0052-y
• KARTHIKEYAN, R., VENKATESAN, K.G.S., CHANDRASEKAR, A.A. (2016). Comparison of strengths and weaknesses for Analytical Hierarchy Process. J. Chem. Pharm. Sci., 9, 12–15.
• KESKIN CITIROGLU, H. & ARCA, D. (2023). GIS-based georoute design for using in geotourism by using Network Analysis: a case study from Safranbolu in Türkiye. Geoheritage 15, 99, doi: org/10.1007/s12371-023-00869-y
• KORKMAZ, H. (2006). Antakya’da zemin özellikleri ve deprem etkisi arasındaki ilişki. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), 49-66, doi:10.1501/Cogbil_0000000066
• LAMORİA, J., MİSHRA, A., KUMAR, N., COLACO, P., BHATNAGAR, T., KENCHAPPA, R., &, T. (2024). The Role of Sustainable Tourism in Enhancing Cultural Heritage Preservation: In-depth Analysis. Evolutıonary Studıes In Imaginative Culture. https://doi.org/10.70082/esiculture.vi.1085.
• LIU, Y., ECKERT, C. & EARL, C. (2020). A review of fuzzy AHP methods for decision-making with subjective judgements. Expert Syst. Appl., 161, 113738. doi:10.1016/j.eswa.2020.113738
• LUO, Z. & YUN, L. (2023). Investigating risks and strategies in adopting green tourism practices in developing economy. Environmental Science and Pollution Research, 30, 123710-123728, doi: 10.1007/s11356-023-30700-8
• MGM. (28.04.2025). İklim sınıflaması, Yalova-Çınarcık. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Erişim tarihi: 28.04.2025, https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=CINARCIK
• MTA. (12.11.2022). Yer bilimleri harita görüntüleyici ve çizim editörü. MTA Genel Müdürlüğü, Erişim tarihi: 12.11.2022, http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
• NISTOR, M.M. (2019). Vulnerability of groundwater resources under climate change in the Pannonian Basin. Geo-Spatial Information Science, 22(4), 345-358.
• OCAK, F. & BAHADIR, M. (2022). CBS teknikleri kullanılarak deprem duyarlılık analizi için Analitik Hiyerarşi Prosesi: Samsun Ladik Gölü Havzası örneği. Türkiye. Kesit Akademi Dergisi, 8 (33), 322-348.
• OLIVEIRA, E., ACEVEDO, A., MOREIRA, V., FARO, V. & KORMANN, A. (2022). The key parameters ınvolved in a rainfall-triggered landslide. Water, 14(21), 3561, doi: 10.3390/w14213561
• OMAK KÖSE, S. (2024). Turizm endüstrisinde doğal afetlerin sosyoekonomik ve kültürel açıdan incelenmesi: İstanbul örneği (Yayımlanmamış). Kapadokya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü Turizm Rehberliği Anabilim Dalı Turist Rehberliği Bilim Dalı, 113 s.
• OPENSTREETMAP (01.02.2025). OpenStreetMap. Erişim tarihi: 01.02.2025, https://www.open streetmap.org
• ÖZDEMİR, M.A. & BAHADIR, M. (2008). Timely change (1992-2007) of land use in Yalova Province. Journal of Geography 17, 1-15.
• ÖZŞAHİN, E. (2014). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak Tekirdağ ilinde deprem hasar riski analizi. International Journal of Human Sciences, 11(1), 861-879, doi: 10.14687/ijhs.v11i1.2816
• PAL, I., NATH, S.K., SHUKLA, K., PAL, D.K., RAJ, A., THINGBAIJAM, K.K.S. & BANSAL, B.K. (2008). Earthquake hazard zonation of Sikkim Himalaya using a GIS platform. Natural Hazards, 45, 333-377, doi:10.1007/s11069-007-9173-7
• POUSSIN, J.K., BOTZEN, W.W. & AERTS, J.C. (2014). Factors of influence on flood damage mitigation behaviour by households. Environmental Science Policy, 40, 69-77.
• RAHMATI, O., ZEINIVAND, H. & BESHARAT, M. (2016). Flood hazard zoning in Yasooj region, Iran, using GIS and Multi-Criteria Decision Analysis. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 7(3), 1000-1017.
• REN, S., ZHANG, Y., LI, J., LIU, X., & WU, R. (2023). A new type of sliding zone soil and its severe effect on the formation of giant landslides in the Jinsha River tectonic suture zone, China. Natural Hazards, 117, 1847-1868, doi: 10.1007/s11069-023-05931-0
• SAHANA, M. & PATEL, P.P. (2019). A comparison of frequency ratio and fuzzy logic models for flood susceptibility assessment of the lower Kosi River Basin in India. Environmental Earth Sciences, 78, 1-27.
• SALGADO, E., SALOMON, V.A.P. & MELLO, C. (2012). Analytic hierarchy prioritisation of new product development activities for electronics manufacturing. Int. J. Prod. Res., 50, 4860–4866.
• SCHENDEL, U. (1968). Messungen mit grundwasser lysimeter über den wasserverbrauch aus oberflachennahem grunwasser. Z. Grundwasser. Kulturtechnik Flurbereich. Berlin/Hamburg. 9, 314-326.
• SHANO, L., RAGHUVANSHI, T. & METEN, M. (2021). Landslide susceptibility mapping using frequency ratio model: the case of Gamo highland, South Ethiopia. Arabian Journal of Geosciences, 14,623, doi: 10.1007/s12517-021-06995-7
• SIVAKUMAR, R. & GHOSH, S. (2021). Assessment of the influence of physical and seismotectonic parameters on landslide occurrence: an integrated geoinformatic approach. Natural Hazards, 108, 2765–2811, doi: 10.1007/s11069-021-04800-y
• SÖNMEZ, M. E. (2011). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı deprem hasar riski analizi: Zeytinburnu (İstanbul) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 11-22.
• STANİKZAİ, I., SEERAT, A., & HUMDARD, W. (2024). Role of Sustainable Tourism in Preserving Cultural Heritage of Afghanistan. Society & Sustainability. https://doi.org/10.38157/ss.v5i2.594.
• SÜZEN, M. & KAYA, B. (2012). Evaluation of environmental parameters in logistic regression models for landslide susceptibility mapping. International Journal of Digital Earth, 5, 338-355, doi: 10.1080/17538947.2011.586443
• SWARBROOKE, J. (1998). Sustainable tourism management. Wallingford: CABI Publishing.
• TUDES, S. (2012). Correlation between geology, earthquake and urban planning. Earthquake Research and Analysis-Statistical Studies, Observations and Planning, 417-434.
• TUROĞLU, H. (2004). Zemin sıvılaşmasının 17 Ağustos 1999 depreminde Adapazarı’ndaki hasara etkisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 12, 63-74.
• UĞURLAR, A. (2017). Turizmde sürdürülebilirlik: bir ölçülebilirlik aracı olarak göstergelerin önemi. Kent Araştırmaları Dergisi (21)8, 118-140.
• USGS. (24.04.2025). Sayısal Yükseklik Modeli. Erişim tarihi: 24.04.2025, https://earthexplorer.usgs.gov
• WANG, M., LIU, M., YANG, S. & SHİ, P. (2014). Incorporating triggering and environmental factors in the analysis of earthquake-ınduced landslide hazards. International Journal of Disaster Risk Science, 5, 125-135, doi: 10.1007/s13753-014-0020-7
• VAIDYA, O.S. & KUMAR, S. (2006). Analytic Hierarchy Process, an overview of applications. Eur. J. Oper. Res., 169, 1–29.
• VARNACI UZUN, F. & SOMUNCU, M. (2023). Depremler sonrası Antakya kentsel kültürel mirası hakkında değerlendirme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 10(1), 9-23.
• YİĞİTOĞLU, E. (2023). Doğal afetler ve turizm konulu makalelerin bibliyometrik analizi. Geographies, Planning & Tourism Studios, 3(2), 126-139, doi:10.5505/gpts.2023.25