İslam Hukuku Perspektifiyle Hukukî Pozitivizmin Analizi

Year 2021, Issue: 37, 39 - 82, 30.04.2021

Ayhan Ak

Abstract

Bu makalede hukukî pozitivizm genel yaklaşımları itibariyle el alınmış, ardından elde edilen veriler İslam hukuku perspektifiyle analiz edilmiştir. Bu doğrultuda öncelikle hukukî pozitivizmin üç türü olan analitik hukukî pozitivizm, sosyolojik hukukî pozitivizm ve normativist hukukî pozitivizm temel iddiaları bakımından ayrı ayrı verilmiş, bu görüşlerin temsilcilerinin hukuka ilişkin yaklaşımları aktarılmıştır. Sonrasında hukukun sabitlenmesi, oluşumu, gelişimi, kapsamı, yöntemi, hukuk-değer ve kişi-devlet ilişkisi bakımından hukukî pozitivizmle İslam hukuku mukayese edilmiştir. Hukukî pozitivizmin türlerine bağlı olarak hukukun devlet, toplum ve norm ekseninde sabitlenmesi, gelişim süreci, devlet, kanun ve emir kavramlarıyla ilişkisi, hukukun yöntemi ile hukuk-değer ilişkisi çalışmanın odaklandığı diğer konuları oluşturmaktadır. Neticede elde edilen sonuçlar verilerek çalışma tamamlanmıştır.

Keywords

İslam Hukuku, Hukukî Pozitivizm, Analitik Hukukî Pozitivizm, Sosyolojik Hukukî Pozitivizm, Normativist Hukukî Pozitivizm

Analysis of Legal Positivism from the Perspective of Islamic Law

Abstract

In this article legal positivism has been expressed in terms of its general approach, then the data obtained analyzed from the perspective of Islamic law. In this context, firstly analytical legal positivism, sociological legal positivism and normative legal positivism as its three types in terms of their basic claims have been presented separately, the approach of these viewers about law have been transferred. Then, Islamic law and legal positivism have been compared in terms of fixing the law, creation, formation, development, scope and method of the law, person-state and law-value relationship. Besides, fixing the law depending on the types of legal positivism, its development process, its relation to the concepts of state, law and order, method of law and law-value relationship have been evaluated. The article has been ended up with expressing the results.

Keywords

Islamic Law, Legal Positivism, Analytical Legal Positivism, Sociological Legal Positivism, Normative Legal Positivism

References

• Abdülaziz Buhârî, Aladuddin Ahmed b. Muhammed, Keşfü’l-esrâr şerhu Usûli’l-Pezdevî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Akgündüz, Ahmet, “Osmanlı Hukuk Sisteminin Şer’îliği Meselesi ve Kanunnamelerin Şer’î Tahlili”, XV ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1999.
• Anzî, Abdullah b. Yusuf b. Îsâ, Teysîru ilmi usûli’l-fıkh, Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1997.
• Aral, Vecdi, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2012.
• Arsal, Sadri Maksudi, Hukuk Felsefesi Tarihi, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1945.
• Aslan, Nasi, “Adalet Medeniyeti Üzerine”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 28 (2006), s. 9-27.
• ————, “Hukukun Üstünlüğü ve İslam Hukuku”, İslamî Araştırmalar, c. XIV, sy. 2 (2001), s. 252-266.
• ————, İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri, Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
• ————, “Osmanlı Hukukunun Oluşumunda Fetvâ ve Kazâ Münasebeti”, Dinî Araştırmalar, c. II, sy. 4 (1999), s. 85-100.
• Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta, 2010.
• Barry, Norman, Modern Siyaset Teorisi, Ankara: Liberte, 2003.
• Baudouin, Dupret, Standing Trial: Law and the person in the modern middle east, London: I. B. Tauris, 2004.
• Ben, Jacob, Siyasal Düşünceler Tarihi, Ankara: Savaş Yayınları, 1983.
• Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı: Hukukun Temel Kavram ve Kurumları, Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 2013.
• Bowring, John, The Works of Jeremy Bentham, Edinburgh, ts.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Selahaddin, Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1402.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebubekir er-Râzî, Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1412.
• Cin, Halil - Akyılmaz, Gün, Türk Hukuk Tarihi, Konya: Sayram Yayınları, 2003.
• Corbin, Henry, İslam Felsefesi Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdulmelik b. Abdullah b. Yusuf, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, Mısır, 1418.
• Çalış, Halit, İslam’da Kolaylaştırma İlkesi Azimet - Ruhsat İlişkisi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Dönmez, İbrahim Kafi, “İçtihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine Bağlanmanın Anlamı”, Usul Dergisi, 1 (2004): 35-48.
• ————, İslam Hukuk İlminin Esasları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Ebenstein, William, Siyasi Felsefesinin Büyük Düşünürleri, İstanbul: Şule Yayınları, 2001.
• Ebû Ya’lâ el-Ferrâ, Muhammed b. Hüseyin, el-Ahkâmü’s-sultâniyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Fahri, Macit, İslam Felsefesi Tarihi, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 2000.
• Furtun, Ayşen, Hukuk Felsefesi Dersleri, İstanbul: Beta, 2014.
• Gölcük, Şerafeddin - Toprak, Süleyman, Kelam, Konya: Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Gözler, Kemal, Hukukun Genel Teorisine Giriş, Ankara: US-A Yayıncılık, 1998.
• Güriz, Adnan, Hukuk Felsefesi, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2017.
• Hallâf, Abdülvehhab, İlmu usûli’l-fıkh, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2011.
• Hamid, Abdulwahid, Islam the natural way, London: Mels, 1989.
• Hamidullah, Muhammed, Introduction to Islam, Ankara: The Turkish Religious Foundation, 1997.
• Hart, Herbert Lionel Adolphus, Hukuk, Özgürlük ve Ahlak, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2000.
• Heyd, Uriel, “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27 (b.y.): 633-652.
• Hudarî, Muhammed, Usûlü’l-fıkh, Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1969.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Ahmed b. Muhammed, el-Muğnî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
• ————, Ravzatü’n-nâzır ve cennetü’l-münâzır fî usûli’l-fıkh, b.y.: Müessesetü’r-Reyyân, 2002.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Rüşd el-Ced, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed, el-Beyân ve’t-Tahsîl, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• Kamali, Muhammad Hashim, Shari’ah Law: An Introduction, England: Oneworld, 2008.
• Karâfî, Ebu’l-Abbas Şihâbüddin Ahmed b. İdris b. Abdurrahman, Envâru’l-burûk fî envâi’l-furûk, yy: Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Karaman, Hayreddin, “Fıkıh”, TDV İslam Ansiklopedisi, XIII, 1-14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• ————, İslam Hukuk Tarihi, İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
• ————, İslam Hukukunda İctihad, İstanbul: İFAV, 1996.
• Kâsânî, Alaüddin Ebubekir b. Mes’ûd b. Ahmed, Bedâiu’s-Sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1982.
• Kıyıcı, Selahattin, İslam Hukukunda Örf ve Adet, Ankara: İşaret, 1990.
• Koçak, Muhsin - Dalgın, Nihat - Şahin, Osman, Fıkıh Usûlü, İstanbul: Ensar, 2017.
• ————, İslam Hukuku, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Kozak, İbrahim Erol, Hukuk Felsefesi, Konya: Palet Yayınları, 2014.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib, el-Hâvî fî fıkhi’ş-Şâfiî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Mayer, Elizabeth, “Şer’î Hukuk: Bir Metodoloji mi? Bir Somut Kurallar Bütünü mü?” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2000), 203-222.
• Merdâvî, Alauddin Ebu’l-Hasen Ali b. Süleyman, et-Tahbîr şerhu’t-Tahrîr fî usûli’l-fıkh, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2000.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, el-Mecmû’ şerhu’l-mühezzeb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ortaylı, İlber, “Yahudilerin-Müslümanların Şeriatları ve Hıristiyanlık”. İslamiyât, 4 (1998): 127-133.
• Osman, Muhammed Ra’fet, en-Nizâmü’l-kazâî fi’l-fıkhi’l-İslâmî, b.y.: Dâru’l-Beyân, 1994.
• Önen, Mesut, Hukukun Temel Kavramları, İstanbul: Der Yayınları, 1991.
• Pekcan, Ali, İslam Hukukunda Gâye Problemi Zarûriyyât-Hâciyyât-Tahsîniyyât, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl fî ilmi usûli’l-fıkh, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1999.
• Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdülcebbâr, Kavâtıü’l-edille fi’l-usûl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Semerkandî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed Ebubekir Alaüddin, Mîzânü’l-usûl fî netâici’l-ukûl, Bağdat: Vizâratü’l-Evkâf, 1987.
• ————, Tuhfetü’l-fukahâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsüleimme, Usûlü’s-Serahsî, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ty.
• ————, el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
• Shaw, Malcolm, Uluslararası Hukuk, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
• Şahin, Osman, Fetvâ Âdâbı Fetvâ İsteyen ve Fetvâ Verenlere Rehber, Samsun: Fıkıh Kitapları, 2009.
• Şâşî, Nizameddin, Usûlü’ş-Şâşî, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2007.
• Şeybanî, Ebu Abdullah Muhammed b. El-Hasan b. Ferkad, es-Câmiu’s-sağîr, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1406.
• Şeyh Nizam, el-Fetâva’l-hindiyye, yy: Dâru’l-Fikr, 1991.
• Şîrâzî, Ebu İshâk İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Lüma’ fî usûli’l-fıkh, Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1994.
• ————, et-Tebsıra fî usûli’l-fıkh, Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1403.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmail, Hâşiyetü’t-Tahtâvî alâ merâki’l-felâh şerhu nûri’l-îzâh, Mısır: el-Matbaatü’l-Kübrâ, 1318.
• Torun, Yıldırım, Hukuk Felsefesi, Ankara: Orıon Kitabevi, 2012.
• Tûfî, Necmüddîn Süleyman b. Abdügavi b. el-Kerîm, Şerhu Muhtasari’r-Ravza, b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Türcan, Talip, “Anayasa Hukuku”, İslam Hukuku, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• ————, İslam Hukukunda Norm-Amaç İlişkisi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• Vecchio, Giorgio Del, Hukuk Felsefesi Dersleri, İstanbul: Maarif Matbaası, 1940.
• Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1998.
• Yaman, Ahmet - Çalış, Halit, İslam Hukukuna Giriş, İstanbul: İFAV, 2012.
• ————, İslam Kamu Hukuku, Ankara: Bilay, 2020.
• Zâhidî, Senâullâh, Telhîsü’l-usûl, Küveyt: Merkezü’l-Mahtûtât, 1994.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed, el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-âmm, Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 2004.
• Zerkeşî, Ebu Abdullah Bedrüddin Muhammed b. Abdullah, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, yy: Dâru’l-Kütüb, 1994.
• Zeydan, Abdülkerim, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• ————, Nazarât fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Zeylaî, Fahruddin Osman b. Ali, Tebyinü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 1313.
• Zuhaylî, Muhammed Mustafa, el-Kavâidü’l-fıkhiyye ve tatbîkâtühâ fi’l-mezâhibi’l-erbea, Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 2006.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1999.
• ————, et-Tefsîru’l-münîr, Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2003.