Hanefî Geleneğin İmâmeyn’in Ebû Hanîfe’ye Muhâlefetini Yorumlayışı: Öşür Merkezli Bir Okuma

Year 2019, Issue: 34, 51 - 84, 30.10.2019

İlyas Yıldırım

Abstract

Hanefî mezhebi, Ebû Hanîfe ve öğrencilerinin görüşlerini esas alarak kurulmuş bir fıkıh ekolüdür. Bu kurucu figürler, her konuda aynı kanaate sahip olmamışlardır. Aralarındaki ihtilafın ise pek çok sebebi bulunmaktadır. Bunların bir kısmı mezhebin kurucu metinlerinde sarahaten yer bulurken bir kısmı aynı netlikte değildir. Yine bu ihtilaflar, ilgili farklılığa dair yorumlama ameliyesini zorunlu kılmıştır. Bu yorumlama, ihtilafın gerekçesinin kurucu metinlerde olup olmadığını merkeze almaksızın kendi mecrasında akmıştır. Yorumlayıcılar ise bu ekole mensup olan ulemadır. Nitekim mezhep, kurucu simaların yanı sıra farklı zaman ve mekânlarda binlerce âlimin emek ve katkılarıyla gelişmesini sürdürmüştür. Bu âlimler, kurucu müçtehitler arasındaki bu ihtilafı, çeşitli yönlerden ele alıp değerlendirmişlerdir. Bu süreç, bir taraftan delillerin yeniden ele alınması diğer taraftan farklı delillerin ileri sürülmesiyle devam etti. Her âlim, kendi yaşadığı çağın bilgi ve birikimini bu ihtilafların çözümlenmesinde kullandı. Yer yer de gelen eleştiriler cevaplandı. Nihayetinde bütün bu emekler, bir mezhebin tarihini görme potansiyeli taşıyan bir zenginlik barındırır. Bu makale de Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’in, hocaları Ebû Hanîfe’den farklı düşündükleri konulardan biri olan öşür üzerinden geleneğin yorumlayışı üzerine eğilecektir. Bu sayede Hanefî mezhebi tarihine dair bir perspektif sunulmuş olacaktır.

Keywords

İslam Hukuku, Hanefî mezhebi, İhtilaf, Öşür, Ebû Hanîfe, İmâmeyn

Interpretation of Imāmeyn’s Oppositon to Abū Hanīfa By The Hanefī’s Tradition: Reading From The Point of Tithe

Abstract

The Hanafī sect is a school of fiqh established on the basis of the opinions of Abū Hanīfa and his students. These founding figures did not have the same convictions on all subjects. There are many reasons for the conflict between them. While some of them are found in the founding texts of the sect, some of them are not in the same clarity. Again, these conflicts necessitated the interpretation process of the related difference. This interpretation took place in its own media without taking consideration whether the reasons of the dispute (ikhtilaf) take place in the founding texts. Interpreters are members of this school. As a matter of fact, the sect continued to develop with the labor and contributions of thousands of scholars in different times and places in addition to the founding figures. These scholars discussed and evaluated this conflict (ikhtilaf) between the mujtahids and the founders. This process, on the one hand, continued with the reconsideration of evidence and, on the other hand, with different arguments. Every scholar used his own knowledge of the era in which he lived to resolve these conflicts. Repeated criticism from the place was answered. Ultimately, all these efforts have a wealth of potential to see the history of a sect. This article will also focus on the interpretation of tradition in terms of tithe by Abū Yūsuf and Imam Muhammad, one of the subjects that they think differently from their instructor Abū Hanīfa. In this way, a perspective on the history of Hanafī sect will be presented.

Keywords

Islamic Law, Hanafī sect, Dispute (Ikhlilaf), Tithe, Abū Hanīfa, Imāmayn