An Essay on the Evidence for the Legitimacy of Economic Boycott

Year 2025, Issue: 45, 183 - 218, 30.06.2025

Ahmet Faruk Göksün

https://doi.org/10.59777/ihad.1545065

Abstract

Today, economic boycott stands out as an effective means of passive resistance in the hands of the people and is frequently used, especially by Muslim societies. In the face of many political and humanitarian crises, especially the Palestinian issue, boycott has been practiced as a serious form of social reaction in the Islamic world. Many Islamic authorities have issued fatwas on the religious legitimacy of boycott and encouraged Muslims to use this method. In this article, the boycott fatwas issued at the individual, institutional and collective levels are examined and the legitimate basis of these fatwas in terms of Islamic law is tried to be demonstrated. In this framework, firstly, the definition of economic boycott is given and then examples of boycott practices from Ottoman and Turkish history are presented. After summarizing the various fatwas on boycott, the evidence on which these fatwas are based is examined from the perspective of Islamic law, which constitutes the main subject of the study. In this context, first of all, the verses and hadiths that may be related to the subject are mentioned, then the practices that evoke economic boycott in the life of the Prophet (peace be upon him) are included and these examples are evaluated. In addition, the theoretical background of these fatwas was tried to be strengthened by explaining the procedural principles and universal rules on which the boycott fatwas are based. In the continuation of the study, the views of the jurists of the four madhhabs on the economic relations with non-Muslims, especially with the parties in the status of dār al-harb, especially in the state of war, are examined by referring to the classical period fiqh works and the connection of these views with the economic boycott is revealed. Finally, under the heading of “concrete effects”, the article provides some examples of the effects of economic boycotts and evaluates the practical consequences of these practices. In the conclusion, in the light of the evidence and jurisprudential opinions, it is concluded that economic boycott can be considered legitimate within the framework of Islamic law.

Keywords

Islamic Jurisprudence , Boycott , Evidence , Gaza , Israel

Ekonomik Boykotun Meşruiyet Delillerine Dair Bir Deneme

Abstract

Günümüzde ekonomik boykot, halkların elinde etkili bir pasif direniş aracı olarak öne çıkmakta ve özellikle Müslüman toplumlar tarafından sıklıkla başvurulan bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Başta Filistin meselesi olmak üzere birçok siyasi ve insani kriz karşısında İslam dünyasında boykot, ciddi bir toplumsal tepki biçimi olarak uygulanmaktadır. Konuya duyarlılık gösteren birçok İslami otorite, boykotun dinî meşruiyetine dair fetvalar yayımlamış ve Müslümanları bu yöntemi kullanmaya teşvik etmiştir. Bu makalede, bireysel, kurumsal ve kolektif düzeyde verilen boykot fetvaları ele alınarak, bu fetvaların İslam hukuku açısından meşru temellere dayandığı ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bu çerçevede öncelikle ekonomik boykotun tanımı yapılmakta, ardından Osmanlı ve Türkiye tarihinden boykot uygulamalarına dair örnekler sunulmaktadır. Boykot hakkında verilen çeşitli fetvalar özetlendikten sonra, çalışmanın esas konusunu teşkil eden İslam hukuku perspektifinden bu fetvaların dayandığı deliller incelenmektedir. Bu bağlamda, öncelikle konuya ilişkin olabilecek ayetler ile hadisler zikredilmiş, ardından Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) hayatında ekonomik boykotu çağrıştıran uygulamalara yer verilmiş ve bu örneklerin değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca boykot fetvalarının dayandığı usûlî prensipler ve küllî kaideler açıklanarak, bu fetvaların teorik arka planı güçlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın devamında klasik dönem fıkıh eserlerine müracaat edilerek dört mezhebin fakihlerinin, özellikle savaş hâlinde gayrimüslimlerle –özellikle dârü’l-harb statüsündeki taraflarla– kurulacak ekonomik ilişkiler konusundaki görüşleri incelenmiş ve bu görüşlerin ekonomik boykotla olan irtibatı ortaya konulmuştur. Makalede son olarak, “somut etkiler” başlığı altında, günümüzde uygulanan ekonomik boykotların etkisine dair bazı örneklere yer verilmiş ve bu uygulamaların pratik sonuçları değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise zikredilen deliller ve fıkhî görüşler ışığında, ekonomik boykotun İslam hukuku çerçevesinde meşru kabul edilebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

İslam Hukuku , Boykot , Delil , Gazze , İsrail

References

• 26 September. “Ulemâu’l-Cezâir Yusdirûne Fetvâ Vücûbi Mukataâti’l-Bedâi‘ ed-Dâ‘ımeti li-İsrâîl”. Erişim 10 Ocak 2024. https://www.26sep.net/index.php/local/68471-2023-11-24-19-22-22
• AA, Anadolu Ajansı. “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Buradan milletime sesleniyorum, Fransız mallarını asla satın almayın”. 29 Ocak 2024. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogan-buradan-milletime-sesleniyorum-fransiz-mallarini-asla-satin-almayin/2019403
• AA, Anadolu Ajansı. “Starbucks'ın küresel satışları temmuz-eylül döneminde de düştü”. Erişim 11 Şubat 2025. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/starbucksin-kuresel-satislari-temmuz-eylul-doneminde-de-dustu/3379920
• Açıkgöz, Fatma Yiğit. vd. “Türkiye’nin Karşılaştığı Diplomatik Krizler Sonucunda Yapılan Boykot Çağrılarının Toplumdaki Yansımaları”. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/2 (2021), 285-309.
• Akyüz, Vecdi (ed.). Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam. 4 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Aljazeera. “Fetvâ Tûcibü Mukâtaati İsrâîl”. Erişim 02 Şubat 2024. https://www.aljazeera.net/news/2010/5/12/%D9%81%D8%AA%D9%88%D9%89-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2018.
• Arâbî, Abdulhay Arâbî. el-Mukâtaatü’l-iktisâdiyye silâhu’ş-şu‘ûb. Rabat: Müessesetü’s-Sebîl, 2021.
• Âşûr, Muhammed Tâhir b. İslam Hukuk Felsefesi. çev. Mehmet Erdoğan - Vecdi Akyüz. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Balaban, Selin. – Yücel, Serap. “Tüketici Boykotu ve Tüketicilerin Boykot Katılımlarını Etkileyen Faktörler”. Izmir Democracy University Social Sciences Review 2/2, (2019), 191-212.
• Balıkçıoğlu, Betül vd. “Şiddet İçermeyen Bir Eylem Olarak Dolaylı Tüketici Boykotlarının Oluşum Süreci ve Türkiye İçin Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 62/3, 80-100.
• BDS, The Boycott Divestment Sanctions. “AXA Divest”. Erişim 15 Şubat 2025. https://bdsmovement.net/axa-divest
• BDS, The Boycott Divestment Sanctions. “New Victory: Carrefour closes all branches in Jordan due to BDS pressure”. Erişim 9 Şubat 2025. https://bdsmovement.net/Carrefour-Closes-All-Branches-In-Jordan-BDS-Pressure
• BDS, The Boycott Divestment Sanctions. “What is BDS”. Erişim 10 Şubat 2025. https://bdsmovement.net/what-is-bds
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Husrevcirdî. Delâʾilü'n-nübüvve ve maʿrifetu ahvâli sâhibi'ş-şerîʿa. 7 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1405H.
• Bilinçli Tüketim Hareketi. “Anasayfa”. Erişim 12 Şubat 2024. https://bilinclituketim.com/
• Bloomberg. “Anti-Israel Boycotts Hurting McDonald’s, KFC in Asia, Mideast”. Erişim 10 Şubat 2025. https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-05-24/anti-israel-boycotts-hurting-mcdonald-s-kfc-in-asia-mideastBuhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu'l-müsnedu's-sahîhu'l-muhtasar. thk. Muhammed Züheyr en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭavḳi'n-Necât, 2001.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus el-Hanbelî. Keşşâfu’l-kınâ‘ an metni’l-iknâ‘. 15 Cilt. Suudi Arabistan: Vizâratü’l-Adl, 2008.
• Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed İvaz. el-Fıkhu ale’l-mezâhibi’l-erba‘a. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Çetinkaya, Doğan. 1908 Osmanlı Boykotu Bir Toplumsal Hareketin Analizi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Çolak, Filiz. “Osmanlı Devleti'nin Dış Ticaretinde Avusturya-Macaristan'ın Yeri ve Önemi (1908-1918)”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 7/3 (Eylül 2020), 1611-1643.
• Dâru’l-İftâi’l-Lîbiyye, “Beyânu Meclisi’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’ş-Şeriyyeti’t-Tâbi‘ li-Dâri’l-İftâi bi-Şe’ni Vücûbi Mukataâti’d-Düveli ve’ş-Şerikâti’d-Dâ‘imati li’s-Sahâyineti fi’l-Udvâni alâ Ğazze”. Erişim 10 Ocak 2024. https://ifta.ly/%d8%a8%d9%8a%d8%a7%d9%86%d9%8f-%d9%85%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%90-%d8%a7%d9%84%d8%a8%d8%ad%d9%88%d8%ab%d9%90-%d9%88%d8%a7%d9%84%d8%af%d8%b1%d8%a7%d8%b3%d8%a7%d8%aa%d9%90-%d8%a7%d9%84%d8%b4%d8%b1%d8%b9-9/26985/
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Siyonizm’i destekleyen firmaların ürünleri kararlı ve devamlı bir şekilde boykot edilmeli”. Erişim 30 Ocak 2024. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/35938/siyonizmi-destekleyen-firmalarin-urunleri-kararli-ve-devamli-bir-sekilde-boykot-edilmeli
• Diken. “Boykot çağrısı markaları harekete geçirdi.”. 03 Şubat 2024. https://www.diken.com.tr/boykot-cagrisi-markalari-harekete-gecirdi-pes-pese-aciklama-yayimladilar/
• Dönmez, İbrahim Kâfi. Fıkıh Usulü İncelemeleri. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
• Duruk, Cemal. Silahsız Güç: Boykot Sivil Toplum Kuruluşlarının Boykot Çağrısının Tüketici Davranışlarına Etkisi. İstanbul: Sarmal Kitabevi, 2021.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas es-Sicistânî. es-Sünen. Kahire: Dâru't-Teʾsîl, 2015.
• el-İttihâdü’l-Âlemî li-Ulemâi’l-Müslimîn. “Fetvâ Lecnetü’l-İctihâd ve’l-Fetvâ bi-husûsi’l-Mukataâti’ş-Şâmileti li’l-Aduvvi’l-Muhtel”. Erişim 9 Ocak 2023. https://iumsonline.org/ar/ContentDetails.aspx?ID=31524
• Euro News. “Starbucks Middle East fires 2,000 workers amid Israel-Hamas war boycott”. Erişim 10 Şubat 2025. https://www.euronews.com/business/2024/03/06/starbucks-middle-east-fires-2000-workers-amid-israel-hamas-war-boycott Etimoloji Türkçe. Erişim 7 Aralık 2023. https://www.etimolojiturkce.com/kelime/boykot
• Fetâvâ İbn Cibrîn. “Ahkâmu’l-Mukataâ”. Erişim 17 Ocak 2024. https://cms.ibn-jebreen.com/fatwa/home/book/228#sec1000007
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 7 Aralık 2023. https://sozluk.gov.tr/
• GZT. “Boykot hareketi büyüyor.” 02.02.2024. https://www.gzt.com/foto-galeri/jurnalist/boykot-hareketi-buyuyor-iste-israili-destekleyen-markalar-2038897
• Halîlî, Ahmed b. Hamed. “Silâhu’l-mukataâti min emdâ’l-eslihati ve encahuhâ fi ihdâi’l-aduvvi … mine’l-kâimi bi’l-emr”, X. 16 Kasım 2023, 18:24. https://twitter.com/AhmedHAlKhalili/status/1725173071454040407
• İbn Baṭṭâl, Ebu’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdulmelik b. Baṭṭâl. Şerhu Sahihi'l-Buhârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 10 Cilt. Riyad: Mektebetu'r-Rüşd, 2003.
• İbn Ferhûn, İbrâhîm b. Alî b. Muhammed el-Ya‘merî. Tebsıratü’l-hükkâm fî usûli’l-akdiye ve menâhici’l-ahkâm. thk. Cemâl Maraşlı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Hacer, Ebû'l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Fethu'l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Muhibbuddîn el-Haṭîb. 13 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Maʿrife, 1959.
• İbn Hacer el-Heytemî. Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ali. ez-Zevâcir an iktirâfi'l-kebâir. 2 Cilt. Amman: Dâru'l-Fikr, 1987.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Eyyûb el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. çev. Mehmet Beşir Eryarsoy. İstanbul: Siyer Yayınları, 2023.
• İbn Kayyım, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Cevziyye. İ‘lâmu’l-muvakkiîn an rabbi’l-âlemîn. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1423 h.
• İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Kahire: Dâru't-Teʾsîl, 2015.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, t.y.
• İbn Rüşd, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Ḳurṭubî. el-Beyân ve’t-Tahsîl ve’ş-şerh ve’tevcîh ve’t-ta‘lîl li’mesâili’l-Müstahrace. thk. Muhammed Haccî vd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• İbn Rüşd el-Cedd, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Ḳurṭubî. el-Mükaddimâtu'l-mümehhidât. thk. Muḥammed Ḥuccî. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1988.
• İbn Sad, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sad b. Menî‘. eṭ-Ṭabaḳât. thk. Ali Muhammed Ömer. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Ḫancî, 2001.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm b. Mecduddîn el-Harrânî. el-Fetâva'l-kübrâ li-İbni Teymiyye. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1987.
• İbn Ṭûlûn, Muhammed b. Ali b. Ḫamâraveyh ed-Dimeşḳî. İʿlâmu's-sâîlîn an kütübi seyyidi'l-mürselîn. thk. Maḥmûd el-Arnâvûṭ. Beyrut: er-Risâle, 1987.
• İKAM, İslam İktisadı Araştırmaları Merkezi. “Finansal, Toplumsal ve Fıkhi Boyutlarıyla Boykot”. Erişim 12 Şubat 2025. https://ikam.org.tr/finansal-toplumsal-ve-fikhi-boyutlariyla-boykot
• İlkbahar, Demet. 1911-1912 Trablusgarb Savaşı ve Osmanlı Kamuoyu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• İzgi, Halil İbrahim. “Yükselen Sivil Güç: Boykot”. Anadolu Ajansı. (12.02.2024). https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-yukselen-sivil-guc-boykot/3048167#
• Jevtić, Jana. Lives in Solidarity BDS Activism among Europe's Muslims. Leiden: Brill, 2023.
• Karâfî, Ebû'l-Abbâs Ahmed b. İdrîs. Envâru'l-burûk fî envâri'l-furûk. thk. Ḫalîl el-Mansûr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1998.
• Karaman, Hayrettin. “En Kolay Cihad”. Yeni Şafak (05 Kasım 2023). https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/en-kolay-cihad-4572425
• Karaman, Hayreddin – Dönmez, İbrahim Kâfi vd. Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesud b. Ahmed el-Ḥanefî. Bedâʾiʿu's-sanâiʿ fî tertîbi'ş-şerâiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986.
• Kerimoğlu, Hasan Taner. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Rum Politikası 1908–1914. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Kerimoğlu, Hasan Taner. “1913-1914 Rumlara Karşı Boykot ve Hüseyin Kazım Bey’in Bir Risalesi”. ÇİTAD 5/13 (Güz 2006), 91-107.
• Kevsec, Ebû Yaʿkûb İshâḳ b. Mansûr el-Mervezî. Mesâilü’l-İmâm Ahmed ve İshâk b. Râhûye. Medine: Imâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 2002.
• Kubbealtı Lugatı, Erişim 24 Ocak 2024. http://www.lugatim.com/s/ambargo
• Krister, M.J.. “Peygamber’in Pazarı”. çev. Abdullah Kahraman. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002), 24-29.
• Majelis Ulama Indonesia. “Fatwa Terbaru MUI Nomor 83 Tahun 2023: Mendukung Agresi Israel ke Palestina Hukumnya Haram”. Erişim 11 Ocak 2023. https://www.mui.or.id/public/index.php/baca/berita/fatwa-terbaru-mui-nomor-83-tahun-2023-mendukung-agresi-israel-ke-palestina-hukumnya-haram
• Malaysia Now. “Over 100 Starbucks outlets in Malaysia closed as boycott of US brands takes bite”. Erişim 10 Şubat 2025. https://www.malaysianow.com/news/2024/10/29/over-100-starbucks-outlets-in-malaysia-closed-as-boycott-of-us-brands-takes-bite
• Mergînânî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ebî Bekr el-Fergānî. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Talâl Yûsuf. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Merkezü Dirâsâti’l-Vâkı‘ ve’t-Târîh. “Nidâu’l-Aksâ Fetvâ min Ekseri 100 Âlim ve Dâiye”. Erişim 02 Temmuz 2024. https://www.chcscenter.net/%D9%85%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D9%86%D8%A9/%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A1-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%B5%D9%89-%D9%81%D8%AA%D9%88%D9%89-%D9%84%D8%A3%D9%83%D8%AB%D8%B1-%D9%85%D9%86-100-%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85-%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9/
• Mevsılî, Ebu’l-Fadl Abdullah b. Mahmûd el-Hanefî. el-İhtiyâr li-ta‘lîli’l-Muhtâr. thk. Abdullatîf Muhammed Abdurrahman. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dımaşkî., el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. thk. Mahmûd Emîn en-Nevâvî. Lübnan: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, t.y.
• Müslim, Ebû'l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Müsnedü's-sahîhu'l-muḫtasar bi nakli'l-adl ani'l-adl ilâ Resûlillâh. Kahire: Dâru’t-Teʾsîl, 2014.
• MWN, Morocco World News. “Starbucks, H&M Exit Moroccan Market Amid Controversy”. Erişim 11 Şubat 2025. https://www.moroccoworldnews.com/2023/12/359261/starbucks-h-amp-m-exit-moroccan-market-amid-controversy
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu‘ şerḥu'l-Mühezzeb. Kahire: Dâru Âlemi'l-Kitâb, 2003.
• Özgül, Mansur. “Kureyş Kabilesinin Yükselişinde ve Düşüşünde Kervan Faaliyetlerinin Rolü”. İlahiyat 6 (2021), 65-80.
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-ğayb. 42 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2000.
• Sa‘dûn, Âbid b. Abdullah. el-Mukâtaatü’l-iktisâdiyye te’sîlahâ’ş-şer‘î vâkıahâ ve’l-me’mûl lehâ. Riyâd: Dâru’t-Tâbiîn, 2008.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsü'l-ʾeimme. el-Mebsût li’s-Serahsî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
• Sesli Sözlük. Erişim 7 Aralık 2023. https://www.seslisozluk.net/boykot-nedir-ne-demek/
• Suruç, Salih. Kainatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı. İstanbul: Nesil Yayınları, 2019.
• Şâfiî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs. el-Üm. thk. Rıfat Fevzî Abdulmuttalib. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʿu'l-beyân an teʾvîli âyi'l-Ḳurʾân. thk. Abdullâh b. Abdilmuḥsin et-Turkî. 24 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• The New Arab. “Carrefour to close all branches in Oman amid BDS boycott calls”. Erişim 9 Şubat 2025. https://www.newarab.com/news/carrefour-close-all-branches-oman-amid-bds-boycott-calls
• Topal, Şevket. İslam Hukuk Düşüncesinde Sedd-i Zerâi (Kötülüğe Giden Yolun Kapatılması). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• TRT Haber. “McDonald's: İsrail boykotu satışlara zarar veriyor”. Erişim 11 Şubat 2025. https://www.trthaber.com/haber/dunya/mcdonalds-israil-boykotu-satislara-zarar-veriyor-836624.html
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. “Türkiye’nin İsrail ile Ticareti Durdurma Süreci Hakkında Bilgi Notu”. Erişim 13 Şubat 2025. https://ticaret.gov.tr/haberler/turkiyenin-israil-ile-ticareti-durdurma-sureci-hakkinda-bilgi-notu
• Qaradawi.Net. “el-Karadâvi: Şirâu’l-Bedâi‘i’l-İsrâiliyye ve’l-Emrîkiyye fî heze’l-Vakti mine’l-Kebâir”. Erişim 17 Ocak 2024. https://www.al-qaradawi.net/node/4174
• Vâkıd, Muhammed b. Ömer. Kitâbu’l-megâzî li’l-Vâkıdî. thk. Marsden Jones. London: Oxford University Press, 1966.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed. Esne'l-metâlib fî şerhi ravdi'd-tâlib. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-İslâmî, ts.
• Zeydî, Taha Ahmed. “Hükmü’l-Mukataâti’l-İktisâdiyye li-Münetcâti’d-Düveli’l-Mu‘tediye ve’l-Müsânide li’l-Keyâni’s-Sıhyûnî”. Hey’etü Ulemâi Filistîn. Erişim 07 Ocak 2024. https://palscholars.org/news/%d9%85%d8%a7-%d8%ad%d9%83%d9%85-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%82%d8%a7%d8%b7%d8%b9%d8%a9-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%82%d8%aa%d8%b5%d8%a7%d8%af%d9%8a%d8%a9-%d9%84%d9%85%d9%86%d8%aa%d8%ac%d8%a7%d8%aa-%d9%85%d8%b3/