Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (ÜGTDK) Uyarınca Üreticinin Sorumluluğu

Year 2020, Volume: 78 Issue: 3, 1413 - 1468, 10.12.2020

Erhan Kanışlı

Abstract

Üreticinin sorumluluğu, üreticinin piyasaya sürdüğü hatalı (uygun olmayan) ürün nedeniyle ortaya çıkan zararlardan tazminat sorumluluğunu ifade eder. Türk hukukunda üreticinin sorumluluğu, 12 Mart 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’nda (ÜGTDK) düzenlenmiştir. Kanun’da ürün sorumluluğu, üç temel hüküm üzerine inşa edilmiştir. Bu bağlamda, ÜGTDK m 6’da ürün sorumluluğu tazminatı, m 11’de ürünün tedarik zincirinde yer alan, örneğin toptancı, bayi, perakendeci gibi dağıtıcıların ikincil sorumluluğu ve m 21’de sorumluluktan kurtulma sebepleri yer almaktadır. ÜGTDK’daki sorumluluk sistemi çerçevesinde, hatalı ürün nedeniyle kişivarlığı ya da malları zarar gören herkes, sorumluluğu kusura bağlı olmayan üreticiden tazminat talep edebilir. Üreticinin sorumluluğunu sınırlandıran ya da kaldıran sorumsuzluk anlaşmaları kesin hükümsüzdür. Üreticinin sorumlu olması için, zarar görenin üründeki hatayı (uygunsuzluğu), zararı ve hata ile zarar arasındaki nedensellik bağını ispat etmesi gerekir. Tazminat talebi, zarar görenin zararı ve üreticinin kimliğini öğrendiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde zararın ortaya çıktığı tarihten itibaren on yıllık zamanaşımı sürelerine tabidir. ÜGTDK m 21’e göre, üretici, ürünü piyasaya kendisinin sürmediğini, hatanın dağıtıcının ya da üçüncü bir kişinin ürüne müdahalesinden veya kullanıcıdan kaynaklandığını ya da üründeki hatanın teknik düzenlemelere veya diğer zorunlu teknik kurallara uygun şekilde gerçekleştirilen üretim nedeniyle meydana geldiğini ispatlayarak sorumluluktan kurtulabilir.

Keywords

Üretici, Hatalı Ürün, Üreticinin Sorumluluğu, Ürün Sorumluluğu, Ürün Sorumluluğu Tazminatı, Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Producer’s Liability under the Product Safety and Technical Regulations Law (PSTRL)

Abstract

A producer’s liability is defined as compensation liability of the producer for damages resulting from defective (noncompliant) products put into circulation by him. Under Turkish law, a producer’s liability is governed by Product Safety and Technical Regulations Law (PSTRL) number 7223, which was promulgated into the Official Gazette on March 12, 2020. Under the PSTRL, product liability is based on three fundamental provisions: Product liability compensation is regulated under Article 6; Article 11 covers secondary liability of suppliers, such as wholesaler, vendor, retailer, which are involved in the product supply chain; and Article 21 sets the grounds for exoneration from liability. Within the framework of the PSTRL, any injured person who has suffered personal injury or property damage because of a defective product can claim compensation from a producer with no-fault liability; agreements that exclude or limit a producer’s liability in advance are null and void. However, for the producer to be held liable, the injured person has to prove the defect (noncompliance) in the product, the damage, and the causal link between defect and damage. The compensation claim period is subject to a three-year limitation that begins on the date the injured person became aware of the damage and the producer’s identity as well as a ten-year limitation period that begins on the date the damage arose. Under Article 21 of the PSTRL, producers can be freed from liability if they prove that they did not place the product on the market, the defect (noncompliance) resulted from the supplier’s, a third party’s or the product user’s intervention, or the defect was a result of compliance with technical regulations or other mandatory technical rules.

Keywords

Producer, Defective Product, Producer’s Liability, Product Liability, Product Liability Compensation, Product Safety, and Technical Regulations

References

• Akçura Karaman T, Üreticinin Ayıplı Ürününün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu (Vedat Kitapçılık 2008).
• Akipek Ş, ‘Bedensel Zararların Tazmini Kapsamında Tüketici Hukuku Yönünden Ürün Sorumluluğu’ Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Cilt 2 (TBB Yayınları 2016) 23-38.
• Akkayan Yıldırım A, ‘Geç Ortaya Çıkan Bedensel Zararların Tazmini Taleplerinde Uygulanacak Zamanaşımının Yeni Eğilimler Çerçevesinde Değerlendirilmesi’ (2016) 74(1) İÜHFM 185-219.
• Alper G, İşletme Nedeniyle Tehlike Sorumluluğu (İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hukuk Bölümü, yayınlanmamış doktora tezi 2018).
• Altay S, ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Adam Çalıştıranın İşletme Faaliyeti (Organizasyonu) Dolayısıyla Sorumluluğu (TBK m. 66/3)’ (2012) MÜHF-HAD Özel Sayısı (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan) 171-185.
• Antalya OG, Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. V/1, 2 (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• Aral F ve Ayrancı H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (12. Baskı, Yetkin Yayınları 2019).
• Aslan İY, Tüketici Hukuku (5. Baskı, Ekin 2015).
• Atamer YM ve Baş E, ‘Avrupa Birliği Hukuku İle Karşılaştırmalı Olarak 6502 Sayılı Yeni Tüketicinin Koruması Hakkında Kanun Uyarınca Satım Sözleşmesinde Ayıptan Doğan Sorumluluk’ (2014) 88(1) İstanbul Barosu Dergisi (Tüketici Hakları Ve Rekabet Hukuku Özel Sayısı) 19–60.
• Atamer YM ve Sanlı KC, ‘Hukuk ve Ekonomi Perspektifinden İmalatçının Kusursuz Sorumluluğuna Dair Bir Değerlendirme’ (2012) (Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan) 769-813.
• Atamer YM, ‘Avrupa Topluluğu Hukukunda İmalatçının Sorumluluğu’ Ebru Ceylan (ed), Tüketicinin Korunması Semineri 2-4 Kasım 2006 (Yetkin Yayınları 2006) 73-84. (İmalatçının Sorumluluğu)
• Atamer YM, ‘Third Persons’ Liability for Non-conformity in Sales Contracts and Sellers’ Right of Redress in Turkey’ European Perspectives on Producers’ Liability (Sellier 2009) 579-600.
• Aydoğdu M, Tüketici Hukuku Dersleri (Adalet Yayınevi 2015).
• Baş E, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Açısından Bina veya Yapı Eserlerinden Doğan Sorumluluk (XII Levha Yayıncılık 2011).
• Başoğlu B, ‘Sözleşme Dışı Kusursuz Sorumluluk Hukuku ve Özellikle Tehlike Sorumluluğuna İlişkin Değerlendirmeler’ (2015) 6(2) İÜHFD 29-56.
• Başoğlu B, ‘Tehlike Sorumluluğunda Hukuka Aykırılık Tartışması’ Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan (Der Yayınları 2015) 163-184.
• Başpınar V ve Altunkaya M, ‘Depremden Doğan Zararların Tazmininde Zamanaşımının Başlaması Ve Süresi’ (2008) 57(1) AÜHFD 95-131.
• Baysal B, ‘Kanunların Zaman Açısından Yürürlüğü’ Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu için Armağan (Seçkin Yayıncılık 2004) 475-505.
• Baysal B, Haksız Fiil Hukuku (On İki Levha Yayıncılık 2019).
• Buz V, ‘Aynı Şahsın Farklı Hukuki Sebeplerle Sorumluluğu: TBK. M. 60 Üzerine Düşünceler’ (2013) 29(2) BATİDER 19-57.
• Büyüksağiş E, ‘Tehlike Esasına Dayanan Genel Sorumluluk Kuralı Üzerine Eleştirel Değerlendirmeler’ (2006) 8(1) DEÜHFD 1-20.
• Canpolat Ö, ‘Üretici ve Sorumluluğu’ (2013) (2) Ankara Barosu Dergisi 369-398.
• Çabri S, 6502 sayılı Kanun’a Göre Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi (Adalet Yayınevi 2016).
• Çekin MS, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 71 Çerçevesinde Tehlike Sorumluluğu (On İki Levha Yayıncılık 2016).
• Dalcı N, ‘TBK md. 71 Bağlamında İlaç Üreticisinin Tehlike Sorumluluğu’ (2014) (114) TBB Dergisi 49-78.
• Demir M, ‘İlaç Kullanımı Sonucunda Doğan Zararlardan İlaç Üreticisinin, Eczacının ve Hekimin Sorumluluğu’ (2010) (89) TBB Dergisi 96-128.
• Develioğlu HM, ‘Haksız Fiilden Doğan Taleplerin Tâbi Olduğu Bir Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlangıç Anı’ Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan (XII Levha Yayıncılık 2010) 787-821.
• Dönmez Ü, ‘Türk ve Alman İlaç Hukukunda Hatalı Üretilen İlaçtan Doğan Sorumluluk ve Özel Sorumluluk Halleri’ (2016) 7(1) İÜHFD 381-406.
• Ebers M, ‘Yapay Zekâ için Sözleşmeden Kaynaklanmayan Sorumluluk – Temel Sorunlar’ Zehra Başer Doğan (çev) (2019) 16(16) Rechtsbrücke – Hukuk Köprüsü 75-109.
• Erdem M, ‘TBK Uyarınca Tehlike Sorumluluğu’ (2012) MÜHF-HAD Özel Sayısı (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan) 213-222.
• Erdem M, Özel Hukukta Zamanaşımı (XXII Levha Yayıncılık 2010).
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (22. Baskı, Yetkin Yayınları 2017).
• Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (5. Baskı, Yetkin Yayınları 2017).
• Erlüle F, ‘Yapımcının Sorumluluğu’ (2008) 14(4) MÜHF-HAD 303-340.
• Erten MA, Türk Borçlar Hukukuna göre Bina ve İnşa Eseri Sahiplerinin Sorumluluğu (BK. md. 58) (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2000).
• Fairgrieve D ve Howells G, ‘Rethinking Product Liability: A Missing Element in the European Commission’s Third Review of the European Product Liability Directive’ (2007) 70(6) The Modern Law Review 962-978.
• Fairgrieve D ve Vaque G, ‘Introduction’ Duncan Fairgrieve (ed), Product Liability in Comparative Perspective (Cambridge University Press 2005) 1-9.
• Fellmann W ve von Büren-von Moos G, Grundriss der Produktehaftpflicht (Stämpfli Verlag 1993).
• Furrer A ve Reinfried SN, ‘Producer’s and Seller’s Liability under Swiss Law – A Comparative Analysis under European Perspectives’ European Perspectives on Producers’ Liability (Sellier 2009) 563-577.
• Gezder Ü, ‘Elektronik Ticaret Hukuki İşlemlerinin Ayrımı – Dijital İçerik ve Hukuki Niteliği’ (2016) 22(3) MÜHF-HAD (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan) 1119-1132.
• Gümüş MA, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun Şerhi Cilt 1 (Vedat Kitapçılık 2016).
• Havutçu A, ‘6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Ayıplı Mal Ve Hizmet Nedeniyle Tüketicinin Tazminat Hakkı (Özellikle Bedensel Zararlar Yönünden)’ Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Cilt 2 (TBB Yayınları 2016) 91-114.
• Havutçu A, ‘Haksız Fiil Sorumluluğunda Zamanaşımı Sürelerinin Başlangıcı’ (2010) 12 DEÜHFD Özel Sayı 579-605.
• Havutçu A, Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk: Üreticinin Sorumluluğu (Seçkin Yayıncılık 2005).
• Hess H, Kommentar zum Produktehaftpflichtgesetz (2. Bası, Paul Haupt Verlag 1996).
• Honsell H, Schweizerisches Haftpflichtrecht (5. Bası, Schulthess 2013).
• Howells G, Twig-Flesner C ve Willett C, ‘Product Liability and Digital Products’ EU Internet Law (Springer 2017) 183-195.
• Kahveci N, Taşınır Satımında Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketicinin Sözleşmeden Dönmesi (Adalet Yayınevi 2014).
• Kapancı KB, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Açısından Satış Hukukunda Ayıptan Doğan Sorumluluk ve Sözleşmesen Garanti Taahhütleri (XII Levha Yayıncılık 2012).
• Kaplan İ, ‘İmalatçının Sorumluluğu Üzerine Düşünceler’ (1985) 13(1) BATİDER 137-140.
• Kara D, ‘İsviçre-Türk Hukuk Sisteminde Ayıptan Sorumluluk Çerçevesinde Doğrudan ve Dolaylı Zarar Ayrımı’ (2018) (1) GÜHFD 483-530.
• Kara KS, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (Turhan Kitabevi 2017).
• Kaya A, ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Sorumluluk Sebeplerinin Yarışması’ (2016) 1(2) ÇÜHFD 207-228.
• Kırca Ç, Ürün Sorumluluğu (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2007).
• Kırca İ ve Aydın R, ‘İnkişaf Riski – İmalatçının/Üreticinin Sorumluluğu’ Prof. Dr. Fikret Eren’e Armağan (Yetkin Yayınları 2006) 679-692.
• Kulaklı E, Ürün Sorumluluğu ve Ayıp Kavramı (XII Levha Yayıncılık 2009).
• Lenze S, ‘German Product Liability Law: Between European Directives, American Restatements and Common Sense’ Duncan Fairgrieve (ed), Product Liability in Comparative Perspective (Cambridge University Press 2005) 100-125.
• Mildred M, ‘The Development Risks Defence’ Duncan Fairgrieve (ed), Product Liability in Comparative Perspective (Cambridge University Press 2005) 167-191.
• Nart S, ‘Haksız Fiillerde Zamanaşımına İlişkin Hükmün Değerlendirilmesi’ (2012) MÜHF-HAD Özel Sayısı (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan) 215-237.
• Nomer HN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (17. Bası, Beta Yayıncılık 2020).
• Oğuzer P, ‘Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda Üreticinin Sorumluluktan Kurtuluş Sebepleri’ Başak Baysal (ed) Sorumluluk Hukuku (Seminerler) (On İki Levha Yayıncılık 2016) 351-412.
• Oğuzman K ve Barlas N, Medeni Hukuk (25. Bası, Vedat Kitapçılık 2019).
• Oğuzman K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 2 (15. Bası, Vedat Kitapçılık 2020).
• Öz T, ‘Üreticinin Sorumluluğu’ (2007) 6(2) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7-18.
• Özcan Büyüktanır BG, ‘Tüketicinin Ve Üçüncü Kişilerin Ayıplı Satılanın Kullanılması Nedeniyle Ortaya Çıkan Bedensel Bütünlük İhlali Halinde Manevi Zararlarının Tazmini’ (2018) 67(3) AÜHFD 495-534.
• Özsunay E, ‘Türk Hukukunda Gerçek Bir Boşluk: Yapımcının Sorumluluğu’ (1979) 10(1) BATİDER 97-158.
• Öztan B, İmalatçının Sorumluluğu (Turhan Kitabevi 1982).
• Paksoy MS ve Demir GA, ‘Üreticinin Tbk 71 Kapsamında Sorumlu Tutulması’ (2013) 71(2) İÜHFM 299–316.
• Rey H, Ausservertraglisches Haftplichtrecht (4. Bası, Schulthess 2008).
• Rizzi M, ‘A Dangerous Method: Correlations and Proof of Causation in Vaccine Related Injuries’ (2018) 9(3) Journal of European Tort Law 1-13.
• Roberto V, Haftpflichtrecht (Stämpfli Verlag 2013).
• Sağlam İ, ‘Adam Çalıştıranın Sorumluluğu’ (2012) MÜHF-HAD Özel Sayısı (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan) 161-169.
• Saraçoğlu S, Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Yapı Malikinin Sorumluluğu (TBK m. 69) (On İki Levha Yayıncılık 2019).
• Schwartz TG, ‘Understanding Products Liability’ (1979) 67 (3) California Law Review 435-496.
• Schwenzer I, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil (6. Baskı, Stämpfliverlag 2009).
• Serozan R, (Kocayusufpaşaoğlu, Hatemi, Serozan, Arpacı) Borçlar Hukuku Genel Bölüm (7. Bası, Filiz Kitabevi 2016).
• Tandoğan H, Türk Mes’uliyet Hukuku (Vedat Kitapçılık 2010).
• Tarman ZD, ‘Türk Hukukunda İmalatçının Sorumluluğuna Genel Bakış’ (2007) 65(2) İÜHFM 299-326.
• Taschner HC, ‘Product Liability: Basic Problem in a Comparative Law Perspective’ Duncan Fairgrieve (ed), Product Liability in Comparative Perspective (Cambridge University Press 2005) 155-166.
• Tiryaki B, ‘Avrupa Konseyi’nin 25.7.1985 Tarihli Direktifi’ne Göre Üreticinin Sorumluluğunun Şartları ve Tüketicinin Korunması Mevzuatı İle Mukayesesi’ (2006) 55(2) AÜHFD 229-248.
• Türkmen A, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Organizasyon Sorumluluğu (TBK m 66/III)’ (2012) 70(2) İÜHFM 257-284.
• Ünal A ve Kalkan A, ‘ Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler’ (2019) (39) TAAD 45-82.
• Ünlütepe M, ‘Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III) ve Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71) İlişkisinin Değerlendirilmesi’ (2017) 12(2) ERÜHFD 1-42.
• Ünlütepe M, Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III) (Legal Yayıncılık 2016).
• Verheyen T, ‘Full Harmonization, Consumer Protection and Products Liability: A Fresh Reading of the Case Law of the ECJ’ (2018) 26(1) European Review of Private Law 119-140.
• Verheyen T, ‘Modern Theories of Product Warnings and European Product Liability Law’ (2019) 15(3) Utrecht L Rev 44-56.
• Wagner G, ‘Produkthaftung für autonome Systeme’ (2017) 217 Archiv für die civilistische Praxis 707-765.
• Weatherill S, EU Consumer Law and Policy (Elgar 2005).
• Whittaker S, ‘Introduction to Fault in Product Liability’ Simon Whittaker (ed), The Development of Product Liability Volume 1 (Cambridge University Press 2010) 1-50.
• Yasan C, İmalatçının Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk (Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, yayınlanmamış doktora tezi 2015).
• Yıldırım MF, ‘Türk Hukukunda İlaç Üreticisinin İlacın Ayıplarından Sorumluluğu’ Murat Şen ve Ahmet Başözen (ed), İlaç Hukuku: Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi, I. Sağlık Hukuku Sempozyumu, 8-9 Mayıs 2009 (2009) 19-36.