Türk Ticaret Kanunu’nun 1498. Maddesi Bağlamında Hayat Sigortalarında İtiraz Edilemezlik Hükümleri

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 55 - 96, 06.05.2025

Damla Küçük

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0012

Abstract

İtiraz edilemezlik hükümleri, Türk Ticaret Kanunu’nun 1498. maddesinde olduğu gibi, bugün neredeyse tüm çağdaş ülkelerin sigorta kanunlarında yer verdiği düzenlemelerden birisidir. Bu hükümler, sigortalı ölüp sigorta bedelinin ödenmesi talep edildiğinde, sigortacının yıllar evvel sözleşmenin yapıldığı sırada gerçekleşen beyan yükümlülüğü ihlalleri nedeniyle sözleşmeden cayıp, sigorta bedelini ödemeyi reddedeceği düşüncesiyle hayat sigortası yaptırmaktan kaçınan topluma güven vermek üzere 19. yüzyılda İngiltere’de bizzat sigortacılar tarafından düzenlenmişti. Zira bu hükümlerle sigortacının sözleşmenin yapıldığı sırada gerçekleşen beyan yükümlülüğü ihlalleri nedeniyle sözleşmeyi geçersiz kılarak sigorta bedelini ödemekten kurtulma olanağı sözleşmenin yapıldığı andan itibaren başlayan ve adına itiraz süresi denilen bir süre için sınırlanır. Bu hükümlerin ikinci önemli işlevi ise sigortacıları, sigorta ettirenlerin beyanlarını itiraz süresi içinde kontrol etmeye teşvik etmesidir. Bu yönüyle, itiraz edilemezlik hükümleri, doktrinde hayat sigortaları alanındaki en temel düzenlemelerden birisi olarak görülürler. Bununla birlikte Türk kanun koyucusunun 1498. maddedeki düzenleme tarzı, itiraz edilemezlik hükümlerinin bahsi edilen iki işlevinin de zedelenmesine yol açmıştır. Çalışmada çağdaş ülkelerde, hayat sigortalarının temel kurumlardan birisi haline gelen ancak Türk sigorta hukukunda üzerinde çok durulmayan bu hükümlerin temel özellikleri ortaya konulmaya çalışıldığı gibi, Türk kanun koyucusunun 1498. maddedeki düzenlemesi de aynı zamanda Amerikan hukuku ile karşılaştırmalı olarak irdelenmeye çalışılmıştır

Keywords

İtiraz Edilemezlik Hükümleri, Türk Ticaret Kanunu’nun 1498. Maddesi, Hayat Sigortaları, Beyan Yükümlülüğünün İhlali, Sigortacının Sigorta Ettirenin Beyanlarını Kontrol Yükümlülüğü

Incontestability Provisions in Life Insurance in the Context of Article 1498 of the Turkish Commercial Code

Abstract

Incontestability provisions, like in Article 1498 of the Turkish Commercial Code, are one of the regulations included in the insurance laws of almost all modern countries. These provisions were designed by the insurers in England in the 19th century to assure the public who avoided taking out life insurance with the thought that when the insured died and the insurance amount was requested to be paid, insurers would rescind from contract and refuse to pay due to misrepresentations at time of the contract was made, years ago. Because of these provisions, the insurer’s ability to avoid paying the insurance amount by rescinding the contract due to misrepresentations is limited for a period called the contestability period, which starts from the moment the contract is made. The second important function of these provisions is to encourage insurers to check policyholders’ statements within contestability period.In this respect, incontestability provisions are seen as one of the most basic regulations in the field of life insurance in the doctrine. However, the regulation style of the Turkish legislator in Article 1498 has led to the damage of both mentioned functions of the incontestability provisions. In the study, we tried to reveal the basic features of these provisions, which have become one of the basic institutions of life insurance in modern countries, but which are not emphasized much in Turkish insurance law, and the regulation of the Turkish legislator in Article 1498 was also tried to be examined in comparison with American law.

Keywords

Incontestability Provisions, Article 1498 of The Turkish Commercial Code, Life Insurance, Violation of Disclosure Duty of The Policyholder, Insurer’s Duty to Control The Policyholder’s Statements

References

• - - ‘Burden of Proof of Excepted Causes in Insurance Policies’ (1946) 46 (5) Columbia Law Review 802 - 817. google scholar
• - - ‘Insurance - Incontestability Clause - Age Adjustment not a Contest within Statutory Incontestability Clause’ (1940) 8 (1) The University of Chicago Law Review 146 - 149. google scholar
• Ağsakal İ, Sigorta Sözleşmesinde Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğüne Aykırılık ve Sonuçları (Adalet 2015). google scholar
• Anderson ER, Tuttle RG ve Crego S, ‘Draconian Forefeitures of Insurance: Commonplace, Indefensible, and Unnecessary’ (1996) 65 (3) Fordham Law Review 825 - 869. google scholar
• Aral Eldeleklioğlu İ, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Sigorta Ettirenin Sözleşme Yapılmasında Beyan Yükümlülüğü’ (2012) 18 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 725 - 732. google scholar
• Aydın S, Sigorta Ettirenin Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali ve İhlal Halinde Sigortacının Hakları (Seçkin 2018). google scholar
• Bisco J, ‘Denied and Resisted Life Insurance Claims: Recommended Changes to Schedule F’ (2017) 36 (10) Journal of Insurance Regulation 1 - 19. google scholar
• Cooper K, ‘Liar’s Poker: The Effect of Incontestability Clauses after Paul Revere Life Insurance Co. v. Haas’ (1995) 1 Connecticut Insurance Law Review 225 - 249. google scholar
• Çapa, MS, ‘Geçmişe Etkili Sigorta’ (2014) XVIII (3-4) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 341 - 362. google scholar
• Çukadar N, Borç İlişkilerinde Def’i Hakkı ve İtirazlar (Yetkin 2014). google scholar
• Dean WL, ‘Insurance - Application of “Incontestable” Clause in a Life Insurance Policy to Defenses Arising Out of Application for Reinstatement’ (1951) 49 (7) Michigan Law Review 1054- 1059. google scholar
• Doğrusöz Koşut H, ‘6102 Sayılı Ticaret Kanunu’na Göre Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Yapılması Anındaki Beyan Yükümlülüğünü İhlal Etmesinin Mueyyidesi’ (2013) XXIX (4) BATİDER 163 - 184. google scholar
• Dunlap RH, ‘Incontestable Clause in Group Life Insurance Policies-Precluded Defenses’ (1968) 73 (1) Dickinson Law Review 163 - 184. google scholar
• Fosaen EK, ‘AIDS and the Incontestability Clause’ (1990) 66 (2) North Dakota Law Review 267 - 295. google scholar
• Fryer JP, ‘Life Insurance: The Incontestable Clause’ (1936) 24 (6) California Law Review 722 - 728. google scholar
• Gatzlaff K, Avila S ve Fitzgerald J, ‘Material Misrepresentations in Insurance Litigation: An Analysis of Insureds’ Arguments and Court Decisions’ (2015) 34 (3) Journal of Insurance Regulation 1 - 22. google scholar
• Goodman OR, ‘Public Policy and the Age and Incontestable Clauses in Life Insurance Contracts’ (1968) 35 (4) The Journal of Risk and Insurance 515 - 535. google scholar
• Gürsoy AN, ‘Yaş Aralığına Göre Sağlık Sigortası Seçimi Nasıl Yapılır?’ <https://www.sigortaladim. com/yas-araligina-gore-saglik-sigortasi-nasil-secilmeli> Erişim Tarihi 23 Aralık 2023. google scholar
• H JM, ‘The Incontestable Clause in the Life Insurance Policy’ (1934) 82 (8) University of Pennsylvania Law Review and American Law Register 839 - 848. google scholar
• Ingram JD, ‘An Insurer’s Duty to Investigate’ (2003) 3 Florida State University Business Review 31. google scholar
• Ingram JD, ‘Misrepresentation in Appications for Insurance’ (2005) 14 University of Miami Business Law Review 103 - 118. google scholar
• Jing Z ve Zhong M, ‘Incontestability Provisions in Insurance Law and Policies’ (2016) 4 Journal of Business Law 253 - 288 <https://research.bangor.ac.uk/portal/files/17138793/JBL_2016_ Incontestbility_provisions.pdf> Erişim Tarihi 24 Aralık 2023. google scholar
• Johns J, ‘TX Life Insurance -Two-Year Incontestability Period’ <https://johnslawgroup.com/ insurance-claims/tx-life-insurance-two-year-incontestability-clause/> Erişim Tarihi 16 Ocak 2024. google scholar
• Kabukçoğlu Özer FD, Mukayeseli Hukukta ve Uygulamada Hayat Sigortası (2. Baskı, BATİDER 2014). google scholar
• Kagan J, ‘Defining an Incontestability Clause’ <https://www.investopedia.com/terms/i/ incontestability-clause.asp> Erişim Tarihi 02 Kasım 2023. google scholar
• Kanıbelli Ö, ‘Hayat Sigortasında Sözleşme Öncesi İhbar Görevi’ (Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2008). google scholar
• Keeton RE, ‘Insurance Law Rights at Variance with Policy Provisions: Part Two’ (1970) 83 (6) Harvard Law Review 1281 - 1322 google scholar
• Kender R, ‘Sigorta Mukavelesinin Akdedilmesi ve Şartları’ (Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, BATİDER 1984) 41 - 57. google scholar
• Kender R, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku (17. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2021). google scholar
• Kirkland JM, ‘The Incontestability Clause - Should It Be Interpreted to Protect the Insureds of a Group Insurance Policy’ (1974) 51 (1) Chicago - Kend Law Review 186 - 199. google scholar
• Krauss MM, ‘Common Law Fraudulent Misrepresentation and Negligent Misrepresentation’ <file:///C:/Users/Acer/Downloads/Common%20Law%20Fraudulent%20and%20 Negligent%20Misrepresentation.pdf> Erişim Tarihi 23 Aralık 2023. google scholar
• Maynard T ve Ranger N, ‘What Role for “Long-term Insurance” in Adaptation? An Analysis of the Prospects for and Pricing of Multi-year Insurance Contracts’ (2012) 37 (2) The Geneva Papers on Risk and Insurance - Issues and Practice 318-339. google scholar
• Masterson L ve Valentine A (eds), ‘How To Reinstate A Life Insurance Policy’ <https://www.forbes. com/advisor/life-insurance/reinstate-lapsed-policy/> Erişim Tarihi 14 Ocak 2024. google scholar
• Nerlove SH, ‘The Investment Element in Life-Insurance Contracts’ (1928) 1 (3) The Journal of Business of the University of Chicago 273 - 293. google scholar
• Newkirk DG, ‘An Economic Analysis of the First Manifest Doctrine: Paul Revere Life Insurance Co. v. Haas, 644 A.2d 1098 (N.J. 1994)’ (1997) 76 (4) Nebraska Law Review 819 -855. google scholar
• Salzman GI, ‘The Incontestable Clause in Life Insurance Policies’ (1969) (3), Insurance Law Journal 142 - 166. google scholar
• Sfikas PM, ‘The Interface between Coverage and the Incontestable Clause in Group Life Insurance’ (1974) (6) Insurance Law Journal 327 - 332. google scholar
• Şahan G, ‘Eksik Borçların İleri Sürülmesinin Hukuki Niteliği’ (2020) (15) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 401 - 421. google scholar
• Şenocak K, Mesleki Sorumluluk Sigortası (Turhan 2000). google scholar
• Ünan S, ‘Türk Ticaret Kanunu Taslağı’nın “Sigorta Hukuku” Başlıklı Altıncı Kitabı Hakkında Düşünceler’ (2005) (1) Sigorta Hukuku Dergisi 109 - 196. google scholar
• Ünan S, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap Sigorta Hukuku, C. I (On İki Levha Yayıncılık 2016). google scholar
• Ünan S, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap Sigorta Hukuku, C. III (On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• Villanueva KL ve Au EF, ‘Age Adjustment not a “Contest’ <https://www.faegredrinker.com/en/ insights/publications/2023/1/age-adjustment-not-a-contest> Erişim Tarihi 19 Aralık 2023. google scholar
• Wessling E, ‘Contracts - Applying the Plain Language to Incontestability Clauses’ (2000) 27 (2) William Mitchell Law Review 1253- 1272. google scholar
• Zhou Q, ‘Economic Analysis of the Legal Standard of Deceit in English Law” (2006) 1- 19 <https:// papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID917385_code393827.pdf?abstractid=91738 5&mirid=1> Erişim Tarihi 02.03.2024. google scholar