Taşınırın Zilyetliğini Devredenin İradesinin Sakatlandığı Durumlarda İyiniyetli Üçüncü Kişinin Zilyetliği Devralandan Ayni Hak Kazanımı

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 121 - 166, 06.05.2025

M. Emir Göka

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0013

Abstract

Yetkisiz bir kişi tarafından taşınır üzerinde iyiniyetli üçüncü kişi lehine kurulan ayni haklar bakımından işlem anında iyiniyetin korunup korunmayacağı ve korunacaksa bunun hangi şartlara bağlı olacağı kanunen çözüme bağlanması gereken bir hukuki sorundur. Bu sorunun nasıl çözüleceği “hak güvenliği” ve “işlem güvenliği” menfaatlerini doğrudan ilgilendirmektedir. Alman, İsviçre ve Türk kanun koyucuları bu menfaatlerden birini, diğeri pahasına tercih etmemiş; bunları dengeleyen bir düzen öngörmüştür. Bu düzen, taşınır üzerindeki yanıltıcı hukuki görünüşün nasıl meydana geldiğini esas almaktadır. Buna göre, ancak yanıltıcı hukuki görünüşün malike isnat edilebildiği takdirde işlem anında iyiniyetli üçüncü kişinin ayni hak kazanımı korunmuştur. Bu bakımdan emanet edilmiş ve irade dışı elden çıkmış taşınırlar arasında ayrım yapılmış ve yalnızca taşınırın emanet edildiği durumlarda iyiniyetin korunacağı düzenlenmiştir. Fakat bazı durumların doğası itibariyle belirsizlikler içeren “emanet edilmiş olma” olgusunun kapsamında kalıp kalmadığı anılan üç hukuk düzeninde de tartışma konusu olmuştur. En tartışmalı konulardan biri de zilyetliği devredenin iradesinin sakatlandığı durumlarda taşınırın emanet edilmiş sayılıp sayılmayacağıdır. Bu çalışma, bu sorunla ilgili görüşleri ve mahkeme kararlarını açıklayarak sorunun nasıl çözülmesi gerektiği hakkında kapsamlı bir inceleme yapmaktadır.

Keywords

Emin Sıfatıyla Zilyet, İrade Dışında Elden Çıkma, Taşınırların İyiniyetle İktisabı, İyiniyetli Üçüncü Kişi, Taşınırların Emanet Edilmesi

Acquisition of Rights in Rem by a Bona Fide Third Party From a Transferee in Cases Where the Transferor’s Will Has Been Impaired

Abstract

In terms of rights in rem established on movable property by an unauthorised person in favour of a bona fide third party, whether good faith will be protected at the time of the transaction, and if so, under what conditions, is a legal problem that must be resolved through legislation. The solution to this problem is directly related to the interests of “security of rights” and “security of transactions”. German, Swiss and Turkish legislators did not favour one of these interests at the expense of the other; they envisaged a balancing system. This system is based on how a misleading legal appearance on a movable is created. According to this system, only in cases in which a misleading legal appearance can be attributed to the owner, the good faith of the third party is protected at the time of the transaction. In this respect, a distinction is made between entrusted and involuntarily disposed movables, and it is regulated that good faith shall only be protected in cases where the movable is entrusted. However, whether certain situations fall within the scope of the notion of “entrustment”, which is by nature ambiguous, has been a subject of debate in all three legal systems mentioned above. One of the most controversial issues is whether a movable is considered entrusted in cases in which the will of the transferor is impaired. This study explains the opinions and court decisions on this issue and provides a comprehensive examination of how the problem should be resolved.

Keywords

Entrusted Possessor, Involuntary Loss of Possession, Acquisition of Movables in Good Faith, Bona Fide Third Party, Entrustment of Movables

References

• Antalya G ve Topuz M, Eşya Hukuku, Cilt IV/1, Giriş, Temel Kavram ve İlkeler, Zilyetlik, Tapu Sicili (4. Baskı, Seçkin 2021). google scholar
• Armbrüster C, ‘§ 123 BGB’ iç Münchener Kommentar zum BGB, Band 1: Allgemeiner Teil, §§ 1-240 BGB (9. Auflage, C. H. Beck 2021). google scholar
• Baur JF ve Stürner R, Sachenrecht (18. Auflage, C. H. Beck 2009). google scholar
• Beckermann Ansgar, ‘SchlieBt biologische Determiniertheit Freiheit aus?’ iç Friedrich Hermanni, Peter Koslowski (eds), Der freier und unfreier Wille: Philosophische und theologische Perspektiven (Wilhelm Fink 2004) 19-32. google scholar
• Beckmann R, ‘Der „natürliche Wille” - ein unnatürliches Rechtskonstrukt’ (2013) 68(12) Juristen Zeitung 604-608. google scholar
• Berger C, Sachenrecht (4. Auflage, Mohr Siebeck 2022) § 27 N 62; Hanns Prütting, Sachenrecht (37. Auflage, C. H. Beck 2020). google scholar
• Boemke B ve Ulrici B, BGB Allgemeiner Teil (2. Auflage, Springer 2014). google scholar
• Bork R, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuchs (4. Auflage, Mohr Siebeck 2016). google scholar
• Bucher E, Obligationenrecht, Besonderer Teil (3. Auflage, Schulthess 1988). google scholar
• Buz V, Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme (Yetkin 2014). google scholar
• Ergüne MS, Taşınır Mülkiyeti (On İki Levha 2017). google scholar
• Ernst W ve Zogg S, ‘Art 919-941 ZGB’ iç Thomas Geiser ve Stephan Wolf (eds), Basler Kommentar (BSK), Zivilgesetzbuch II, Art. 457-977 ZGB und Art. 1-61 SchIT ZGB (7. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2023). google scholar
• Esener T, ‘Menkul Eşyanın İktisabında Görünüşe İtimat Prensibinin Ehemmiyeti’ (1959) 16(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 260-266. google scholar
• Fankhauser R, ‘Art 18 ZGB’ iç Thomas Geiser, Christiana Fountoulakis (eds), Basler Kommentar (BSK), Zivilgesetzbuch I, Art. 1-456 ZGB (7. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2022). google scholar
• Flume W, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, Zwiter Band, Das Rechtsgeschaft (4. Auflage, Springer 1992). google scholar
• Frankfurt HG, ‘Freedom of the Will and the Concept of a Person’ (1971) 68(1) Journal of Philosophy 5-20. google scholar
• Gauch P, Schluep WR ve Schmid J, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil (11. Auflage, Schulthess 2020). google scholar
• Götz G, ‘§ 854 BGB’ iç beck-online.Grosskommentar (BeckOGK) zum Zivilrecht: BGB (Stand: 01.07.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Gümüş MA, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri (Yetkin 2021). google scholar
• Gürsoy KT, Eren F ve Cansel E, Türk Eşya Hukuku (2. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1984). google scholar
• Gutzeit M, ‘§ 854 BGB’ iç J. von Staudingers Kommentar zum BGB, Buch 3: Sachenrecht: Einleitung zum Sachenrecht; §§ 854-882 BGB (18. Auflage, de Gruyter/Otto Schmidt 2018). google scholar
• Haab R, Simonius A, Scherrer W ve Zobl D, Zürcher Kommentar (ZK) zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band IV/1, Das Sachenrecht, Das Eigentum, Art. 641-729 ZGB (2. Auflage, Schulthess 1977). google scholar
• Hartmann S, ‘Der Fahrniserwerb vom Nichtberechtigten - zur Unterscheidung zwischen anvertrauten und abhanden gekommenen Sachen’, (2002) 30(3) recht 136-144. google scholar
• Heck P, Grundrifi des Sachenrechts (Mohr Siebeck 1930). google scholar
• Hedinger MP, System des Besitzrechtes (Stampfli 1985). google scholar
• Heinze CA, ‘§ 935 BGB’ iç J. von Staudingers Kommentar zum BGB, Buch 3: Sachenrecht: §§ 925-984 BGB (17. Auflage, de Gruyter/Otto Schmidt 2020). google scholar
• Herrler S, ‘§ 935 BGB’ iç Grüneberg Bürgerliches Gesetzbuch (83. Auflage, C. H. Beck 2024). google scholar
• Homberger A, İsviçre Medeni Kanun Şerhi, Cilt IV: Aynî Haklar, Zilyetlik ve Tapu Sicili, İMK m. 919-977 (Suat Bertan çev, Yeni Cezaevi Yayınevi, 1950). google scholar
• Hrubesch-Millauer S, Graham-Siegenthaler B ve Roberto V, Sachenrecht (5. Auflage, Stampfli 2017). google scholar
• Kanışlı E, İsviçre-Türk Borçlar Hukukuna Göre Sözleşmenin Kurulmasında Yanılma (On İki Levha 2018). google scholar
• Keil G, Willensfreiheit (3. Auflage, de Gruyter 2017). google scholar
• Kendigelen A ve Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku: Genel Esaslar/Kambiyo Senetleri (On İki Levha 2019) google scholar
• Kindl J, ‘§ 935 BGB’ iç Beck’scher Online-Kommentar (BeckOK): BGB (70. Edition, Stand: 01.05.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Klinck F, ‘§ 935 BGB’ iç beck-online.Grosskommentar (BeckOGK) zum Zivilrecht: BGB (Stand: 01.06.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Birinci Cilt: Borçlar Hukukuna Giriş, Hukukî İşlem, Sözleşme (Tıpkı 6. Bası, Filiz 2014). google scholar
• Koller A, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, Band I: Handbuch des Allgemeinen Teils des Obligationenrechts (5. Auflage, Stampfli 2023). google scholar
• Köroğlu E, Türk Borçlar Hukukunda İrade Bozukluğu Hallerinden Korkutma (On İki Levha 2020). google scholar
• Kramer E, Berner Kommentar (BK) zum schweizerischen Privatrecht, Das Obligationenrecht, Allgemeine Einleitung in das schweizerische Obligationenrecht und Kommentar zu Art. 1-18 OR (Stampfli 1986). google scholar
• Neuner J, ‘Der Redlichkeitsschutz bei abhanden gekommenen Sachen’ (2007) Juristische Schulung 401-411. google scholar
• Neuner J, ‘Natürlicher und freier Wille: Eine Studie zum Bürgerlichen Recht’ (2018) 218(1) Archiv für die civilistische Praxis 1-31. (Kısaltma: Wille) google scholar
• Neuner J, ‘Was ist eine Willenserklarung?’ (2007) Juristische Schulung 881-888. (Kısaltma: Willenserklarung) google scholar
• Neuner J, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts (12. Auflage, C. H. Beck 2020). (Kısaltma: BGB AT) google scholar
• Nomer HN ve Ergüne MS, Eşya Hukuku (6. Bası, On İki Levha 2019). google scholar
• Oechsler J, ‘§ 935 BGB’ iç Münchener Kommentar zum BGB, Band 8: Sachenrecht, §§ 854-1296 BGB (9. Auflage, C. H. Beck 2023). google scholar
• Oftinger K ve Bar R, Zürcher Kommentar (ZK) zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band IV/2c, Das Sachenrecht, Die beschrankten dinglichen Rechte, Das Fahrnispfand, Art. 884-918 ZGB (3. Auflage, Schulthess 1981). google scholar
• Oğuzman MK, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Eşya Hukuku (24. Bası, Filiz Kitabevi 2022). google scholar
• Öz MT, Öğreti ve Uygulamada Sebepsiz Zenginleşme (Kazancı 1990). google scholar
• Özer MT, Medeni Hukukta Hata Kavramı (On İki Levha 2019). google scholar
• Peters F, Der Entzug des Eigentums an beweglichen Sachen durch gutglaubigen Erwerb (Mohr Siebeck 1991). google scholar
• Prütting H, Wegen G ve Weinreich G, Bürgerliches Gesetzbuch Kommentar (15. Auflage, Wolters Kluwer 2020). google scholar
• Reber M ve Hurni C, Berner Kommentar (BK) zum schweizerischen Privatrecht, Materialien zum Zivilgesetzbuch, Band II: Die Erlauterungen von Eugen Huber, Text des Vorentwurfs von 1900 (Stampfli 2007). google scholar
• Rehberg M, ‘§§ 116-124 BGB’ iç beck-online.Grosskommentar (BeckOGK) zum Zivilrecht: BGB (Stand: 01.06.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Rey H, Die Grundlagen des Sachenrechts und das Eigentum, Grundriss des schweizerischen Sachenrechts Band I (3. Auflage, Stampfli 2007). google scholar
• Schafer FL, ‘§ 854 BGB’ iç Münchener Kommentar zum BGB, Band 8: Sachenrecht, §§ 854-1296 BGB (9. Auflage, C. H. Beck 2023). google scholar
• Schermaier M, ‘§ 946 BGB’ iç beck-online.Grosskommentar (BeckOGK) zum Zivilrecht: BGB (Stand: 01.06.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Schneider A, ‘§ 105 BGB’ iç beck-online.Grosskommentar (BeckOGK) zum Zivilrecht: BGB (Stand: 01.06.2024, C. H. Beck 2024). google scholar
• Schreiber K, ‘Eigentumserwerb an abhanden gekommenen Sachen’ (2004) Juristische Ausbildung 238-241. google scholar
• Schwarz AB, Türkiye - İsviçre Medenî Hukuku ve Roma Hukuku (Prof. Cemil Birsel’e Armağan’dan «ayrı bası», Kenan Basımevi 1939). google scholar
• Schwenzer I ve Fountoulakis C, ‘Art 29/30 OR’ iç Corinne Widmer-Lüchtinger ve David Oser (eds), Basler Kommentar (BSK), Obligationenrecht I, Art. 1-529 OR (7. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2020). google scholar
• Schwenzer I ve Fountoulakis C, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil (8. Auflage, Stampfli 2020). (Kısaltma: OR AT) google scholar
• Serozan R, Eşya Hukuku I (3. Bası, Filiz 2014). google scholar
• Sirmen AL, Eşya Hukuku (11. Baskı, Yetkin 2023). google scholar
• Stark EW ve Lindenmann B, Berner Kommentar (BK) zum schweizerischen Privatrecht, Zivilgesetzbuch, Der Besitz, Art. 919-941 ZGB (4. Auflage, Stampfli 2016). google scholar
• Steuerwald K, Almanca-Türkçe Sözlük (Otto Harrassowitz 1974). google scholar
• Sutter-Somm T, Schweizerisches Privatrecht, 5. Band: Sachenrecht, 1. Teilband: Eigentum und Besitz (2. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2014). google scholar
• Tekinay SS, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Tekinay Eşya Hukuku, Cilt I, Zilyetlik - Tapu Sicili, Mülkiyet (5. Bası, Filiz 1989). google scholar
• Temming F, ‘Der Ausschluss des gutglaubigen Erwerbs bei abhanden gekommenen Sachen’ (2018) Juristische Schulung 108-114. google scholar
• Tiedtke K, ‘Erwerb beweglicher und unbeweglicher Sachen kraft guten Glaubens’ (1983) Juristische Ausbildung 450-476. google scholar
• Ünal M ve Başpınar V, Şeklî Eşya Hukuku (8. Baskı, Savaş 2016). google scholar
• Vardar Hamamcıoğlu G, Medenî Hukuk’ta Tasarruf İşlemi Kavramı (On İki Levha 2014). google scholar
• von Tuhr A ve Peter H, Allgemeiner Teil des schweizerischen Obligationenrechts, Band I (3. Auflage, Schulthess 1984). google scholar
• von Tuhr A, ‘Eigenthumserwerb an Mobilien nach dem Bürgerlichen Gesetzbuch verglichen mit dem Rechte des Code civil’ (1899) 30 Zeitschrift für französiches Civilrecht 527-549. google scholar
• von Tuhr A, ‘İsviçre Hukukuna Göre Mülkiyetin Nakli’ (Kudret Ayiter çev, 1948) 5(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 154-166. (Kısaltma: Mülkiyetin Nakli) google scholar
• Werba U, Die Willenserklarung ohne Willen (Duncker & Humblot 2005). google scholar
• Westermann HP, Gursky KH ve Eickmann D, Sachenrecht (8. Auflage, C. F Müller 2011). google scholar
• Wieland C, Kanunu Medenîde Aynî Haklar - Kısım II (İsmail Hakkı Karafakı çev, Yeni Cezaevi Yayınevi 1946). google scholar
• Wieling HJ, Sachenrecht, Band 1 (2. Auflage, Springer 2006). google scholar
• Wieser C, Gutglaubiger Fahrniserwerb und Besitzesrechtsklage: Unter besonderer Berücksichtigung der Rückforderung «entarteter» Kunstgegenstande (Helbing Lichtenhahn 2004). google scholar
• Wolf M ve Wellenhofer M, Sachenrecht (36. Auflage, C. H. Beck 2021). google scholar
• Wolfgang Ernst, Eigenbesitz und Mobiliarerwerb (Mohr Siebeck 1992). google scholar
• Zobl D ve Thurnherr C, Berner Kommentar (BK) zum schweizerischen Privatrecht, Zivilgesetzbuch, Die beschrankten dinglichen Rechte, Das Fahrnispfand, Systematischer Teil und Art. 884-887 ZGB (3. Auflage, Stampfli 2010). google scholar
• Zweigert K, ‘Rechtsvergleichend-Kritisches zum gutglaubigen Mobiliarerwerb’ (1958) 23(1) Zeitschrift für auslandisches und internationales Privatrecht 1-20. google scholar