Türkiye’de Kolluk Tartışmalarına Farklı Bir Bakış: Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Işığında Adli ve İdari Kolluğun Ayrı Teşkilatlanmasının Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 237 - 285, 06.05.2025

Abdülsamet Güller

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0002

Abstract

Kolluğun nasıl teşkilatlanması gerektiğine ilişkin muhtelif görüşler ortaya konulmuştur. Bu kapsamda kolluk güçlerinin birlikte teşkilatlanması kadar farklı kurumlar içinde yer almalarına yönelik tezlerin, çeşitli gerekçelerle savunulduğu görülür. Ancak kolluk hukukuna ilişkin bu esaslı meselenin anayasa hukuku perspektifinden ele alınması yaygın bir yöntem değildir. Bu çalışmada anayasa yargısının bir aracı olan bireysel başvuru uygulaması sırasında Anayasa Mahkemesince verilen bazı kararlar ele alınmak suretiyle, anılan tartışmaya daha farklı bir açıdan bakılmak istenmiştir. Nitekim bireysel başvuru kararlarının incelenmesi sonucu, idari kolluk memurlarının şüpheli olduğu olayların soruşturulmasında, aynı teşkilat bünyesinde birlikte görev yapan adli kolluk personelinin yeterli ve etkili bir tahkikat yapamadığı, bu durumun ise ilgili haklar yönünden usul yükümlülüklerinin ihlaline yol açtığı saptanabilmektedir. Çalışmada bu yöndeki kararlar detaylıca ele alındıktan sonra, adli ve idari kolluğun ayrı teşkilatlanmasının, bağımsız ve etkili bir soruşturma yapılması ve böylece anayasal ilkelerin korunması bakımından son derece yararlı olacağı tespitine varılmaktadır.

Keywords

İdari Kolluk, Adli Kolluk, Kolluğun Teşkilatlanması, Bireysel Başvuru, Etkili Soruşturma Yükümlülüğü

A Different Approach to Law Enforcement Discussions in Turkiye: Evaluation of The Separate Organisation of The Judicial And Administrative Police Considering The Constitutional Court’s Decisions on Individual Applications

Abstract

Various opinions have been expressed on how law enforcement should be organised. In this context, theses about law enforcement forces being organised together or occurring in different institutions are defended for diverse reasons. However, it is not common to examine this fundamental issue regarding law enforcement from the perspective of constitutional law. This study aims to examine the aforementioned debate from a different perspective by examining some of the decisions of the Constitutional Court during the practices of individual application, which is a tool of the constitutional jurisdiction. As a result of the examination of the individual application decisions, it can be determined that the judicial police could not conduct an adequate and effective investigation of the incidents in which the administrative police officers were suspicious. After discussing these decisions in detail, it is concluded that the separate organisation of the judicial and administrative police will be extremely beneficial in terms of conducting an independent and effective investigation and thus protecting constitutional principles.

Keywords

Administrative Police, Judicial Police, Organisation of Law Enforcement, Individual Application, Effective Investigation

References

• Apaydın C, ‘Ceza Hukuku Sisteminde Savcı ve Kolluk Arasındaki İlişki’ iç Nur Centel (edr), Ceza Muhakemesi Hukukunda Güncel Konular (On İki Levha Yayıncılık 2015). google scholar
• Arıcan M, ‘Adli Kolluk’, “Adalet Bakanlığı Yargı Reformu Stratejisi” Belgesi Gölgesinde Yargı Reformu Sempozyumu (TBB Yayınları 2008). google scholar
• Arslan A, ‘Adalet ve Kolluk İlişkilerinin Emniyet Teşkilatı Açısından Değerlendirilmesi’ iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2006). google scholar
• Aydın N ve Demir T, ‘Emniyet Hizmetlerinin Sunumunda Düalist Yapı Sorunsalı: Adli ve İdari Kolluk’ (2022) 9 Kütahya Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi 19-47. google scholar
• Ayyıldız H, ‘Kolluk Faaliyetlerinin Denetimi Hakkında Genel Bir Değerlendirme’ (2019) 143 TBB Dergisi 143-180. google scholar
• Ayyıldız H, Ceza Muhakemesinde Adli Kolluk ve Soruşturmadaki Rolü (Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Bilge B, ‘AİHM İçtihatları Bağlamında Etkin Soruşturma Yükümlülüğü’ (2014) 5/2 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 367-406. google scholar
• Canca AN, ‘Adli Kolluk Kuruluş ve Görevleri’, Uluslararası Adli Kolluk Kuruluş, ve Görevleri Sempozyumu (Antalya Barosu Yayını 1998). google scholar
• Cengiz S, ‘Avrupa İnsan Hakları Kararları Işığında Yaşam Hakkı’ (2011) 93 TBB Dergisi 383-404. google scholar
• Chapus R, Droit administratif general, Tome I (Montchrestien 2001). google scholar
• Çakın A, ‘Ceza Adalet Sisteminin Etkinliği Açısından Adli Kolluğun Gerekliliği ve Geliştirilmesi’ iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2006). google scholar
• Çelenk H, Hukuksuz Demokrasi (Çağdaş Yayınları 1986). google scholar
• Delice M, ‘Polis Teşkilatlanmasının Farklı Ülkelerden Örneklerle Karşılaştırılması’ (2015) 481 Türk İdare Dergisi 433-476. google scholar
• Demirdön K, ‘Cumhuriyet Başsavcılığı ve Kolluk İlişkileri’, iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2006). google scholar
• Derdiman RC, ‘Etkin Ceza Adaleti Açısından Alternatif Bir Öneri Olarak Cumhuriyet Savcısından Ayrı Adli Polis Modeli’, Ceza Adaleti Sistemi ve Polis Sempozyumu (E.G.M. Basımevi 1998). google scholar
• Doğru O, Yaşama Hakkı (Avrupa Konseyi 2018). google scholar
• Dönmezer S, ‘Sentez Raporu’, Uluslararası Adli Kolluk Kuruluş ve Görevleri Sempozyumu (Antalya Barosu Yayını 1998). google scholar
• Dündar AN, ‘Ülkemizde Adli Kolluk Tasarı ve Yaklaşımları’, Uluslararası Adli Kolluk Kuruluş ve Görevleri Sempozyumu (Antalya Barosu Yayını 1998). google scholar
• Erem F, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (Şerh) (Dayınlarlı Hukuk Yayınları 1996). google scholar
• Eryılmaz MB, ‘Ceza Muhakemesi Kanunu ve Adli Kolluk: Adli Kolluk Amirleri, Sorumluları ve Görevlilerinin Belirlenmesi’ (2007) 65(1) Ankara Barosu Dergisi 110-119. google scholar
• Eşmeli B, ‘Adli Kolluk-İdari Kolluk Ayrımı Bağlamında Türkiye’de Suç Kolluğu’, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (2023). google scholar
• Fendoğlu HT, ‘Adli Kolluk Üzerine’ (1997) 23(3) Yargıtay Dergisi 229-242. google scholar
• Fendoğlu HT, ‘İnsan Hakları ve Adli Kolluk’ (1998) 6(1-2) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 113. google scholar
• Giritli İ ve Bilgen P, İdare Hukuku (Der Yayınları 2013). google scholar
• Gözler K, İdare Hukuku, Cilt II (3. Baskı, Ekin Yayınevi 2019). google scholar
• Gözübüyük AŞ ve Tan T, İdare Hukuku Genel Esaslar, Cilt 1 (13. Bası, Turhan Kitabevi 2019). google scholar
• Günday M, İdare Hukuku (11. Baskı, İmaj Yayınevi 2017). google scholar
• Güven O, ‘İfade Alma Tekniği ve Adli Kolluk’ Uluslararası Adli Kolluk Kuruluş ve Görevleri Sempozyumu (Antalya Barosu Yayını 1998). google scholar
• Hafızoğulları Z, ‘İnsan Hakları, Polis Görevi ve Yetkisi’ (1995) 44(1-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 564-585. google scholar
• Harris D.J., O’Boyle M., Bates E.P. and Buckley C.M., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku (Avrupa Konseyi 2013). google scholar
• Hoşgül B, Etkin Soruşturma Yükümlülüğü (Seçkin 2019). google scholar
• İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı (Avrupa Konseyi, 2018). google scholar
• Karakaş I, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yaşam Hakkı: McCann’dan Kaya ve Ötesine’ (2002) 1 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan) 58-70. google scholar
• Karan U, ‘Yaşam Hakkı’ in Sibel İnceoğlu (ed), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (3. Baskı, Beta 2013) 115135. google scholar
• Keser H, ‘Bireysel Başvuru İçtihatlarında Yaşam Hakkının Usuli Boyutu: Etkili Soruşturma Yükümlülüğü’ (2022) 12/2 Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 411-437. google scholar
• Koç C, Kolluğun Adli Görevleri (Kartal Yayınevi 2006). google scholar
• Kunter N, ‘Reformlar ve Suç Kolluğu’ (1971) 37 (1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 73. google scholar
• Mutluay MK, ‘Daha İyi Bir Adalet İçin Adli Zabıta’ (1983) 5 Ankara Barosu Dergisi. google scholar
• Okay Tekinsoy Ö, ‘Kolluk Faaliyetleri’ iç Turan Yıldırım (ed), İdare Hukuku (On İki Levha 2020). google scholar
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumî Esasları, Cilt III (İsmail Akgün Matbaası 1966). google scholar
• Ökçesiz H, ‘Yargı, Yargıç, Devlet ve Hukuk Gerçekliğinde Temel İşlevsel Sorunlar’, “Adalet Bakanlığı Yargı Reformu Stratejisi” Belgesi Gölgesinde Yargı Reformu Sempozyumu (TBB Yayınları 2008). google scholar
• Öskiper A, Zabıtanın Adli Görevleri Ekip Raporu (Ankara 1970). google scholar
• Özay İH, ‘İdari Kolluk-Adli Kolluk’ 2013 71(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 947-961. google scholar
• Özbek VÖ ve Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (Seçkin Yayınları 2023). google scholar
• Özdemir B, Adli Kolluğun Görev ve Yetkilerinde Yaşanan Problemler ve Adli Kolluk Kurulması: İstanbul Emniyet Müdürlüğünün Bakış Açısı’, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (2009). google scholar
• Özel R, Adli Zabıta Teşkilatı Kurulmalıdır Memurların Yargılanması ile İlgili Özel Kanunlar Kaldırılmalıdır (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını 1974). google scholar
• Özgenç İ, ‘Ceza Muhakemesi Kanununda Adli Kolluk Kavramı’ iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2006). google scholar
• Özkan Duvan A, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Maddesi Çerçevesinde Yaşam Hakkının Korunmasında Devletin Yükümlülüğü’ (2018) 24/2 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 660-681. google scholar
• Pisano VS, ‘The Organisation and Responsibilities of the Italian Judicial Police’ (1979) 24(1) Journal of Forensic Sciences 221-226. google scholar
• Polater YZ, ‘Adli Kolluk-Savcı İlişkisi ve Soruşturmalara Etkisi’ (2015) 120 TBB Dergisi 289-324. google scholar
• Seçkin MB, ‘Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Işığında, Yaşam Hakkından Kaynaklanan Kamu Gücü İhlallerinin Değerlendirilmesi’ (2016) 2 Ankara Barosu Dergisi 419439. google scholar
• Sezer OC, ‘Teşkilat Yapısı ve Uygulama Sorunları Bağlamında Adli Kolluk’, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (2022). google scholar
• Sözüer A, ‘Dünyada ve Türkiye’de Yargı Reformu Hareketleri’, iç Alpaslan Azapağası (edr), Uluslararası Yargı Reformu Sempozyumu (Adalet Bakanlığı Yayını, 2013). google scholar
• Şahin C, ‘Soruşturma Evresinde Cumhuriyet Savcısı ve Kolluk İlişkileri’ iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2006). google scholar
• Şirin T, ‘Türkiye’de Cezasızlık Sorunu ve Anayasa Mahkemesi’ (2019) 21(Özel Sayı) D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan 1577-1607. google scholar
• Tosun Ö, ‘Suç Kolluğu’ 1972 6(9) İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi 3-18. google scholar
• Ulusoy A, Yeni Türk İdare Hukuku (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2019). google scholar
• Uygun M, ‘Adli Kolluk ve Jandarma’, Uluslararası Adli Kolluk Kuruluş ve Görevleri Sempozyumu (Antalya Barosu Yayını 1998). google scholar
• Yaşamış F D, ‘Yargısal Kolluk Üzerine’ (1996) 10 Yeni Türkiye Yargı Reformu Özel Sayısı 823826. google scholar
• Yayla Y, İdare Hukuku I (Filiz Kitabevi 1990). google scholar
• Yenisey F, ‘Adalet ve Kolluk İlişkilerinin Ceza Muhakemesi Kanunu Açısından Değerlendirilmesi’ iç Burcu Ertem (edr), Avrupa’da ve Türkiye’de Kolluk-Adalet İlişkileri Sempozyumu (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2006). google scholar
• Yenisey F, Kolluk Hukuku (Beta Yayınları 2015). google scholar
• Yurtcan E, Ceza Yargılaması Hukuku (Adalet Yayınevi 2019). google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2012/752, 17.9.2013. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2012/1017, 18.9.2013. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/293, 17.7.2014. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/841, 23.1.2014. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/6319, 16.7.2014. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/6359, 10.12.2014. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/7812, 6.10.2015. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/9461, 15.12.2015. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2013/5330, 21.1.2016. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2014/5785, 29.9.2016. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2014/19077, 18.4.2018. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2014/18001, 6.2.2020. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2014/1982, 9.11.2017. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2014/15736, 29.5.2019 google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2016/1872, 19.10.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2016/9350, 19.10.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2016/2486, 17.11.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2016/7532, 29.12.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2017/7592, 26.5.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/14509, 8.9.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/9578, 28.12.2021. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/3087, 2.2.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/31131, 15.3.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/13137, 29.6.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2019/41725, 4.7.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2019/36978, 26.5.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2019/30009, 19.10.2022. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2018/24394, 12.4.2023. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2017/40247, 2.11.2023. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2021/32660, 17.9.2024. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 2021/36521, 23.10.2024. google scholar
• McCann and Others v UK App no 18984/91 (ECHR, 27 September 1995). google scholar
• Salman v Türkiye App no 21986/93 (ECHR, 27 06 June 2000). google scholar
• Hugh Jordan v UK App no 24746/94 (ECHR, 4 May 2001). google scholar
• McKerr v UK App no 28883/95 (ECHR 04 May 2001). google scholar
• Nachova and Others v Bulgaria App no 43577/98 and 43579/98 (ECHR, 6 July 2005). google scholar
• Anguelova v Bulgaria App no 38361/97 (ECHR, 13 June 2002). google scholar
• Corsacov v Moldova App no 18944/02 (ECHR, 4 April 2006). google scholar
• Perez v France App no 47287/99 (ECHR, 22 July 2008). google scholar
• Batı and Others v Türkiye App no 33097/96-57834/00 (ECHR, 3 June 2004). google scholar
• Gül v Türkiye App no 22676/93 (ECHR, 14 December 2000). google scholar
• Khadjialiyev and Others v Russia App no 3013/04 (ECHR, 6 November 2008). google scholar
• Oğur v Türkiye App no 21594/93 (ECHR, 20 May 1999). google scholar
• Güleç v Türkiye App no 21593/93 (ECHR, 27 July 1998). google scholar
• Maiorano and Others v Italy App no 28634/06 (ECHR, 15 December 2009). google scholar
• Indelicato v Italy App no 31143/96 (ECHR, 18 October 2001). google scholar