Somut Norm Denetimine Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’nun Başvuru İmkanı Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 287 - 336, 06.05.2025

Dilara Yüzer Eltimur , İbrahim Doğan Takavut

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0007

Abstract

Spor hukuku alanında ortaya çıkan ve ekonomik değeri yüksek uyuşmazlıkların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu uyuşmazlıklardan özellikle spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin olanlarının hızlı çözümlenmesi ve telafisi mümkün olmayan zararlara sebebiyet vermemesi için de uyuşmazlıkların mahkemeler yerine tahkim yolu ile çözümlenmesi dünyada tercih edilen bir yöntem haline gelmiştir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda da spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabileceği, tahkim kurullarının vereceği kararların kesin olduğu ve bu kararlara karşı yargı yolunun kapalı olduğu düzenlenmiştir.

Anayasa’da yer alan ilgili hüküm ve diğer düzenlemeler doğrultusunda Futbol Federasyonu’nun spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı da başvurulabilecek tek ve yetkili mercii TFF Tahkim Kurulu olarak belirlenmiştir. Zorunlu tahkim yargılaması yapan TFF Tahkim Kurulu’nun baktığı davalarda uyguladığı kanunların anayasaya aykırı olduğu taraflarca iddia edildiğinde yahut anayasaya aykırılık kanısına bizzat TFF Tahkim Kurulu vardığında somut norm denetimine başvuru imkanının olup olmadığı ise bir kesinlik taşımamaktadır. Spor paydaşlarının anayasayla güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerinin korunması ve spor alanında anayasaya aykırı düzenlemelerin hukuk sisteminden ayıklanması, taraflarca uyuşmazlıklarda uygulanan kanunlar hakkında anayasaya aykırılık itirazında bulunulabilmesi ve TFF Tahkim Kurulu’na bu itirazı Anayasa Mahkemesi’ne götürme yetkisinin tanınması ile mümkün olacaktır.

Çalışmada, Anayasa’nın 152. maddesinde belirtilen somut norm denetimi yoluna başvuru şartlarından her biri TFF Tahkim Kurulu’nun zorunlu tahkim yargılaması yaptığı haller kapsamında değerlendirilmiştir. TFF Tahkim Kurulu’nun somut norm denetimi yoluna başvuru yetkisinin olup olmadığı ve pozitif hukukta konuya özgü yapılması gereken değişiklikler, çalışmada tartışılmıştır.

Keywords

Somut Norm Denetimi , Tahkim , Zorunlu Tahkim , TFF , TFF Tahkim Kurulu , Anayasa , Anayasa Mahkemesi , AİHM

A Review of the Possibility of Application for Concrete Norm Control by the Turkish Football Federation Arbitration Board

Abstract

Arbitration, as an alternative dispute resolution method, is becoming more popular for resolving sports disputes and is also rising in Turkish law. Under the Constitution of the Republic of Turkey (the Constitution), objections to sports federations’ decisions related to the management and discipline of sports activities can only be made to arbitration, which is the authorised body. Additionally, the arbitration board’s decisions are considered final and cannot be appealed to the judiciary.

According to the Constitution and other relevant statutes, the Turkish Football Federation Arbitration Board (TFF Arbitration Board) has been designated as the only authorised body to which objections can be made against decisions related to the management and discipline of sports activities by the Turkish Football Federation. However, it is uncertain whether concrete norm control is possible if the parties claim or if the TFF Arbitration Board finds that the laws applied by the Board in cases where it acts as a mandatory arbitral body are unconstitutional. It should be possible to raise objections to the Constitutional Court to protect the fundamental rights and freedoms guaranteed by the Constitution for sports stakeholders and to eliminate unconstitutional regulations in sports law.

This study evaluates the conditions for resorting to concrete norm control, as stated in Article 152 of the Constitution, within the scope of the mandatory arbitration proceedings of the TFF Arbitration Board. It also addresses the necessary changes to Turkish positive law.

Keywords

Concrete Norm Control , Mandatory Arbitration , TFF Arbitration Board , TFF , Constitution , Constitutional Court , ECHR

References

• Akbulut LY, ‘1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Bağımsız ve Tarafsız Mahkemeye Erişim Hakkı Bağlamında Tahkim’ (2020) 2 TAÜHFD 97 google scholar
• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (5th edn, Vedat 2020) google scholar
• Aliefendioğlu Y, ‘Türk Anayasa Yargısında Denetim Yolu’ (1984) 14 Danıştay Dergisi 3 google scholar
• ——, Anayasa Yargısı (Yetkin Yayınları 1997) google scholar
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (2nd edn, Seçkin Yayınevi 2019) google scholar
• Armağan S, Anayasa Mahkememizde Kazai Murakebe Sistem (İÜHF Yayını 1967) google scholar
• Arslan H, ‘TFF Tahkim Kurulu Kararlarının Kesin Olduğu Yönündeki Anayasa Hükmüne Karşı Bir Eleştiri’ (2014) 88 İstanbul Barosu Dergisi 356 google scholar
• Ayanoğlu T, ‘Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’nun İşlevi ve Kararlarının Niteliği’ [2008] TBB Dergisi 43 google scholar
• Aybay R, ‘Anayasanın 151. Maddesine Göre Taraflarca İleri Sürülen Anayasaya Aykırılık İddialarının “Ciddi”Liği Sorunu’ (1967) XXXIII İÜHFM 155 google scholar
• ——, ‘Tanık Anayasaya Aykırılık İtirazı İleri Sürülebilir Mi?’ (1969) 60 Adalet Dergisi 32 google scholar
• Azrak Ü, ‘Türk Anayasa Mahkemesi, Anayasa Düzenindeki Yeri, Teşkilatı, Fonksiyonları’ (1963) 28 İÜHFM 649 google scholar
• Balta TB, ‘Türkiye’de Anayasa Yargısı’ (1961) 18 AÜHFD 547 google scholar
• Barın T, Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti (On İki Levha Yayıncılık 2016) google scholar
• Başlar K, Anayasa Yargısında “Mahkeme” Kavramı (Roma Yayınları 2005) google scholar
• ——, ‘“Davaya Bakmakta Olan Mahkeme” Kavramı’, Anayasa Yargısı İncelemeleri I (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2006) google scholar
• Besson S, ‘Arbitration and Human Rights’ [2006] ASA Bulletin 395 google scholar
• Bilgin Ç, ‘Türk Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi Yolu’ [1988] TBB Dergisi 350 google scholar
• Caniklioğlu M, Anayasal Devlette Hukuk ve Hukûki Meşruiyet Alanları (Yetkin Yayınları 2010) google scholar
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020) google scholar
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Savaş Yayınevi 2023) google scholar
• Duran L, ‘İtiraz Yolu Ile Anayasaya Aykırılık İddiası ve Temel Hak ve Ödevlerin Kanunla Düzenlenmesi’ (1965) 31 İÜHFM 284 google scholar
• Egeli ÖE, ‘Somut Norm Denetiminde Anayasaya Aykırılık İddiasının Ciddiliği Meselesi’ (2022) 39 Anayasa Yargısı Dergisi 213 google scholar
• Ekşi N, Spor Tahkim Hukuku (Beta 2015) google scholar
• Eren A, Anayasa Hukuku Dersleri (Seçkin Yayınevi 2021) google scholar
• Ergül O, ‘Sporda Zorunlu Tahkim-Bireysel Başvuru İlişkisi: “Yargı Denetimi Dışında Bırakılan İşlemleri” Dar Yorumlamak Mümkün Değil Mi?’ (2015) 31 Anayasa Yargısı Dergisi 67 google scholar
• Esen S, İptal Davası ve İtiraz Yolunda Anayasa Mahkemesi’nin Yaptığı İlk İnceleme (Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları:16 1996) google scholar
• Gemalmaz HB, ‘Spor Hukukunun İnsan Hakları Boyutu’, Sporda Hak İhlalleri ve Denetim, Çalıştay Raporu, Kamu Denetçiliği Kurumu Yayınları (2018) google scholar
• ——, ‘Applicability of Human Rights Standards in Turkish Football Arbitration: The Contribution of the European Court of Human Rights’ (2019) 19 The International Sports Law Journal 38 google scholar
• ——, ‘TFF Tahkim Kurulunun Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Meselesi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Ali Rıza ve Diğerleri v. Türkiye Kararı’ <https://blog.lexpera.com.tr/tff-tahkim-kurulunun-bagimsizligi-ve-tarafsizligi-meselesi/#fn2,> accessed 3 April 2023 google scholar
• Gönenç L, ‘Yasaların Anayasaya Uygunluğunun Denetimi ve Anayasa Yargısı’ [2010] TEPAV Anayasa Çalışma Metinleri 1 google scholar
• ——, Siyasi İktidarın Denetlenmesi-Dengelenmesi ve Yargı (2nd edn, Adalet Yayınevi 2015) google scholar
• Gören Z, Türk Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Yetkin Yayınları 2013) google scholar
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (27th edn, Ekin Yayınevi 2023) google scholar
• Göztepe E, ‘Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikâyeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi’ [2011] Türkiye Barolar Birliği Dergisi 13 google scholar
• Gündoğdu F, ‘TFF Tahkim Kurulu Yargılamasının Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Değerlendirilmesi’ Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141 google scholar
• Hakyemez YŞ, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Norm Denetimi Kararlarında Hak ve Özgürlüklerin Kapsamını Genişleten Yorumu’ (2022) 39 Anayasa Yargısı Dergisi 233 google scholar
• Huruba E and Gabura L, ‘The Exception of Unconstititonality Raised Before an International Arbitral Tribunal’ (2014) 56 Curentul Juridic - Juridical Current 106 google scholar
• İba Ş and Kılıç A, Anayasa Yargısı Dersleri (4th edn, Turhan Kitapevi 2021) google scholar
• İnceoğlu S, ‘Adil Yargılanma Hakkı’, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4 (2018) google scholar
• Işıklar C, ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Sonrası Yasama Kısıntıları’ (2019) 9 Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi 71 google scholar
• Kaboğlu İ, Anayasa Hukuku Dersleri (15th edn, Legal Yayınevi 2020) google scholar
• Kadıgil ÜM, ‘İtiraz Başvurularında “Davaya Uygulanacak Kural Sorunu’, Anayasa Yargısı İncelemeleri I (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2006) google scholar
• Kanadoğlu K, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (On İki Levha 2015) google scholar
• Kanadoğlu K and Duygun AM, Anayasa Hukukun Genel Esasları (2nd edn, On İki Levha) google scholar
• Karagülmez A, ‘İptal Davaları ve İtiraz Başvurularında İlk İnceleme Aşaması’, Anayasa Yargısı İncelemeleri I (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2006) google scholar
• Kılıç A, ‘Yüksek Seçim Kurulu Kararlarına Karşı Bireysel Başvuru’ [2013] Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 39 google scholar
• ——, ‘Sayıştay ve Anayasa Mahkemesi’nin Norm Denetimi’, Anayasa Yargısı Bağlamında Sayıştay ve Sayıştay Kararları Paneli (2022) google scholar
• Kıratlı M, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu) (AÜSB 1966) google scholar
• Kleiman E and Saleh S, ‘Arbitrators Cannot Seek a Ruling on The Constitutionality of Statutory Provisions’ <https://www.lexology.com/commentary/arbitration-adr/france/freshfields-bruckhaus-deringer-llp/arbitrators-cannot-seek-a-ruling-on-the-constitutionality-of-statutory-provisions> accessed 3 April 2023 google scholar
• Köksal M, ‘Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’nun Hukuki Yapısı ve Tahkim Kurulu Kararlarının Niteliği’ (1962) 28 İÜHFM 633 google scholar
• Küçükgüngör E, ‘Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’nun Hukuki Yapısı ve Tahkim Kurulu Kararlarının Niteliği’ [2001] AÜHF Dergisi 137 google scholar
• Kuru B and Aydın B, Medeni Usul Hukuku (5th edn, Yetkin Yayınları 2021) google scholar
• Metin Baykan and Yeniay L, ‘Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Bağlamında Spor Tahkim Kurullarının Kararları’ (2019) 84 İzmir Barosu Dergisi 137 google scholar
• Naon HAG, ‘Should International Commercial Arbitrators Declare a Law Unconstitutional?’, Practising Virtue: Inside International Arbitration (Oxford 2016) google scholar
• Oder BE and Kanadoğlu K, Uygulamalı Anayasa Hukuku (2nd edn, Beta 2013) google scholar
• Olas A, ‘May International Arbitral Tribunals Declare Laws Unconstitutional? An International and a Polish Perspective on the Issue of Dealing with Unlawful Laws’ (2017) 34 Journal of International Arbitration 169 google scholar
• Onar E, ‘Türkiye’de Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Alanında Öncüler’, Anayasa Yargısı İncelemeleri I (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2006) google scholar
• Özbek MS, ‘Tatbikattan Hareketle Somut Norm Denetiminin Etkinliği Üzerine Bir Etüd’ (2015) I Haşim Kılıç’a Armağan google scholar
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları (20th edn, Yetkin Yayınları 2020) google scholar
• Özdemir Kocasakal H, Sportif Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü ve Spor Tahkim Mahkemesi (Vedat 2013) google scholar
• Özel S and others, Milletlerarası Özel Hukuk (2nd edn, On İki Levha Yayıncılık 2023) google scholar
• Paulsson J, ‘Unlawful Laws and the Authority of International Tribunals’ [2009] The Lalive Lecture Geneva google scholar
• ——, The Idea of Arbitration (Oxford University Press 2014) google scholar
• Pekcanıtez H, Atalay O and Özekes M, Medeni Usul Hukuku (On İki Levha Yayıncılık 2020) google scholar
• Pekcanıtez H and Yeşilırmak A, ‘Tahkim’, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, vol III (15th edn, On İki Levha 2017) google scholar
• Sabuncu Y and Esen S, ‘Türkiye İçin Anayasa Şikayeti Modeli, Türkiye’de Bireysel Başvuru Yolu’ (2004) 21 Anayasa Yargısı 229 google scholar
• Sağlam F, ‘Anayasa Şikayeti, Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar’, Demokratik Anayasa (Metis Yayınları 2012) google scholar
• ——, Anayasa Hukuku Ders Notları (Yakın doğu Üniversitesi Yayınları 2013) google scholar
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (11th edn, Beta 2024) google scholar
• Sezer A, Anayasa Yargısında Güvence-İstikrar İkilemi: On Yıllık Norm Denetimi Yasağı (On İki Levha Yayıncılık 2022) google scholar
• Tanör B and Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (19th edn, Beta 2019) google scholar
• Teziç E, Anayasa Hukuku (16th edn, Beta 2013) google scholar
• Torgal L, ‘Arbitration: A Brief Overview of the Appeal Mechanism Against a Portuguese Award’ <https://www.garrigues.com/en_GB/new/arbitration-brief-overview-appeal-mechanism-against-portuguese-award> accessed 3 May 2023 google scholar
• Tülen H, ‘Türk Anayasa Yargısı Sisteminin Başlıca Özellikleri ve Sistemde Reform Arayışları’, Anayasa Yargısı İncelemeleri I (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2006) google scholar
• Tunç H, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı (Denetimin Kapsamı ve Organları) (Yetkin Yayınları 1997) google scholar
• Ülgen Ö, İptal ve İtiraz Başvuruları Bakımından Anayasa Yargısında İlk İnceleme (Beta 2013) google scholar
• Uz A, ‘Sporla İlgili Uyuşmazlıkların Çözümünde Zorunlu Tahkim Yolu: Tahkim Kurulları ve Kararlarının Hukuki Niteliği Üzerine’ (2011) 1 Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 241 google scholar
• Yılmaz E, ‘Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu Kararlarına Karşı Hiçbir Yargı Merciine Başvurulamamasının Yanlışlığı’, Ankara Barosu Spor Hukuku Kurulu “Av. Atila Elmas” Armağanı (2012) google scholar
• Yöney C, ‘Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Olarak Lex Sportiva’ in Sibel Özel and Hatice Selin Pürselim (eds), Atipik Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk (2nd edn, On İki Levha 2024) google scholar