Hukukun Matematikle İlişkisinin Felsefi Temelleri: Hukuk Matematiksel Kesinliğe Sahip Midir?

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 395 - 415, 06.05.2025

Murat Bayram

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0006

Abstract

Usa vurmanın kesinliğine ve kusursuzluğuna çoğu zaman matematik örnek verilir. Matematiğin yöntemleriyle elde edilen başarı, çeşitli alanlarda ve düşünürler arasında matematiksel tekniklerin kullanımını teşvik etmiştir. Özellikle matematiğin kavramlarıyla ilgili akıl yürütme süreçleri, doğa bilimlerinde şüphe duyulmayan mantıksal belitler aracılığıyla başarı sağlamış ve bu yöntem hukuk alanında da uygulanmıştır. Hukukta mantık, çoğu zaman bir araç olarak kullanılarak hukukun amacına ulaşmasına yardımcı olmuştur. Hukukçular, hukuki davalarda var olan eksiklikleri tamamlamak için mantıksal tekniklerden faydalanır. Bu bağlamda mantıksal tekniklerin hukukta matematiksel bir kesinlik sağladığı düşünülmektedir. Matematiksel kesinlik pozitivist ve doğal hukukçular tarafından farklı şekillerde ele alınır. Pozitivist yaklaşım, matematiğin salt aksiyomsal boyutuna odaklanırken, doğal hukukçu görüş apriori alana vurgu yapar. Bu çalışmada matematiksel önermelerin sahip olduğu sentetik apriori düzlemin hukuk kuralları için geçerli olup olmadığını tartışmayı amaçlıyoruz. Bu doğrultuda, mantık ve matematiğin tarihsel gelişiminden faydalanarak hukukun matematiksel kesinliği, matematik kavramları ve varlık dünyası ile ilişkisi ele alınacaktır. Matematiğin ve hukukun varlık alanlarının felsefi bir bakış açısıyla değerlendirilmesi, matematiksel kesinliğin hukuk alanında ne ölçüde uygulanabileceğinin incelenmesi, çalışmamızın temel amaçları arasında yer almaktadır.

Keywords

Hukuk, Mantık, Matematik, Kesinlik, Felsefe

Philosophical Foundations of Law’s Relationship with Mathematics: Is Law Having Mathematical Certainty?

Abstract

Mathematics is often given as an example of the precision and perfection of reasoning. The success achieved through the methods of mathematics has encouraged the use of mathematical techniques in various fields and among thinkers. In particular, the logical axioms, which are the indisputable truths about mathematical concepts, have been applied in the field of law with the success seen in the natural sciences. Logic has often served as a tool for law, helping it achieve its purpose. Lawyers use logical techniques to address deficiencies in legal practice. In this regard, logical techniques are considered to provide mathematical certainty in law. Positivists and natural law theorists approach mathematical certainty differently. While the positivist approach focuses on the purely axiomatic dimension of mathematics, the natural law perspective emphasizes the a priori domain. In this context, we discuss whether the synthetic a priori plane of mathematical propositions is valid for legal rules. By examining the historical development of logic and mathematics, this study explores their influence on the mathematical certainty of law and its relationship with legal concepts and the world of existence. This study also aims to evaluate the ontological domains of mathematics and law from a philosophical perspective. The main objectives of this study are to evaluate the ontological relationship between mathematics and law and to examine the extent to which mathematical precision can be applied in the field of law.

Keywords

Law, Logic, Mathematics, Certainty, Philosophy

References

• Aristoteles, Metafizik, Ahmet Arslan (çev) (Sosyal 1996). google scholar
• Aristoteles, İkinci Analitikler, H. Ragıp Atademir (çev) (Milli Eğitim 1951). google scholar
• Austin J, Hukukun Belirlenmiş Alanı, Ü. Yükselbaba, S. Üye, U. Koloş (çevr) (Tekin 2015). google scholar
• Arnauld A and Nicole P, Logic, or The Art of Thinking: The Port-Royal Logic, Thomas Spencer Baynes (translated) (Cambridge University 1996). google scholar
• Ayer AJ, Dil, Doğruluk ve Mantık, Vehbi Hacıkadiroğlu (çev) (Metis 1984). google scholar
• Bacon F, Novum Organum, Sema Önal (çev) (Say 2012) google scholar
• Balkır ZG ve Apaydın E, ‘Hukuk Eğitimi ve Matematik’, (2011) Siyasal Kitabevi, 758-766 google scholar
• Can C, ‘Hukuk ve Matematik’ (2005) 13 HFSA, 9-13 google scholar
• Coleman JL, ‘Brian Leiter, Determinacy, Objectivity, and Authority’ (1993) 142 University of Pennsylvania Law Review 549-637. google scholar
• Çetin A, ‘Mantık ve Akıl İlkeleri’in İsmail Köz ve Ali Çetin (edr), Mantık (Grafiker 2016). google scholar
• Descartes, Metot Üzerine Konuşma, Mehmet Karasan (çev) (Milli Eğitim 1986). google scholar
• Dickinson J, ‘The Law behind Law’ (1929) 29 Columbia Law Review 113-146. google scholar
• Dworkin R, Hakları Ciddiye Almak, A. Ulvi Türkbağ (çev) (Dost 2007). google scholar
• Emiroğlu H ve Görgülü N, ‘Hukukun matematiksel olarak ifade edilmesi’ (2013) 62(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 73-92. google scholar
• Ernest P, ‘The Problem of Certainty in Mathematics’ (2016) 92(3) Educational Studies in Mathematics 379-393. google scholar
• Fichte JG, Foundations of Natural Right, Frederick Neuhouser (ed) (Cambridge University 2000). google scholar
• Furtun A, Hukuk Felsefesi Dersleri (Beta 2014). google scholar
• Frank J, Law and The Modern Mind (Stevens&Sons 1949). google scholar
• Frank J, ‘What Courts do in Fact? Part I’ (1931-1932) 26 lll. L.Review 645-649. google scholar
• Gemignani M, ‘Mathematics as Background for the Study of Law’ (1979) 86(8) The American Mathematical Monthly 697-699. google scholar
• Grotitus H, Savaş ve Barış Hukuku, Seha L. Meray (çev) (Say 2011). google scholar
• Gray JC, The Rule against Perpetuities (Boston, 1915). google scholar
• Green MS, ‘Dworkin v. Philosophers: A Review Essay on Justice in Robes’ (2007) University of IIIinois Law Review 1477-1503. google scholar
• Güriz A, Hukuk Felsefesi (9. Baskı, Siyasal 2011). google scholar
• Hegel GWF, Hukuk Felsefesinin Prensipleri, Cenap Karakaya (çev) (Sosyal 1991). google scholar
• Holmes, ‘The Path of the Law’ (1897) 10(8) Harvard Law Review 457-478. google scholar
• Işıktaç Y, Hukuk Felsefesi (3. Baskı, Filiz 2010). google scholar
• Kant I, Arı Usun Eleştirisi, Aziz Yardımlı (çev) (İdea 2019). google scholar
• Kant I, Prolegomena, İoanna Kuçuradi, Yusuf Örnek (çevr) (Türkiye Felsefe Kurumu 2002). google scholar
• Kant I, The Philosophy of Law, Translated. W. Haste, (The Lawbook Exchange 2010). google scholar
• Kline M, Matematik: Kesinliğin Kaybı, Sinan Eden (çev) (Doruk 2021). google scholar
• Lapiana WP, Logic and Experience, (Oxford Universty 1994). google scholar
• Öktem N, Ahmet Ulvi Türkbağ, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet (6. Basım, Der 2014). google scholar
• Özel A, ‘Klasik Sembolik Mantık’in İsmail Köz ve Ali Çetin (edr), Mantık (Grafiker 2016). google scholar
• Özlem D, Mantık (İnkılap 2004). google scholar
• Reichenbach H, Bilimsel Felsefenin Doğuşu, Cemal Yıldırım (çev) (Remzi 1993). google scholar
• Rossi JG, Analitik Felsefe, Atakan Altınörs (çev) (Pardigma 2001). google scholar
• Serozan R, ‘Hukukta Yöntem’ (2013) 8 Journal of Yaşar University, 2423-2440. google scholar
• Timsit G, ‘Matematik ve Hukuk’ Z. Ö. Üskül (çev) (1993) 1 HFSA, 53-59. google scholar
• Uğur A, ‘Hukuk ve Matematik’ (2006) 1(4) Terazi Hukuk Dergisi, 102-107. google scholar
• Uygur G, Objektiflik, Hukuk ve Ronald Dworkin (2007) Aydınlanma ve Hukuk Sempozyumu 30-42. google scholar
• Wood A, Formulasof the Moral Law (Cambridge Elements 2017). google scholar
• Wacks R, Hukukun Kuramını Anlamak (Astana 2016). google scholar
• Yücel MT, Hukuk Felsefesi (3. Baskı, Afşar 2009). google scholar
• Zeller E. Grek Felsefesi Tarihi, Ahmet Aydoğan (çev) (Say 2008). google scholar