A Clichéd Form in Arabic Wisdom Poetry: "izā al-mar'u" Pattern

Yıl 2024, , 109 - 126, 25.01.2024

Muhammed Faruk Çakır , Adnan Arslan

https://doi.org/10.5281/zenodo.10530530

Öz

Arabic poetry has witnessed radical changes in form and theme from the Age of Ignorance to the modern period. Over the centuries, new expansions have been brought to the qasida structure, and there have been important transformations in the understanding of verse, which is the hallmark of Arabic poetry. The content also got its share from the inevitable law of change, and new themes such as asceticism and mucûn entered Arabic poetry. However, there are some patterns in Arabic poetry that have survived from the Ignorance to the present without any change. It has been observed that when Arab poets included individual wisdom poems or couplets containing life experience in the type of advice interspersed in eulogies, they used certain cliché expressions that we later realized were standardized. "Ize'l-mer'u", one of these stereotypical expressions, has become a pattern used by the Arabic poet to convey his life experience in the form of wisdom. With this pattern expression that comes at the beginning of the couplet as a conditional sentence, the poet points out that certain things always come into existence under certain conditions in life. With these condition-answer sentences, which are the fruit of extensive experience and deep observation, the poet adorns his literature with his wisdom. In this study, it is assumed that the expression in question is a cliché in Arabic poetry and that the poets use it as a tool for the word of wisdom, and in this respect, it is aimed to scan the Arabic poetry on a subject scale. It can be said that the original value of the study is that the research subject has not been dealt with by the researchers of Arabic literature in the Turkish and Arab world before.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Eloquence, Arabic Poetry, Ize, Wisdom

Arapça Hikemi Şiirlerde Klişe Bir Form: İze’l-Mer’u Kalıbı

Öz

Arap şiiri, Cahiliyeden modern döneme kadar şekil ve tema bakımından köklü değişimlere tanıklık etmiştir. Asırlar içerisinde kaside yapısına yeni açılımlar getirildiği gibi Arap şiirinin alamet-i farikası olan nazım anlayışında da önemli dönüşümler yaşanmıştır. Kaçınılmaz olan değişimden içerik de nasibini almış, zühd ve mücûn (müstehcenlik) gibi yeni temalar Arap şiirine girmiştir. Ancak şu var ki Arap şiirinde bazı kalıp ifadeler Cahiliyeden günümüze, herhangi bir değişikliğe uğramadan süregelmiştir. Arap şairlerinin müstakil hikmet şiirleri yahut kaside içine serpiştirilmiş nasihatname türünde hayat tecrübesi içeren beyitlere yer verdiklerinde, daha sonra standartlaşmış olduğunu fark ettiğimiz belirli birtakım klişe ifadeler kullandıkları müşahede edilmiştir. Klişeleşmiş bu ifadelerden biri olan İze’l-mer’u, Arap şairinin hayat tecrübesini hikmet formunda aktarmak için kullandığı bir kalıp haline dönüşmüştür. Şart cümlesi olarak beyit başında gelen bu kalıp ifade ile şair, hayatta belirli şartlarda hep belirli şeylerin vücuda geldiğine işaret eder. Geniş bir tecrübe ve derin bir gözlemin semeresi olan bu şart-cevap cümleleriyle şair, edebiyatını bilgeliği ile süslemiş olur. Bu çalışmada söz konusu ifadenin Arap şiirinde bir klişe olduğu ve şairlerin bunu hikmet sözüne vasıta kıldığı varsayımından hareket edilmiş ve bu açıdan Arap şiirinde konu ölçeğinde bir tarama amaçlanmıştır. Araştırma konusunun Türk ve Arap dünyasındaki Arap edebiyatı araştırmacıları tarafından daha önce ele alınmamış olmasının çalışmanın özgün değerini teşkil ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Arap Şiiri, İze’l-Mer’u, Hikmet

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Abbâsî, Ebü’l-Feth. Me‘âhidü’t-tensîs ‘âlâ şevâhidi’t-telhîs. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Abdullah, Mahmûd Hasen. “el-Hikmetu fî şi´ri’l-Mutenebbî”. Mecelletu Kulliyeti’l-Lugati’l-‘Arabiyye 6 (1986), 1-25.
• Ahmed Muharrem. Dîvânu Mecdi’l-İslâm Ahmed Muharrem. 1 Cilt. İngiltere: Muessesetu Hindâvî, 1. Basım, 2012.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl. es-Sınâ‘ateyn: el-Kitâbe ve’ş-şi‘r. thk. Ali Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 1 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Unsuriyye, 1993.
• Bâharzî, Ali b. Hasan. Dümyetü’l-kasr ve ʿusratü ehli’l-ʿasr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, 1993.
• Bârûdî, Mahmûd Sâmî b. Hasen Hüsnî Bek. Dîvânu Mahmûd Sâmî el-Bârûdî. İngiltere: Muessesetu Hindâvî, 2014.
• Buhturî, Ebû Ubâde el-Velîd b. Ubeyd. Dîvânu’l-Buhturî. haz. Abdurrahman Efendi el-Berkûkî. 2 Cilt. Kahire: Matba´a Hindiyye bi’l-Musekî bi-Mısr, 1. Basım, 1911.
• Câhiz, Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 2002.
• Cârim, Ali. Dîvânu Ali el-Cârim. 1 Cilt. Kahire-Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1. Basım, 1986.
• Cebrî, Şefîk. “el-Hikmetu fî şi´ri’l-Buhturî”. Mecelletu Mecma‘i’l-Lugati’l-‘Arabiyye bi-Dimeşk 3/52 (1977), 515-521.
• Cebûrî, Yahyâ. Şi‘ru Hudbe b. el-Haşrem el-‘Uzrî. 1 Cilt. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 1986.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammad. Tâcü’l-lüga ve sıhâhü’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr el-‘Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Dîneverî, İbn Kuteybe. ‘Uyûnü’l-ahbâr. 4 Cilt. Kahire: Matba‘atü Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, ts.
• Dîvânu Ali b. Ebî Tâlib. thk. Abdülazîz el-Kerem. 1 Cilt. b.y.: y.y., 1. Basım, 1988.
• Dîvânu Ebi’l-Esved ed-Düelî. thk. Muhammed Hasen Âl Yâsîn. 1 Cilt. Bağdat: Matba‘atü’l-Me‘ârif, 2. Basım, 1964.
• Dîvânu İbn Düreyd. thk. Ömer İbn Sâlim. 1 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Matba‘atü Golden City, 1. Basım, 2012.
• Dîvânu Ka‘b b. Züheyr. thk. Ali Fâ‘ûr. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1997.
• Dîvânu Tarafe b. el-‘Abd. thk. Dürriyye el-Hatîb - Lütfî es-Sakkâl. Beyrut: el-Müessesetü’l-‘Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2. Basım, 2000.
• Döner, Ertuğrul. “Dinler ve Kültürlerde Hikmet: Bir Varoluş Hikâyesi”. Proceedings Book of 2nd International Scientific Resecarches Congress on Humanities and Social Sciences, 663-667.
• Ebü’l-‘Atâhiye, Ebû İshâk İsmâîl b. el-Kâsım b. Süveyd. Dîvânu Ebi’l-‘Atâhiye. Beyrut: Dâru Beyrût, 1986.
• Ebyûrdî, Ebu’l-Muzaffer Muhammed b. Ahmed el-Kureşî. Dîvânu’l-Ebyûrdî. thk. Abdulbâsıt el-Ünsî. 1 Cilt. Lübnan: el-Matba‘atu’l-‘Usmâniyye, 1899.
• Ensârî, Müslim b. el-Velîd. Şerhu Dîvâni Sarîʿi’l-Gavânî. thk. Sâmî ed-Dehhân. 1 Cilt. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 3. Basım, 1985.
• Ezrî, Kâzım el-Bağdâdî. Dîvânu Şeyh Kâzım el-Ezrî. 1 Cilt. Mumbai: el-Matba‘atu’l-Mustafeviyye, 1902.
• Fâhûrî, Hannâ. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Matba´atu’l-Bûlîsiyye, 1953.
• Hatîb, Abdullah. Sâlih b. Abdilkuddûs el-Basrî. Bağdat: Dâru Menşûrâti’l-Basrî, 1967.
• Huveyzî, Abdürrâzık. “Şi‘ru Mecdiddîn İbn Zahîr el-Erbîlî”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lügati’l-‘Arabiyye bi-İtây el-Bârûd 20/1 (2005), 535-724.
• İbn ‘Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-‘İkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Ravzatü’l-‘ukalâ ve nüzhetü’l-fuzalâ. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbnü’n-Nehhâs, Ebû Abdillâh Bahâüddîn Muhammed b. İbrâhîm el-Halebî. Dîvânu İbni’n-Nehhâs el-Halebî. thk. Mahmûd Muhammed el-‘Âmûdî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2018.
• İpek, Muhammed Selim. “Arap Şiirinde Hikmet Esintileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/41 (2015), 173-180.
• Kaysî, Nûrî Hammûdî. “Şi‘ru Mugîre b. Habennâ et-Temîmî”. el-Mevrid 10/3-4 (Ocak 1981), 177-204.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Emsâl ve’l-hikem. thk. Fuâd ‘Abdulmun‘im Ahmed. 1 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1. Basım, 1999.
• Meşâ´ir, Abdurrahman Abdullah. el-Hikmetu fî şi´ri’l-Câhilî. Sudan: Ummu Derman Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Mikbâlî, Sultân b. Seyf b. Muhammed. Dîvânu’ş-şâir Mûsa b. Hüseyin b. Şevvâl el-Hüseynî el-Ma‘rûf bil-Keyzâvî. Maskat: Sultan Kâbûs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Nevfel, Muhammed Ali Yemânî. el-Hikmetu fî şi´ri Ebi’l-Bekâ er-Rundî. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Özenç, Nuray. Hintçe ve Urdu Dilinde Benzer ve Ortak Olan Atasözü ve Deyimler. Konya: Eğitim Yayınevi, 2018.
• Sa‘dî, Ebü’l-Kâsım ‘Ali b. Ca‘fer. ed-Dürretü’l-hatîre fi şu‘arâi’l-Cezîre. thk. Beşîr el-Bekûş. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1995.
• Se‘âlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. el-Müntehal. ed. Ebû Ali Ahmed. İskenderiye: el-Matba´atu’t-Ticâriyye, 1901.
• Şafi‘î, Muhammed b. İdrîs. Dîvânu’ş-Şâfi‘î. thk. Muhammed Abdulmun‘im el-Hafâcî. 1 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kulliyâti’l-Ezheriyye, 2. Basım, 1985.
• Vürûd, Velîd Hamûd Huseyn Sarrâf. Eş´âru’l-hikme fî dîvâni’l-hamâse. Irak: Kufe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Zâbî, Ahmed İbrâhîm. el-Emsâlu’ş-şa´biyye ve munâsebâtuhâ. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’s-Sekâfî, 2015.
• Zehâvî, Cemîl Sıdkî. Dîvânu’z-Zehâvî. 1 Cilt. Mısır: el-Matba‘atu’l-‘Arabiyye bi-Mısr, 1924.