ABDULLAH B. EBÛ DÂVÛD VE ESERLERİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 52 - 81, 05.01.2019

Abdulkadir Karakuş

Öz

Tefsir ve Kur’an
tarihinin önemli isimlerinden olan İbn Ebû Dâvûd, sadece tefsir ve Kur’an
Tarihi alanında değil İslâmî ilimlerin hemen hemen her dalında bilgi sahibi
olan ve önemli eserler veren ilk dönem ilim adamlarımızdan bir tanesidir. Bu
makalemizde, Kur’an Tarihine dair yazılan eserlerin ilklerinden olan
Kitâbü’l-Mesâhif’lerin elimize ulaşan tek nüshası olması münasebetiyle, çok
değerli olan bu eserin müellifini; hayatı, ilmi şahsiyeti ve eserleriyle
tanıtmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an Tarihi, Kıraat, İbn Ebû Dâvûd, Kitâbü’l-Mesâhif.

Kaynakça

• Algül, Hüseyin. “Ezd, Benî Ezd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 46-47. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Altıkulaç, Tayyar, “Kitâbü’l-Mesâhif”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 110. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Altıkulaç, Tayyar. “Zehebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 180-188. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Arthur Jeffery. “Kur’an Tarihi”. Trc. Alpaslan Sarı – M. Kemal Atik. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (2008): 163-184.
• Askalânî, İbn Hacer. Mu’cemü’l-müfehres ve tecrîdü’l-esânîdi’l-kütübi’l-meşhûre ve’l-eczâi’l-mensûre. Thk. Muhammed Şekûr. Beyrut 1418/1998.
• Avcı, Casim. “Sugûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 473-474. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Aydınlı, Abdullah. “İbn Ebû Hayseme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 434. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Aydınlı, Abdullah. “İbn Sâid el-Hâşimî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 302. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Başaran, Selman. “Fellâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 309. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Başaran, Selman. “İbn Adî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 296-298. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Bedr, Abdürrezzâk b. Abdülmuhsin, et-Tuhfetü’s-seniyye şerhu manzûmeti’bni Ebî Dâvûd el-Hâiyye, b.y.: Metâbiu edvâi’l-müntedî, ts.
• Bosworth, C. E. “Sîstân”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). 9: 546-547. Leiden: E. J. Brill, 1996).
• Çakan, İ. Lütfi. “Dârekutnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8: 488. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Dâvûdî, Şemsüddîn. Tabakâtü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Ebû Bekir b. Ali, Muhammed. “Kısmü’l-akîde”. İstidrâkât alâ târîhi’t-türâsi’l-Arabî. Cidde 1422.
• Fayda, Mustafa. “Kahtân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 201-202. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Fayda, Mustafa. “Taberî, Muhammed b. Cerîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 314-315. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Hamevî, Yâkût. Mu’cemü’l-büldân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
• Hatîb el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî. 1422/2002.
• Hikmet Beşîr Yâsîn. “Kısmü’l-kırâât”. İstidrâkât târîhi’t-türâsi’l-Arabî. Cidde 1422.
• Ibn a. Dâwûd al-Sijistânî (a. Bakr ‘Al. b. Sul. b. al-Ash’ath al-Hanbalî). al-Ba’th wa’l-nushûr. ed. ‘Ar. H. Mahmûd. Le Caire: Maktabat ‘Alâm al-Fikr, 1410/1989.
• İbn Ebî Dâvûd. Kitâbü’l-Ba’s. Nşr. Ebû Hacer Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1407/1987.
• İbn Ebî Dâvûd. Kitâbü’l-Ba’s. Nşr. Ebû İshak el-Huveynî. Beyrut 1408/1988.
• İbn Ebî Davûd. Kitabü'l-Mesâhif. Nşr. A. ]effery. Leiden: E. J. Brill, 1355/1937.
• İbn Ebî Dâvûd. Müsnedü Âişe. Nşr. Abdülgafûr Abdülhak Hüseyin. Kuveyt: Mektebetü Dâri’l-Aksâ, 1405/1985.
• İbn Ebî Ya’lâ. Tabakâtü’l-Hanâbile. Thk. Muhammed Hâmid. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, ts.
• İbn Hallikân el-Bermekî. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâü ebnâi’z-zamân. Thk. İhsân Abbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1994.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn. Gâyetü'n-Nihâye fi Tabakati’l-Kurrâ. Nşr.G. Bergstraesser. 3 Cilt. Mısır: Mektebetü İbn Teymiyye, 1351/1932.
• İbnü’n-Nedîm. Fihrist. Beyrut: Dâru’l-ma’rifeti Beyrut, 1417/1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ahmed b. Hanbel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 75-80. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Kandemir, Yaşar. “Ebû Dâvûd es-Sicistânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 119-121. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Zer el-Herevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 269-270. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Zür’a er-Râzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 274-275. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hatîb el-Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 452-460. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Müslim b. Haccâc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 93-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kandemir, M. Yaşar. “Tirmizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 202-204. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Kays Âli Kays, el-Îrâniyyûn ve’l-edebü’l-Arabî (Ricâlü ulûmi’l-Kur’ân). b.y.: Müessesetü’l-buhûs ve’t-tahkîkâti’s-sekâfiyye ts.
• Koca, Ferhat. “Sâlih b. Ahmed b. Hanbel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 36. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Koçkuzu, Ali Osman. “Firebrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 132. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Koçkuzu, Ali Osman. “İbn Şâhin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 367-369. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Koçkuzu, Ali Osman. “İbnü’l-Mukrî el-İsfehânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 137-138. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Küçük, Raşit. “Muhammed b. Eslem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Meşhûr b. Hasen b. Süleymân, Ebû Ubeyde. – Râid b. Sabrî, Ebû Huzeyfe. Mu’cemü’l-musannefâtil-vâride fî fethi’l-bârî. er-Riyad 1412/1991.
• Nevbahtî, Âdil. Mu’cemü’l-müfessirîn. Beyrut 1983.
• Özafşar, M. Emin, “Zühlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 34: 543. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Özen, Şükrü. “Hallâl, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 382-383. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Özgüdenli, Osman Gazi, “Nîşâbur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 149-151. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Seffârînî, Muhammed b. Ahmed b. Sâlim. Levâihu’l-envâri’s-seniyye ve levâkıhu’l-efkâri’s-sünniyye şerhu kasîdeti İbn Ebî Dâvûd el-hâiyye fî akîdeti ehli’l-âsâri’s-selefiyye. Nşr. Abdullah Muhammed b. Süleyman el-Busayrî. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Râşid, 1415/1994.
• Sönmez, M. Ali. “Hâkim el-Kebîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 188. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Sönmez, M. Ali. “İbn Hibbân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 63-64. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Süveysî, Muhammed. “Ebherî, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 74-75. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Toksarı, Ali. “İbn Şâzân el-Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 369-370. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Uğur, Müctebâ, “Bündâr. Muhammed b. Beşşâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 488-489. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Yardım, Ali. “Eşec el-Kindî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 461-462. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Yardım, Ali. “İbn Ebû Dâvûd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 429. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Yazıcı, Tahsin. “Hemedan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 183-185. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Zehebî. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife li’t-tıbâa ve’n-neşr, 1963.
• Zehebî. Siyerü a’lâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-A’lâm. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-ilim li’l-Melâyîn, 2002.
• Zühaylî, Muhammed. Merciu’l-ulûmi’l-İslâmiyye: Ta'rîfuhâ, Târihuhâ, Eimmetuhâ, Ulemâuhâ, Mesâdiruhâ, Kütübühâ. Dımeşk: Dâru’t-türâs, ts.