Yahudi Filozof İbn Kemmûne'nin Nübüvvet Anlayışının Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 437 - 458, 24.07.2019

Fikret Soyal

Öz

Bu makalede 13. yüzyılda yaşayan Yahudi
filozof İbn Kemmûne’nin nübüvvet anlayışı ve bu anlayışın nesnelliği ve ilmî
değeri incelenecektir. Onun nübüvveti bir filozoftan ziyade kelâmcı
zaviyesinden ele aldığı görülmektedir. İbn Kemmûne, Hz. Muhammed hakkında
hürmetkâr bir dil kullanmakla birlikte İslâm’ın nübüvvet anlayışını şiddetli
bir şekilde eleştirmekten geri durmamaktadır. Dönemin İslâm müelliflerinden
özellikle de Fahrettin er-Râzî’den söz etmesi dikkati çekmektedir. Kelâmî bir
perspektifi olan Tenkihu’l-ebhâs li’l-mileli’s-selâs adlı eserinde İbn
Kemmûne Yahudilik’ten başlayarak, Hıristiyanlık ve İslâm’ın peygamberlik
anlayışını incelemektedir. Burada İbn Kemmûne’nin tahlilleri ve yorumları
üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Bu minvalde çalışmamız bir biyografiden
ziyade, onun nübüvvet anlayışını değerlendirmekten ibaret olacaktır

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Peygamberlik Yahudi Filozof, İbn Kemmune

An Evaluation of the Jewish Philosopher Ibn Kammūna's Understanding of Prophethood

Öz

In this article, the 13th century
philosopher Ibn Kammūna’s understanding of prophethood,
objectivity of his understanding and its scientific value
will be examined. It is observed
that he discusses prophethood more from a theologian’s point of view,
than of a philosopher’s point of view. Alongside
his courteous language about Muhammad,
he does not abstain from severe criticism
of Islam’s understanding of prophethood. It draws attention that
he makes references to Islamic writers of the period, especially Fakhr al-dīn
al-Rāzī. In his theological work Tankīhu'l-abhāth
li al-milal al-thalās, Ibn
Kammūna studies firstly the Jewish, then the
Christian
and Islamic perspectives on prophethood. In this study, an evaluation will be made on Ibn
Kammūna's analyses and comments. In this regard, this work
will be of evaluating his understanding of
prophethood, rather than a biography.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Prophethood, Polemic, Ibn Kammūna

Kaynakça

• ADAM, Baki. “Müslümanların Yahudilere Yönelttiği Teolojik Eleştiriler”, Dinler Tarihi Araştırmaları VI, [Sekülerleşme ve Dinî Canlanma, Sempozyum, 22-23 Ekim/October 2008, Ankara: 2004, 103-118.
• ADAM, Hüdaverdi; “Nübüvvet’e Dair İki Mesele Nebî ile Resûl Arasındaki Fark ve Kadın’ın Peygamberliği”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (1996): 57-106.
• AKBULUT, Ahmet. Nübüvvet Meselesi Üzerine. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi, 1992. 126 s.
• ALPER, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmune’de Bilgi Teorisi. İstanbul: Kitabevi, 2004. 197 s.
• ALPER, Hülya. “İmam Mâturîdî'de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/2, )2010): 7-29.
• -------- Hülya. “Kelâm İlminde Aklın ve Vahyin Yeri, Akaid ve Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri” Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı 20-21 Ekim 2012 (2013): 115-154.
• ARICI, Mustakim. “İbn Kemmûne’nin Ahlak ve Siyaset Düşüncesi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2011): 41-78.
• ASLAN, Abdülgaffar; İslâm’da Peygamberlik ve Yalancı Peygamberlik Olgusu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• -------- Abdülgaffar, Kur’ân’da Vahiy, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• AYDIN, Hüseyin - UYSAL, Enver – PEKER, Hidayet. “Nübüvvetin İspatı ve (Nebilerin) Sembol ve Benzetmelerinin Te’vili Üzerine”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998): 565-574.
• AYDINLI, Osman. “Mutezilî Düşüncede Nübüvvet Meselesi ve Hz. Muhammed”. İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (2006): 7-26
• AYDINLI, Osman. “Mutezilî Düşüncede Nübüvvet Meselesi ve Hz. Muhammed”, İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (2006): 7-26
• AYĞAN, Fadıl. “Hz. Peygamber’in Nübüvvetini Kanıtlama Açısından Beşâirü’n Nübüvve” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. 2011.
• --------Fadıl. Son Peygamberi müjdelemek: Beşairü’n-Nübuvve, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2017. 573 s.
• BERHÂH, Enise. Ma’rifet-i Nefs ez Manzar-i İbn Kemmûne, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, 2014, 626-637.
• BERHAH, İnsiye. İbn Kemmûne’ye Göre Nefsin Bilgisi, çeviren: Murat Demirkol, Mahmut Caduk, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, 2014, 638-648.
• BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali, Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetu Ahvâli Sâhibi’ş-Şeria, I-VII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• CAN, Mustafa. “Nübüvvet” Sistematik Kelam, editör. Ömer Aydın,
• CROSSAN, D. M., “Paraclete”, New Catholic Encyclopedia, Washington 2003, X, 872-873.
• ÇELEBİ, İlyas; İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbar, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• DÜZGÜN, Şaban Ali; “Kur’ân’ın Oluşumu (Vahiy Süreci)”, Kelâm Araştırmaları Dergisi 5/2 (2007): 1-14.
• EBÜ'L-FAZL, Kemâleddin Abdürrezzâk b. Ahmed. Telhisu mecmui'l-âdâb fî mu'cemi'l-elkab. thk. Mustafa Cevad. Dımaşk: Vizaretü's-sekâfe ve'l-İrşad, 1962. 4 Cilt 3. Kısım. 637
• ERDEMCİ, Cemalettin. “Kelâm İlminde Vahiy”, Milel ve Nihal, 8/1 2011.
• ET-TABERĪ, Alī b. Rabben. Kitābu’d-Dīn ve’d-Devle. Tah. Ādil Nuveyhaḍ. Beyrūt: Dāru’l- Āfāḳi’l-Cedīde, 1973
• GÖREGEN, Mustafa, “İslâm-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
• -------Mustafa. Müslüman Yahudi Polemikleri (İstanbul: Hikmetevi Yayınları,) kitapta eserden bahsedilmekte
• -------- Mustafa. “İslami Reddiye Geleneğinde Tebşirat Problemi” Hikmet Yurdu 8/15 (2015): 145-161.
• GÜRKAN, Salime Leyla, Yahudilik, İstanbul: İsam Yayınları, 2008. (Fakültede)
• Harman, Ömer Faruk. “Milel ve Nihal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30, Ankara: TDV Yay., 2005. 58.
• HARMAN, Ömer Faruk. “Yahudilikte Peygamberlik” İslâm Tetkikleri Dergisi 9 (1995): 129-165.
• IŞIK, Ayhan; Bir Felsefi Problem Olarak Vahiy ve Mucize, Ankara: Elis Yayınları, 2006.
• İbn Furek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan b. Furek el-Ensârî. Mücerred makalati'ş-şeyh Ebi'l-Hasan el-Eş'ari. thk. Daniel Gimaret. Beyrut: Dârü'l-Meşrik (Dar el-Machreq), 1987.
• İBN HAZM. el-Fasl (tercüme) (I. CİLT), 344-410
• ----- İzzüddevle Sa'd b. Mansur b. Sa'd el-İsraili el-Bağdadi. Tenkihü’l-ebhas li’l-mileli’s-selas. thk. Muhammed Kerimi Zencani Asl, Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 2004.
• -------- Sa'd b. Mansur. el-Cedid fi'l-hikme. Thk. Hamid Mer'id Kübeysi. Bağdad: Câmiatu Bağdad, 1982. 637 s.
• -------- Sa’d b. Mansur Ibn Kammuna’s examınation of the inquiries into the three faiths: a thirteenth century essay in comparative religion. ed by Moshe Perlmann. California: University of California, 1967. 118 s.
• İSFAHÂNÎ, Ebû Nuaym, Delailü’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’n-Nefais, 1986.
• JOHNSON, Paul, Yahudi Tarihi, çev. Filiz Orman, İstanbul: Pozitif Yayınları, t.y.
• KADI ABDULCEBBAR, Tesbîtu Delâilu’n-Nübüvve
• LANGERMANN, Y. Tvzi. İbn Kemmûne’nin el-Kelimâtü’l-Vecîze’sinde Nefs, Tercüme eden
• TİRYAKİ, Mehmet Zahit. Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3/1 (2016): 23-43
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü't-Tevhid. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003. 718 s.
• MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, A’lâmu’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1986.
• MAVİL, Kılıç Aslan. “Te'vil Meselesine Dair Metodik ve Bütüncül Bir Tahlil Denemesi”. Kelam Araştırmaları Dergisi. 10/2 (2012): 187-202.
• MERAL, Yasin. Yahudi Âlim İbn Kemmûne’nin (ö.1286) Kur’an’ın İ’cazıyla İlgili Değerlendirmeleri, Türkiye’de Dinler Tarihi’nin Kurumsallaşması Sürecinde Prof. Dr. Abdurrahman Küçük, 2016, 373-386.
• ÖZCAN, Hanifi, Mâtürîdî’de Bilgi Teorisi, İstanbul: İFAV, 1993.
• ÖZEN, Adem. İslam-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 5/9 (2000): 237-256.
• PATTABANOĞLU, Fatma Zehra. Gazzali’den Sonra İslam Düşüncesi Seyrinde İbn Kemmûne’nin Yeri ve Önemi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1 (2011): 47-63.
• PELMANN, Moshe.(1972), “Ibn Kammûna, Sa’d Ibn Mansûr”, Encyclopaedia Judaica, VIII, Jerusalem: Keter Publishing House Ltd.
• POURJAVADY, Reza-Scmıdtke, Sabine. A Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz al-Dawla Ibn Kammûna and His Writings, Leiden: Koninklijke Brill NV.
• RÂZÎ, Ebû Hâtim, A’lâmü’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 2003.
• SAHAS, Daniel J. John of Damascus on Islam: the heresy of the Ishmaelites.. Leiden: E.J. Brill, 1972. 171 s.
• SARUHAN, Müfit Selim. (2005), “İbn Kemmûne ve Nefs Hakkındaki Görüşleri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 15, (Tarih) 289-300.
• SAWYER, John F. A., Prophecy and the Biblical Prophets, Oxford: Oxford University Press, 1993.
• SECCÂDİ, Seyyid Cafer. “İbn Kemmûne”, Dâ’iretü’l ma’ârif-i Büzürg-i İslâmi, IV, Tahran: Müessese-i Firhenk-i İntişârât-i Hıyan, 1997.
• TAHİROVA, Adile. Kadi Abdülcebbar ve Ebü’l-Muin en-Nesefi’ye Göre Nübüvvetin Gerekliliği. Doktora Tezi: Marmara Üniversitesi, 2004. 276 y.
• TARAKÇI, Muhammed, ‚Hıristiyanlıkta Vahiy Anlayışı‛ Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), sayfa sayısı
• TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Âlim Sa’d b. Mansûr İbn Kemmûne’nin Beşâ’iru’n-Nubuvve ile İlgili Görüşleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 58/1, (2017): 47-67.
• TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Asıllı Mühtedî Bilgin Samuel bin Yahyâ el-Mağribî’nin (ö. 1175) Yahudiliğe Reddiyesi: İfhâmu’l-Yehûd”, Dinî Araştırmalar, 18/47, (2015): 243-269.
• QİRQİSANİ, Yaqub. Kitâbü’l-envar ve’l-merakib. nşr. Leon Nemoy. New York: The Alexander Kohut Memorial Foundation, 1940.