İslâm Hukukunda “İğtiyâl/Suikast” Suçu ve Hukuki Neticeleri

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 147 - 171, 16.01.2021

Mustafa Harun Kıylık

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski olan suikast suçu, klasik fıkıh kaynaklarında kasten işlenen cinayet türlerinden biri olarak zikredilmiştir. İlgili kaynaklarda suikast kavramına karşılık olacak şekilde nadiren “iğtiyâl” kavramına yer verilmiş olsa bile daha çok “ğîle” ve “katlu’l-ğîle” şeklinde ifadeler kullanılmıştır. Modern Arapça kaynaklarda ise “iğtiyâl” kavramının kullanımı tercih edilmiştir. İslâm hukukuna dair kaynaklarımızda suikast suçunun tarifi, mahiyeti ve dolayısıyla hukuki neticeleri tartışılmış, yapılan muhtelif tarifler, farklı hukuki neticelere zemin oluşturmuştur. Dolayısıyla hangi tür cezanın bu suça karşılık geleceği yönünde farklı görüşler serdedilmiştir. Bu çalışmada, söz konusu görüşlerin neler olduğu belirtilip mezkûr görüşler ışığında suikast suçu, İslâm hukuku açısından ele alındıktan sonra mahiyeti itibariyle bu suçun Allah hakkına mı yoksa kul hakkına mı taalluk ettiği izah edilecektir. Akabinde bazı değerlendirme ve önerilere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku,, İğtiyâl, Suikast, Suç, Ceza

Kaynakça

• Akalın, Adnan. İslâm Hukukunda Devlete İsyan Suçu. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Akşit, Cevat. İslâm Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Gaye Vakfı Yayınları, 2004.
• Artuç, Mustafa. Kişilere Karşı Suçlar. Ankara: y.y. 1. Basım, 2008.
• Avvâ, M. Selîm. fî Usûli’n-nizâmi’l- cinâiyyi’l-İslâmî. Kâhire: Dâru’l-Meârif, 2006.
• Azimli, Mehmet. “Allah’ın Hazreti Peygamberi Suikastlerden Koruması Çerçevesinde Siyerdeki Bazı Olayların Tahlilleri”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 20/1 (2007): 31-37.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-İnâye şerhu’l-Hidâye. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân. el-Müntekâ. Mısır: Matbaatu’s-Saâde, 1332.
• Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• -------, “Eşkıya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/463-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• -------, “Had”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/547-551. İstanbul: TDV Yayınları, 1996).
• -------, “Hak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/139-151. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• -------, “Katil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/45-48. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bayraktar, Köksal. “Kasten Adam Öldürme”. MÜHF. Hukuk Araştırmaları Dergisi. 19/2 (2013): 57-78.
• Bebek, Adil. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Behnesî, Ahmed Fethi. es-Siyâsetü’l-cinâiyye fî şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 2. Basım, 1988.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr-Riyâz ez-Zirikli. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Bereketî, Muhammed Amîm. et-Ta’rîfâtu’l-fıkhiyye. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
• Beroje, Sahip. Günümüz ve İslâm Ceza Hukukunda Af. Ankara: Fecr Yayınları, 2013.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Boynukalın, Mehmet. “Suç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1982.
• Cendeb, Ahmed Ali. “Katlu’l-ğîle beyne’l-hirâbe ve’l-kısâs”. Mecelletu’l-Endülüs li’l-Ulumi’l-İnsaniyye ve’l-İctimaiyye. 6/24 (2019): 148-192.
• Centel, Nur-Zafer, Hamide-Çakmut, Özlem. Kişilere Karşı İşlenen Suçlar. I, İstanbul: y.y. 2007.
• Çolak, Abdullah. İslâm Ceza Hukuku. Çorum: Kitap Dünyası, 2018.
• Dağcı, Şamil. İslâm Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: DİB Yay., 1996.
• -------, “Kısas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/488-495. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Dalgın, Nihat. “Cezai Sorumlulukta Kasıt”. Ondokuz Mayıs ÜİFD. 10 (1998): 207-247.
• Demircan, Adnan. “Hz. Ömer Suikastı”. Cumhuriyet ÜİF. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, Ed: Ali Aksu. 2/357-370. Sivas: y.y., 2018.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed. Hâşiye ale’ş-Şerhi’l-Kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Dönmezer, Sulhi. “İçtihatlarla Kan Gütme Saiki”. İÜHFM. 54 (1976).
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• Ebû Hasan, Muhammed. Ahkâmu’l-cerîme ve’l-ukûbe fî şerîati’l-İslâmiyye. Amman: Mektebetu’l-Menâr, 1987.
• Ebû Zehre, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fikhi’l-İslâmî. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1998.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsa. el-Küllîyât. thk. Adnan Derviş-M. Mısrî. Beyrut: y.y., ts.
• Efendioğlu, Mehmet. “Münkatı’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 12-13. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Erem, Faruk-Toroslu, Nevzat. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: y.y. 8. Basım, 2000.
• Erman, Sahir-Özek, Çetin. Ceza Hukuku Özel Bölüm: Kişilere Karşı Suçlar. İstanbul: y.y. 1994.
• Erul, Bünyamin. “Tedlîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/262-264. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• ez-Zeyr, Hişâm Sâlih. “Katlu’l-ğîle”. Mecelletu Vizâreti’l-Adli’s-Suûdiyye (1430).
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs. el-Misbâhu’l-münîr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
• Ğâmidî, Abdullatif b. Saîd. Cerîmetu’l-ğile fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Riyad: y.y., ts.
• Hâdî el-Alevî. el-İğtiyâlu’s-siyâsî fi’l-İslâm. Dımaşk: Dâru’l-Medâ, 2008.
• Hattâb, er-Ruaynî. Mevâhibu’l-celîl fi şerhi Muhtasari Halîl. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1992.
• İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefâ. Tebsiratu’l-hükkâm. Mısır: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1986.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Zâdu’l-meâd. Müessesetu’r-Risâle, Beyrut: y.y., 1994.
• İbn Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffakuddin. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Kâhire, 1968.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakâtu’l-kübrâ. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Mecmûu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. 35 Cilt. Medine: Mecmeu’l-Melik Fahd, 1995.
• -------, es-Siyâsetu’ş-Şeriyye. S. Arabistan: Vizâretu’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1418.
• İlîş, Ebû Abdillah. Minehu’l-celîl şerhu Muhtasarı Halîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.
• Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn. ez-Zahîre. thk. M. Haccî vd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1994.
• Kâsânî, Alâaddün Ebî Bekir b. Mesud. Bedâi‘u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Koca, Mahmut-Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: y.y. 4. Basım, 2017.
• Kunter, Nurullah. Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: İstanbul Üni. Yayınları, 1974.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Mâlik b. Enes. Muvattâ. thk. M. Mustafa el-A’zamî. b.y.: Müessesetu Zâyid b. Sultan, 2004.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî. el-Ahkâmu’s-sultâniyye. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Palut, Adem. Kasten Adam Öldürme Suçu. Marmara Üni. Basılmamış D. Tezi, 2018.
• Parlar, Ali-Hatipoğlu, Muzaffer. Türk Ceza Kanunu Yorumu. 3. Cilt, Ankara: 2. Basım, 2008.
• Pekcan, Ali. İslâm Hukuk Felsefesinde Makâsıdu’ş-Şerîa, Zarûriyyât-Hâciyyât-Tahsîniyyât. İstanbul: Rağbet Yay., 3. Basım, 2017.
• Remlî, Şemsuddin Muhammed. Nihâyetu’l-muhtâc ila şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Ruhaybânî, Mustafa b. Sa’d. Metâlibu uli’n-nuha. 6 Cilt. b.y.: Mektebü’l-İslâmî, 1994.
• Sağlam, Hadi. “İslâm Hukuku Tarihinde Faili Meçhul Cinayetler Meselesi (Kasâme Müessesesi)”. Erzincan ÜSBED. 3/2 (2010).
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekir Şemsü’l-Eimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1993.
• Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: 11. Basım, 2016.
• Şafak, Ali. Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü. Ankara: Selim Kitabevi, 4. Basım, 2002.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris. el-Ümm. 8 Cilt. thk. R. Fevzi Abdülmuttalib. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
• Şâzelî, Ahmed Abdulkâdir. el-İğtiyâlâtu’s-siyâsiyye fî Îrân. Kâhire: el-Arabî, 1997.
• Şekerci, Osman. İslâm Ceza Hukukunda Ta‘zîr Suçları ve Cezaları. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1996.
• Şendî, İsmaîl. Katlu’l-Ğîle (el-İğtiyâl) ve mevkifu’l-fıkhi’l-İslâmî minh, Dirâse Mukârane. Filistin: y.y., 2009.
• Şeybânî, Ebû Abdillah. el-Hücce ala ehli’l-Medîne. 4 Cilt. thk. Mehdî Hasan. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 3. Basım, 1403.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ila ma’rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsa. Sünen. 5 Cilt. thk. A. Muhammed Şakir vd. Mısır: 2. Basım, 1975.
• Tüsûlî, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdisselâm. el-Behce fi şerhi’t-Tuhfe. thk. M. Abdulkâdir Şâhin. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Udeh, Abdulkâdir. et-Teşrîu’l-cinâiyyu’l-İslâmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, ts.
• Yavuz, Cevdet. “Dava”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/12-16. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-Dekâik. 8 Cilt. thk. A. İzzu İnâye. (Şilbî Hâşiyesi ile birlikte), Kâhire: Matbaatü’l-Kübra el-Emîriyye, 1893.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 4. Basım, ts.