İslâm Öncesi ve Sonrası Dönemde Araplarda Kadın Sünneti

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1032 - 1064, 14.07.2022

Necmi Sarı

Öz

Hz. İbrâhim’in eşi Hz. Hâcer’den miras kaldığı belirtilen kadın sünneti uygulaması, Araplar arasında İslâm öncesi dönemde yaygın bir şekilde yapılmaktaydı. Kadın sünneti uygulamasına yönelik Kur’ân’da bir hüküm yer almamakla beraber Hz. Peygamber, sahâbe ve tâbiînden rivâyet edilen birçok hadiste bu uygulamaya İslâm sonrası dönemde de devam edildiği anlaşılmaktadır. Kadın sünnetine ve sonrasında tertip edilen sünnet merasimine yönelik birtakım rivâyetler merfû, diğer birtakım rivâyetler ise mevkûf ve maktû hadislerdir. Bu rivâyetlerin hepsi kadın sünneti âdetinin Hz. Peygamber, sahâbe ve tâbiîn dönemlerinde yaygın bir şekilde tatbik edildiğini göstermektedir. Bu çalışmada kadınların sünnet edilmesine yönelik rivâyetlerin geçtiği hadis ve tarih kaynaklarından yararlanılmış, ayrıca bu rivâyetler hakkında görüş beyan eden ulemânın görüşlerini tespit etmek için hadis şerhleri yanında kısmen tefsir ve fıkıh eserlerine de başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kadın, Sünnet/hafd/hifâd, İslâm Öncesi ve Sonrası Dönem, Rivâyetler

In The Pre-Islamıc and Post- Islamıc Period Female Circumcision (Female Genital Mutilation) in Arabs

Öz

Hz. Ibrahim's wife The practice of female circumcision, which is stated to be inherited from Hagar, was widely practiced among Arabs in the pre-Islamic period. Although there is no provision in the Qur'an regarding the practice of female circumcision, In many hadiths narrated from the Prophet, companions and followers, it is understood that this practice continued in the post-Islamic period. Some narrations about female circumcision and the circumcision ceremony organized after it are merfū, and some other narrations are mawqūf and maqtū hadiths. All of these narrations are about the tradition of female circumcision, It shows that it was widely practiced in the periods of the Prophet, Companions and Tabi'un. In this study, hadith and historical sources regarding the circumcision of women were used, and besides hadith commentaries, tafsir and fiqh works were also used to determine the views of the scholars who expressed their opinions about these narrations.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Female, Circumcision/hafd/hifâd, Pre-Islamic and Post-Islamic Period, Narrations

Kaynakça

• Abdülazîz İbrâhîm el-Ömerî. el-Hıraf ve’s-sanâât fi’l-Hicâz fî asri’r-Rasûli sallallâhu aleyhi ve sellem. Riyâd: Dârü İşbîlyâ, 1420/2000. Abdülemîr Ali Mühennâ. Ahbârü’n-nisâ’ fî Kitâbi’l-Egânî. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1409/1988.
• Abdürrezzâk es-Sanʻânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-Sanʻânî. el-Musannef. nşr. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Adevî, Alî b. Ahmed b. Mükremillâh. Hâşiyetü’l-Adevî alâ şerhi Kifâyeti’t-tâlibi’r-rabbânî. nşr. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed el-Bikâʻî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1414/1994.
• Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1398/1978.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003.
• Aktan, Hamza. “Âkile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/248-249. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Akyüz, Vecdi. “Kur’ân ve Sünnette Ebeveyn ve Çocuk Hakları”. Kur’ân ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları Tartışmalı İlmî Toplantı 21-22 Aralık 2013 (2014), 275-345.
• Ali el-Kârî, Ali b. Sultân Muhammed, Mirkâtü’l-mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. nşr. Cemâl Aytânî. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Altınay, Ramazan. Emevîlerde Günlük Yaşam. Ankara: Ankara Okulu, Yayınları, 2006.
• Amr Abdülmun’im Selîm. ed-Dürbe ʻale’l-meleke keyfiyyetü tahrîci’l-mesâili’l-fıkhiyye ve’l-ʻakadiyye mi’l-kitâbi ve’s-sünneti ve musannefâti ehli’l-ʻilm li’l-vusûli ile’r-râcih mine’l-akvâl maʻa tedrîbât ʻameliyye tuʻînü’l-bâhise ʻalâ zâlik, Riyâd: Dâru İbni’l-Kayyim - Kâhire: Dâru İbn Affân, 1425/2004.
• Apak, Adem. Kur’an’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu (Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayat). İstanbul: Kuramer, 2017.
• Atalay, Halil. Edebü’l-Müfred Çeviri ve Şerhi. 2 Cilt. İstanbul: Beka Yayınları, 2014.
• Ataseven, Âsaf. Tarih Boyunca Sünnet. İstanbul: Boğaziçi Yayınları A.Ş., 2005.
• Ateş, Ali Osman. İslam’a Göre Cahiliye ve Ehl-i Kitab Örf ve Âdetleri. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Aycan, İrfan. “İslâm Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998), 155-194.
• Aycan, İrfan. “Musiki”. Emeviler Dönemi Bilim Kültür ve Sanat Hayatı. Ankara: Otto Yayınları, 155-203.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV, 2011.
• Aydınlı, Abdullah. “Merfû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/180-181. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Aydınlı, Abdullah. “Mevkuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/438-440. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Azimli, Mehmet. Cahiliyye’yi Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Barnabas İncili Hıristiyanlığın Saklanan İncili. çev. Kemal Özdemir. İstanbul: Nokta Kitap, ts.
• Başaran, Selman. “Haccâc b. Ertât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/425-426. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Bayat, Ali Haydar. Tarihte Sünnet ve Tarihimizde, Folklorumuzda Sünnet Şenlikleri. Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü, İzmir 1979.
• Begavî, el-Hüseyn b. Mes’ûd. Şerhu’s-sünne. nşr. Züheyr eş-Şâvîş - Şuayb el-Arnavût. 16 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1408/1988.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ (Zeylinde İbnü’t-Türkmânî’nin el-Cevheru’n-nakî’si ile birlikte). 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bezzâr, Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik, el-Bahru’z-zehhâr bi Müsnedi’l-Bezzâr. nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullâh - Âdil b. Sa’d - Sabrî Abdülhâlik eş-Şâfiî. 18 Cilt. Medine-i Münevvere: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1424/2003.
• Bozkurt, Nebi. Hadis’te Folklor Eğlence. İstanbul: İFAV, 1997.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnet Düğünü”. Şâmil İslâm Ansiklopedisi. 5/462-463. İstanbul: Şamil Yayıncılık, 1992.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnet (Hitan)”. Şâmil İslâm Ansiklopedisi. 5/460-462. İstanbul: Şamil Yayıncılık, 1992.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/157-159. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnette Düğün”. Mehir (Konya 1999), 3/29-38.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. nşr. Sâlih b. Abdülazîz Âlu’ş-Şeyh. Riyâd: Dârü’s-Selâm, 1420/1999.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Edebü’l-müfred. nşr. Muhammed Fuâd ‘Abdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417/1997.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. et-Târîhu’l-kebîr. nşr. Abdurrahmân el-Muallimî el-Yemânî. 9 Cilt. Hindistan: Dâru’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1362-1380/1943-1960.
• Büken, Nüket Örnek. “İstanbul Sözleşmesi Bağlamında Kadın Sünneti”. Kadın/Women 2000 Journal for Women’s Studies (JWS) 20/1 (2019), 17-42 [https://ojs.emu.edu.tr/index.php/woman2000/article/view/48 (25.08.2020)].
• Câhiz, Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Câhiz. el-Buhalâ’. Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, Beyrut 1419/1998; nşr. Ahmed el-Avâmî Bek - Ali el-Cârim Bek. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1422/2001.
• Câhiz, Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Câhiz. Kitâbu’l-hayevân. nşr. Abdüsselam Muhammed Harun. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1384/1965-1389-1969.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcü’l-lugat ve sıhâhu’l-arabiyye. nşr. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. nşr. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1428/2007.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 2009.
• Dalcı, Osman Salih. İslâm’da Sünnet ve Merasimleri. İstanbul: Şelâle Yayınları, 1976.
• Demircan, Adnan. Cahiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Ebû Abdillah b. el-Hâc, Muhammed b. Muhammed. el-Medhal. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ebû Bekr el-Hallâl, Ahmed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tereccül min kitâbi’l-câmi’ li ulûmi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. nşr. Abdullah b. Muhammed el-Mutlak. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1416/1996.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. (Mevsûatü’l-hadîsi’ş-şerîf el-Kütübü’s-Sitte içinde). nşr. Sâlih b. Abdülazîz b. Muhammed b. İbrahim Âlu’ş-Şeyh. Riyâd: Dârü’s-Selâm, 1420/1999.
• Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Alî b. el-Hüseyn. el-Egânî. nşr. Alî Mühennâ - Sümeyr Câbir. 24 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1415/1995; nşr. İbrâhim el-Ebyârî. 31 Cilt. Kâhire: Dârü’ş-Şa’b, 1389-1399/1969-1979.
• Ebü’t-Tayyib el-Azîmâbâdî, Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî. Avnü’l-ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd (İbnü’l-Kayyim’in Tehzîbü Süneni Ebî Dâvûd’u ile birlikte). 6 Cilt (12 Cüz). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1410/1990.
• Efendioğlu, Mehmed. “Maktû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/457-458. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Eryiğit Bader, Aynur. “Sünnet Olma ve Kadın Sünneti”. Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi 37 (Ankara, Kış 2018), 81-107.
• el-Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. Sahîhu’l-Edebi’l-müfred li’l-İmâmi’l-Buhârî. Cübeyl: Dâru’s-Sıddîk, 1415/1994.
• el-Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’d-da’îfe ve’l-mevzûa ve eseruhâ’s-seyyi’ fi’l-ümme. 14(3) Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1412/1992.
• el-Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha. 7(3) Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1415/1995.
• el-Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. Temâmü’l-minne fi’t-ta’lîki ‘alâ Fıkhı’s-sünne. Riyâd: Dâru’r-Râye, 1409/1989.
• Fâkihî, Muhammed b. İshâk. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehr ve hadîsih. nşr. Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Hıdır, 1414/1994.
• Fehmî Sa’d. el-Âmmetü fî Bağdâd fi’l-karneyni’s-sâlis ve’r-râbi’ li’l-hicre dirâse fi’t-târîhi’l-ictimâî. Beyrut: Dârü’l-Müntehabi’l-ʻArabî, 1413/1993.
• Göktaş, Kaan. Oldu da Bitti Maşallah Tarih, Din, Etik ve Çocuk Hakları Açısından Sünnet. İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2013.
• Gündüzöz, Soner. “Arapçada Kültür Dil İlişkisi: Arapça’nın Yapılanması ve Algılanmasında Etkili Öğeler”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/2 (2005), 215-229.
• Günel, Fuat. “Garîz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/382. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Günel, Fuat. “İbn Süreyc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/366-367. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Günel, Fuat. “Ma’bed b. Vehb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/283. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Günel, Fuat. “Mâlik b. Ebü’s-Semh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/506. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Göçer, Ali. “Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi 103/729 (Eylül), 50-57.
• Görgün, Tahsin. “İbn Habîb es-Sülemî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/510-513. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Gürkan, Salime Leyla. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/155-157. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Hâkim, Ebû Abdillah el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (Zehebî’nin Telhîsu’l-Müstedrek’i ile birlikte). 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.; nşr. Mustafa Abdülkâdir Atâ’. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1411/1990; nşr. Abdüsselâm b. Muhammed b. Ömer ‘Allûş. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1419/1998.
• Harb b. İsmâil, Harb b. İsmâil el-Kirmânî. Mesâilü Harb b. İsmâîl el-Kirmânî (et-Tahâre ve’s-salâh). nşr. Muhammed b. Abdullah es-Süreyyi’. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1434/2013.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. Târîhu Bağdâd. 18 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-’Arabî, ts.
• Hökelekli, Hayati. “Çocuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/355-359. İstanbul: TDV Yayınları, 1993. Hüseyin b. ʻAvde el-Avâyişe. Şerhu Sahîhi’l-Edebi’l-müfred. 3 Cilt. Kuveyt: Gırâs, 1439/2018.
• İbn Abdilber, Yûsuf b. Abdullah el-Kurtubî. et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta’ mine’l-me’ânî ve’l-esânîd. nşr. Muhammed ‘Abdülkâdir ‘Atâ’. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1424/2003.
• İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed b. Abdirabbih. el-ʿİkdü’l-ferîd. nşr. Müfîd Muhammed Kamîha. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1404/1983.
• İbn Adî, Abdullâh b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. nşr. Kurul. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405/1985.
• İbn Asâkir, Alî b. el-Hasen ed-Dımaşkî. Tebyînü’l-imtinân bi’l-emri bi’l-ihtitân. nşr. Mecdî Fethî es-Seyyid. Tantâ (Mısır): Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs, 1410/1989.
• İbn Cüzey, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. el-Kavânînü’l-fıkhiyye fî telhîsi mezhebi’l-Mâlikiyye ve’t-tenbîh alâ mezhebi’ş-Şâfiʻiyye ve’l-Hanefiyye ve’l-Hanbeliyye. nşr. Mâcid el-Hamevî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1434/2013.
• İbn Habîb, Abdülmelik b. Habîb es-Sülemî. Kitâbü Edebi’n-nisâʾ (Kitâbü’l-Gâye ve’n-nihâye). nşr. Abdülmecîd Türkî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1412/1992.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-ʻAskalânî. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Abdülazîz b. Abdullah b. Bâz. 13 Cilt. Kâhire: Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs, 1407/1986.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-ʻAskalânî. el-Metâlibü’l-ʻâliye bi zevâidi’l-mesânîdi’s-semâniye. nşr. Habîburrahmân el-A’zamî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1414/1993.
• İbn Hânî, İshâk b. İbrahîm b. Hânî. Mesâilü’l-İmâm Ahmed. nşr. Züheyr eş-Şâvîş. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1400/1980.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî. Kitâbü’l-ʻİlel. nşr. Komisyon (Sa’d b. Abdullah el-Humeyyid – Hâlid b. Abdurrahmân el-Cüreysî). 7 Cilt. Riyâd, 1427/2006.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe. el-Musannef. nşr. Muhammed Şâhîn. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1416/1995.