Son Dönem Afganistan Medreselerinde Hadis Eğitimi: Belh Örneği

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 676 - 703, 14.07.2022

Abdulcelil Alpkıray

Öz

Afganistan İslam tarihinin ilk dönemlerinden beri çok sayıda âlim yetiştirmiş ve hadis ilmine büyük katkıları olmuş bir coğrafyadır. Hicri ilk dört asırda Kuteybe b. Saîd, Saîd b. Mansûr, Ebû Dâvûd es-Sicistânî, İbn Hibbân, Hattâbî gibi muhaddisler yetişmiştir. Tarihî süreçte hadis, fıkıh, tefsir ve tasavvuf alanında birçok âlim yetiştiren medrese geleneği Afganistan’da canlılığını korumaya devam etmektedir. Geleneksel medrese eğitimini günümüze kadar sürdüren Afganistan’da çok sayıda medrese bulunmaktadır. Son yüzyıl içinde Afganistan’da başlayan modernleşme hareketi ile birlikte dinî eğitime ve medreselere getirilen yasaklara rağmen yasal olmayan bir eğitim kurumu olarak medreseler varlığını ve işlevselliğini sürdürmüşlerdir. Halihazırda ülkede dinî eğitim veren resmi liseler ve şeriat fakülteleri bulunmakla birlikte medreseler daha büyük rağbet görmektedirler. Özellikle Taliban’ın iktidara geldiği Ağustos 2021 tarihinden sonraki süreçte medreselerin yasal hale dönüştürülecek olması sebebiyle bu medreselere rağbetin artması beklenmektedir. Çalışmamız Afganistan medreselerinin son yüz yıllık tarihi sürecini kapsamaktadır. Hint alt kıtasındaki geleneksel yorumun temsilcilerinden sayılan Diyobend medreselerinin devamı niteliğinde olan Afganistan medreseleri ve özellikle hadis eğitimleri hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Günümüzde siyasi iktidarı elinde bulunduran medrese kökenli siyasilerin İslam’ı yorumlama biçimleri güncel tartışmaların konusu olmaktadır. Daha çok Hanefî fıkhı ve Maturidî itikadı öne çıkan medreselerin mahiyeti, eğitim müfredatları ve özellikle hadis eksenli bakış açıları aktarılmaktadır. Çalışmamız saha araştırması çerçevesinde nitel araştırma yöntemi kullanılarak Afganistan medreselerinden elde edilen verilere yer vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Medrese, Diyobend, Hadis, Mevlevi

Hadith Education in Last Period Afghanistan Madrases: The Case of Balkh

Öz

Afghanistan is a geography that has trained many scholars since the first periods of Islamic history and has made great contributions to the science of hadith. In the first four centuries of Hijri, Kutayba b. Said, Said b. Mansur, Abû Dawud al-Sijistânî, İbn Hibbân al-Bustî and al-Khattâbî muhaddith scholars were educated. The tradition of madrasah, which has trained many scholars in the field of hadith, fiqh and tafsir in the historical process, continues to maintain its vitality in Afghanistan. There are many madrasahs in Afghanistan, where traditional madrasah education has been carried out from the past to the present. With the modernization movement that started in Afghanistan in the last century, madrasahs continued their existence and functionality as illegal educational institutions, despite the bans on religious education and madrasahs. Although official high schools and sharia faculties are providing religious education in the country, madrasahs are in greater demand. It is expected that the demand for these madrasas will increase, especially since the madrasahs were legalized in the period after the Taliban came to power in August 2021. Our study covers the last hundred-year historical process of Afghanistan's madrasas. It aims to provide information about Afghanistan madrasas, which are the continuation of Diobend madrasas, which are considered as representatives of traditional interpretation in the Indian subcontinent, and especially about hadith education. Today, the way of interpretation of Islam by the madrasah-based politicians who hold the political power is the subject of current discussions. The nature of the madrasas, whose Hanafi fiqh and Maturidi creeds are prominent, their education curricula and especially their hadith-oriented perspectives are conveyed. Our study includes data obtained from Afghanistan madrasas by using qualitative research method within the framework of field research.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Madrasa, Deoband, Hadith, Mawlawi

Kaynakça

• Akbarshah, Ahmadi. “‘Dinsel Şiddet’in Sosyo-Politik Kaynakları: Taliban Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/1 (2017), 117-132.
• Algar, Hamid. “Ahund”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/185. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Alumtharammal, Anas Chakrathody. “Hindistan’daki Ünlü İslami Eğitim Merkezlerinin Hadis Öğrenim ve Öğretim Metodları”. APJIR- Academic Platform Journal of Islamic Research 5/1 (2021).
• Demir, Habip. “Günümüz İran Hanefiliği ve İran’da Hanefilik-Maturidilik Çalışmaları”. IV. Uluslararası Şeyh Şaban-ı Veli Sempozyumu, Hanefilik-Maturidilik. 2/312-324, 2017.
• Haidari, Naqibullah. Günümüz Afganistan Medreselerinde Din Eğitimi -Ebu Süleyman Medresesi Örneği-. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Mevlana Muhammed Aşık İlâhî Bernî. Zâdu’t-Tâlibîn. İntişârât-ı Hace Abdullah el-Ensârî, 2017.
• Özcan, Azmi. “Burhâneddin Rabbânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (3. Basım). Ek-2/407-408. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Safiyullah Muntazir. “Musahebe ba Mevlevî Abdulvekil Ahundzâde”. Mecelle-i Diwan 2/1 (2021), 137-152.
• Safiyullah Muntazir. “Musahebe ba Şeyhu’l-Hadis Mevlevî Muhammed Said Haşimî”. Mecelle-i Diwan 1/2 (2020), 117-140.
• Sıddiqi, Jawad. Afganistan’da Yükseköğretimde Din Eğitimi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2006.
• Şafakcı, İnci Yelda. “XIX. Yüzyılda Buhara Medreseleri”. Journal of Turkish Studies 9/4 (2014), 1049-1059. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6851
• Yılmaz, Aliye. “Amanullah Han’ın Islahatları ve Atatürk”. SDÜ Sosyal Bilimler Dergisi 21 (Mayıs 2010), 155-165.