Âdet Döngüsündeki Sürelerle İlgili Fıkhi Hükümlerin Delilleri

Year 2024, Volume: 10 Issue: 2, 390 - 423, 25.07.2024

Gülsüm Soydan Abdullah Kahraman

https://doi.org/10.69576/ihya.1416786

Abstract

Klasik fıkıh kitaplarının yazıldığı zamanlarda muayene ve teşhis için yeterli teknik donanım olmadığından fukaha, âdet döngüsünü tespit edebilmek amacıyla çoğunlukla, âdet ve temizlik dönemlerinin asgari ve azami sürelerini, konuyla doğrudan ya da dolaylı ilgileri olan rivayetlerle belirleme yoluna gitmiştir. Özellikle Hanefî mezhebinde âdet ve temizlik dönemlerinin asgari ve azami süreleri, dinin belirlediği miktarlar olarak kabul edilmiş, konuyla ilgili tıbbi açıklamalar, kadının kanaati ve örf (sosyal veri), hükme giden sürecin dışında bırakılmıştır. Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerinde ise Hanefî mezhebinden farklı da olsa asgari ve azami süreler belirlenmiş olmakla birlikte kadının âdet kanamasıyla özür kanamasını birbirinden ayırt etme yetisine (temyize) de önem verilmiştir. Öte yandan, çevrelerindeki kadınların âdet düzenlerini de araştıran fakihler, elde ettikleri bilgileri hükme varırken örfi delil olarak kullanmışlardır. Bu da Hanefî mezhebiyle diğer mezhepler arasında önemli bir usûl farkı ortaya çıkarmıştır. Fakihlerin, âdet döngüsündeki asgari ve azami sürelerin tespitiyle ilgili delillerine bakıldığında aslında bu belirlemenin dinî bir sabite olmayıp tamamen içtihadi olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla konuyla ilgili güncel tıbbi ve sosyal verilerle söz konusu hükümlerin tekrar değerlendirilmesine her dönemde ihtiyaç vardır.

Keywords

İslam Hukuku, Âdet, Hayız, Temizlik, Tuhur, Döngü, Süre, Taabbüd

Evidences of Juristic Rulings Regarding the Duration of the Menstrual Cycle

Abstract

Due to the lack of technical equipment for examination and diagnosis at the time when the classical fiqh (İslamic jurisprudence) books were written, the fuqaha (Islamic jurists), in order to determine the menstrual cycle, often resorted to determining the minimum and maximum durations of menstruation and purity based on narrations that had direct or indirect relevance to the subject. Especially in the Hanafi madhhab (school of thought), the minimum and maximum durations of menstruation and purity were accepted as durations determined by the religion, and medical explanations, the opinion of the woman, and custom related to the subject have been excluded from the process leading to judgment. In the Shafi'i, Maliki, and Hanbali madhhabs, as in the Hanafi madhhab, minimum and maximum durations in the menstrual cycle are determined, although the durations may differ. However, in these madhhabs, importance is also given to the ability to distinguish (temyiz) between menstrual bleeding and non-menstrual bleeding. On the other hand, fuqaha who investigated the menstrual cycles of women in their surroundings used the information they obtained as customary evidence when reaching a judgment. This has revealed an important methodological difference between the Hanafi madhhab and other madhhabs. When examining the evidence of the fuqaha regarding the determination of the minimum and maximum durations in the menstrual cycle, it is understood that this determination is not a religious constant but entirely ijtihad (based on independent reasoning by an expert in fiqh). Therefore, there is a need to re-evaluate these rulings with the current medical and social data in every era.

Keywords

İslamic Law, Menstruation, Hayd, tuhr, cycle, Duration, Ta‘abbud

References

• ‘Aclûnî, Ebû ‘Abdullâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ. Keşfü’l-hafâ’. thk. ‘Abdülhamîd b. Ahmed b. Yûsuf b. Hendâvî. 2 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1420/2000.
• Ahmed ‘Abdurrahmân ‘Alî ‘İrfân Barcâ’. Davâbitu fenni’r-riyâda fî ahkâmi’l-hayz ve’n-nifâs ve’l-istihâza. Kâhire: Dâru’s-Sâlih, 1437/2017.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdullâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. 12 Cilt. b.y.: Cem‘iyyetü’l-Meknez, 1431/2010.
• ‘Alî el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn ‘Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. el-Esrâru’l-merfû‘a fi’l-ahbâri’l-mevdû‘a el-ma‘rûf bi’l-Mevdû‘âti’l-kübrâ. thk. Muhammed Sabbâğ. Beyrut: Dâru’l-Emâne / Müessesetü’r-Risâle, 1391/1971.
• ‘Alî el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn ‘Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. el-Masnû‘ fî ma‘rifeti’l-hadîsi’l-mevdû‘. thk. ‘Abdülfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1398/1978.
• ‘Âlim b. ‘Alâ, Ferîdüddîn. el-Fetâva’t-tatarhâniyye. thk. Şebbir Ahmed el-Kâsimî. 20 Cilt. Diyobend: Mektebetü Zekeriyyâ, 2010.
• Arslan, İkram. Pratik Kadın ve Aile İlmihali. İstanbul: Nesil Matbaacılık, ts.
• Asutay, Hasip. Kadınlara Özel Haller. İstanbul: Hâcegân, 2003.
• Battal, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Süleyman er-Rakbî. en-Nazmü’l-müsta‘zeb fî tefsîri garîbi elfâzi’l-mühezzeb. thk. Mustafâ ‘Abdülhafîz Sâlim. 2 Cilt. Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1408/1988.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. ‘Alî. el-Hilâfiyyât beyne’l-İmâmeyn eş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe ve Ashâbih. Kâhire: Şeriketü’r-Ravza, 1436/2015.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. ‘Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. ‘Abdullâh et-Turkî. 22 Cilt. b.y.: Merkezü Hecer, 1432/2011.
• Bilgin, Hafsa. Hanımlara -Özel Gün- Defteri. İstanbul: Tahlil Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Tereke Yayınevi, 2013.
• Birgivî, Mehmet Efendi. “Zühru’l-müteehhilîn”. Zühru’l-müteehhilîn ve’n-nisâ’ fî ta‘rîfi’l-athâr ve’d-dimâ’. thk. Hidâyet Hartford, Eşref Münîb. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1426/2005.
• Buhârî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422H.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhuddîn. Keşşâfü’l-kınâ‘ ‘an metni’l-‘iknâ‘. 6 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1403/1983.
• Bursalı, Mustafa Necati. Kadın İlmihali. İstanbul: Barış Matbaası, 1998.
• Cessâs, Ebû Bekr Muhammed b. ‘Ali er-Râzî. Şerhu muhtasari’t-Tahâvî. thk. ‘İsmetullah ‘İnâyetullah Muhammed vd. b.y.: Dâru’l-Beşâir, 1431/2010.
• Cürcânî, ‘Alî b. Muhammed b. ‘Alî eş-Şerîf. Kitâbü’t-ta‘rîfât. thk. İbrâhîm el-Ebyârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, 1405H.
• Çakın, Kamil. “Kadınlar ile İlgili Bir Hadis ve Değerlendirmesi”. Dini Araştırmalar 1/1 (Mayıs 1998), 5-30. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/50907
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Ömer el-Bağdâdî. Sünenü’d-Dârekutnî. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed ‘Abdullâh b. ‘Abdurrahmân et-Temîmî. el-Müsned. 3 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Te’sîl, 1436/2015.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Altınoluk, 2005.
• Ebû Bekr İbnü’l-‘Arabî, Muhammed b. ‘Abdullâh b. Muhammed el-Meâfirî. el-Mesâlik fî Şerhi muvattai Mâlik. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1428/2007.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘âs es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. ‘Âdil Muhammed - ‘Ammâr ‘Abbâs. 9 Cilt. Kâhire: Dâru’t-te’sîl, 1433/2012.
• Ebû Zür‘a er-Râzî, ‘Ubeydullâh b. ‘Abdülkerîm el-Mahzûmî. ed-Du‘afâ’ ve ecvibetü Ebî Zür‘a ‘alâ su’âlâti’l-Berze‘î. thk. Muhammed b. Ömer el-Ezherî. Kâhire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2009.
• Eymen ‘Abdülhamîd Bedârîn. el-Müyesser fî ahkâmi’l-hayz ve’l-istihâza ve’n-nifâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1436/2015.
• Fâtıma bint. Sâlih Hâmid. el-A‘zâru’l-hâssa bi’n-nisâ ve ahkâmuhâ fi’l-‘ibâdât (dirâsetün fıkhiyyetün mukârane). Ürdün: Dârü’n-Nefâis, 1435/2014.
• Fazilet Neşriyat Araştırma Heyeti. Hanımlara Mahsus İlmihal. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 2021.
• Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. ‘Alî. Tezkiratü’l-mevdû‘ât. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1399H.
• Hâlid er-Rabât-Seyyid ‘İzzet ‘Îyd. el-Câmi‘ li-‘ulûmi’l-İmâm Ahmed-‘İlelü’l-hadis. 14 Cilt. b.y.: Dâru’l-Felâh, 1430/2009.
• Hambeyoğlu, Ümmühan. Büyük Kadın İlmihali. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2001.
• Haraşî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. ‘Abdullâh b. ‘Alî el-Mâlikî. Şerhu muhtasarı Halîl. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Heyle bint. ‘Abdurrahmân. “Ekallü’l-tuhr beyne’l-hayzateyn -ru’yetün fıkhiyyetün tıbbiyye-”. Mecelletü mecma‘i’l-fıkhi’l-İslâmî 36 (2017), 239-303.
• Hocaoğlu (Kaplan), Cemaleddin. İslam’da Kadın ve Özel Halleri. 2014: Ümmet Yayınları, İstanbul.
• İbn ‘Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. ‘Abdullâh b. Muhammed b. ‘Abdülberr en-Nemerî. et-Temhîd li mâ fi’l-Muvatta’ mine’l-me‘ânî ve’l-esânîd. thk. Mustafâ b. Ahmed el-‘Alevî - Muhammed ‘Abdülkebîr el-Bekrî. 24 Cilt. Mağrib: Vezâratü ‘Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1387/1967.
• İbn ‘Abdülhâdî, Muhammed b. Ahmed b. ‘Abdülhâdî ed-Dımeşkî. Tenkîhu’t-tahkîk fî ehâdîsi’t-ta‘lîk. thk. Sâmî b. Muhammed b. Câdüllah - ‘Abdülazîz b. Nâsır el-Habbânî. 5 Cilt. Riyad: Dâru’n-Neşr: Edvâü’s-Selef, 1428/2007.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. “Menhelü’l-vâridîn min bihâri’l-feyz ‘alâ zühri’l-müteehhilîn fî mesâili’l-hayz”. Zühru’l-müteehhilîn ve’n-nisâ’ fî ta‘rîfi’l-athâr ve’d-dimâ’. thk. Hidâyet Hartford, Eşref Münîb. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1426/2005.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: y.y., 2. Basım, 1412/1992.
• İbn Battâl, Ebû el-Hasan ‘Alî b. Halef b. ‘Abdülmelik. Şerhu sahîhi’l-Buhârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris el-Kazvînî. Hilyetü’l-fukahâ’. thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdülmuhsin et-Turkî. Beyrut: eş-Şirketü’l-Müttehide li’t-Tevzî‘, 1403/1983.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. ‘Alî el-‘Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrîc ehâdîsi’r-Râfi‘iyyi’l-Kebîr. thk. ‘Âdil Ahmed ‘Abdülmevcûd - ‘Alî Muhammed Mu‘avvız. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1989.
• İbn Kayyim, Muhammed b. Ebû Bekr b. Eyyûb el-Cevziyye. el-Menâru’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-da‘îf. thk. ‘Abdülfettâh Ebû Ğudde. Halep: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1390/1970.
• İbn Kesîr, ‘İmâddüddîn İsmâîl b. Şihâbüddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tuhfetü’t-tâlib bi-ma‘rifeti ehâdîsi muhtasari İbni’l-Hâcib. thk. ‘Abdülganî b. Humeyd b. Mahmûd el-Kübeysî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1416/1996.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn ‘Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâ‘îlî el-Makdisî. el-Muğnî. thk. ‘Abdullâh et-Turkî, ‘Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 15 Cilt. Riyad: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Te’sîl, 1435/2015.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. ‘Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfi‘î. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414/1993.
• İbn Mâze, Ebû Hafs Hüsâmüddîn es-Sadruşşehîd Ömer b. ‘Abdülazîz b. Ömer el-Buhârî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-fıkhi’l-Nu‘mânî. thk. ‘Abdülkerîm Sâmî el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. ‘Abdullâh er-Râmînî ed-Dımaşkî. el-Mübdi‘ fî Şerhi’l-mukni‘. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’r-râik Şerhu kenzi’d-dekâik ve minhâtü’l-Hâlik ve tekmiletü’t-Tûrî. 8 Cilt. Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn ‘Abdurrahmân b. Ahmed b. ‘Abdurrahmân el-Bağdâdî ed-Dımaşkî. Fethu’l-bârî Şerhu sahîhi’l-Buhârî. thk. Ebû Mu‘âz Târık b. ‘Avdullah. 6 Cilt. ed-Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1421/2000.
• İbn Reslân, Ebü’l-Bekâ ‘Alemüddîn Sâlih b. Ömer b. Reslân el-Kinânî. Şerhu süneni Ebî Davûd. 20 Cilt. el-Feyyûm: Dâru’l-Felâh, 1437/2016.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbn Rüşd el-Cedd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Kurtubî. el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât. thk. Muhammed Huccî. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1408/1988.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan ‘Alî İsmâîl b. Sîde el-Mursî. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l- a‘zam. thk. ‘Âişe ‘Abdurrahmân. 12 Cilt. Kâhire: Ma‘hedü’l-Mahtûtâti’l-‘Arabiyye, 1424/2003.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-‘Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. ‘Abdülhalîm b. Mecdiddîn ‘Abdüsselâm el-Harrânî. Mecmû‘u’l-fetâvâ. thk. ‘Abdurrahmân b. Muhammed b. Kâsım. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fehd, 1416/1995.
• İbn Yûnus, Ebû Bekr Muhammed b. ‘Abdullâh b. Yûnus es-Sıkillî. el-Câmi‘ li-mesâ’ili’l-Müdevvene. b.y.: y.y., 1434/2013.
• İbnü’d-Deybâ‘, Ebû ‘Abdullâh (Ebü’l-Ferec, Ebû Muhammed) Vecîhüddîn ‘Abdurrahmân b. ‘Alî eş-Şeybânî eş-Şâfiî ez-Zebîdî el-‘Abderî. Temyîzü’t-tayyib mine’l-habîs mimmâ yedûru ‘alâ elsineti’n-nâs mine’l-hadîs. thk. Cemîl ‘Abdullâh ‘Uveyda. b.y.: y.y., 1430/2009.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec ‘Abdullâh b. ‘Alî. el-‘İlelü’l-mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiye. thk. İrşâdü’l-Hakki’l-Eserî. 2 Cilt. Faysalâbâd: İdâretü’l-‘Ulûmi’l-Esriye, 1401/1981.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım. el-Eddâd. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1407/1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. eş-Şâfî fî Şerhi müsnedi’ş-Şâfiî. thk. Ahmed b. Süleymân - Ebî Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1426/2005.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. ‘Abdülvâhid b. ‘Abdülhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kâdî ‘Abdülvehhâb, Ebû Muhammed ‘Abdülvehhâb b. ‘Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-Ma‘ûne ‘alâ mezhebi ‘âlimi’l-Medîne. thk. Hâmiş ‘Abdülhak. 3 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Mustafâ, 1415/1995.
• Kahraman, Abdullah. İslâm Hukukunda Değişim ve İbadetler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım., 2012.
• Karâfî, Ebü’l-‘Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. ‘Abdurrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, ‘Alâ‘uddîn Ebû bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Hanefî. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1406/1986.
• Kavukcî, Ebü’l-Mehâsin Şemsüddîn Muhammed b. Halîl b. İbrâhîm et-Trablusî. el-Lü’lüü’l-mersû‘ fî mâ lâ asle lehû ev bi-aslihî mevdû‘. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1415/1994.
• Keskin, Mehmet. Dört Mezhebe Göre İslâm İlmihali. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2012.
• Kocaman, Tuğba. Kadınlar Hakkında “Aklın ve Dinin Noksanlığı” Nitelemesini İçeren Hadisin Tahrîci Tenkîdi ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Konevî, Kâsım b. ‘Abdullâh er-Rûmî el-Hanefî. Enîsü’l-fukahâ’ fî ta‘rîfâti’l-elfâzi’l-mütedâvile beyne’l-fukahâ’. thk. Yahyâ Hasan Murâd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2004.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Serrâc. 12 Cilt. Kâhire: y.y., 1427-2006.
• Kuhistânî, Şemsüddîn Muhammed b. Hüsâmiddîn el-Horasânî. Câmi‘ur-rumûz Şerhu muhtasari’l-vikâye el-müsemmâ bi’n-Nükâye. thk. Kebîruddîn Ahmed. Kalküta: Mazharü’l-‘Acâyib, 1279/1858.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed ‘Abdülhay b. Muhammed ‘Abdülhalîm b. Muhammed Emînüllâh es-Sihâlevî. ‘Umdetü’r-ri‘âye bi tahşiyeti Şerhi’l-vikâye. thk. Salâh Muhammed Ebü’l-Hâcc. Ürdün: Merkezü’l-‘Ulemâi’l-‘Âlemî, ts.
• Mâlik b. Enes, Ebû ‘Abdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebû ‘Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Mustafâ el-A‘zamî. 8 Cilt. Ebû Dabî: Müessesetü Zâyid b. Sultân, 1425/2004.
• Martı, Huriye. “Kadının İbadeti: Özel Haller, Özel Yazgı”. Hakları ve Saygınlığıyla İslam’da Kadın. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi İmâmi’ş-Şâfiî. thk. ‘Alî Muhammed Me‘ûd - ‘Âdil Ahmed ‘Abdülmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/2000.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen ‘Alâüddîn ‘Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fî ma‘rifeti’r-râcih mine’l-hilâf. thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdülmuhsin et-Turkî - Muhammed el-Hulv. 30 Cilt. Kâhire: y.y., 1415/1995.
• Merğinânî, Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Ebûbekr el-Ferğânî. el-Hidâye fî Şerhi’l-bidâyeti’l-mübtedî. thk. Tallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Mevvâk, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Yûsuf b. Ebü’l-Kâsım el-Abderî el-Gırnâtî. et-Tâc ve’l-iklîl ‘alâ li Şerhi muhtasarı Halîl. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1416/1994.
• Mûsâ Kâmil ‘Abbûd. el-Hayz ve ahkâmühü’ş-şer‘iyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987/1407.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar bi-nakli’l-‘adl ‘ani’l-‘adl ilâ Rasûlillâh. 7 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Te’sîl, 1435/2014.
• Nesâî, Ebû ‘Abdurrahmân Ahmed b. Şu‘ayb el-Horasânî. es-Sünenü’s-suğrâ. 9 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Te’sîl, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât ‘Abdullâh b. Ahmed. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Mervân Muhammed eş-Şi‘âr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû‘ Şerhu’l-mühezzeb. b.y.: Dâru ‘Âlemi’l-Kitâb, 1423/2003.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Hulâsatü’l-ahkâm. thk. Hüseyn İsmâîl el-Cemel. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Özdaş, Hâşim. “Kur’ân’da Geçen Dahike (ضحك) ile Ekber (أكبر) Lafızlarına Yüklenen Hayız Anlamı Üzerine Bir Değerlendirme”. Eskiyeni 42 (Eylül 2020), 985-1005.
• Sahnûn, Ebû Saîd ‘Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
• Se‘âlibî, Ebû Mansur ‘Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. Fıkhü’l-luğa ve sirru’l-‘Arabiyye. thk. ‘Abdurrezzâk el-Mehdî. b.y.: İhyâu’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1422/2002.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebû Sehl Ahmed. el-Mebsût. thk. Halîl Muhyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1421/2000.
• Suğdî, Ebü’l-Hasen (Hüseyn) ‘Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed el-Hanefî. en-Nutef fi’l-fetvâ. thk. Salâhuddîn en-Nâhî. Beyrut / Amman: Müessesetü’r-Risâle / Dâru’l-Furkân, 1404/1984.
• Suyûtî, Celâlüddîn ‘Abdurrahmân b. Ebû Bekr. el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-luğa ve envâihâ. thk. Fu’âd ‘Alî Mansûr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418/1998.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn ‘Abdurrahmân b. Ebû Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. ed-Dürerü’l-müntesira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira. thk. Muhammed b. Lutfî es-Sabbâğ. Riyad: ‘İmâdetü’ş-Şuûni’l-Mektebât, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn ‘Abdurrahmân b. Ebû Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-Câmi‘u’s-sağîr ve ziyâdetuhû. b.y.: y.y., ts.
• Şâfiî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. İdrîs. el-Müsned. thk. Mâhir Yâsîn el-Fahl. 4 Cilt. Kuveyt: Şeriketü Ğırâs, 1425/2004.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. ‘Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. ed-Derâri’l-mudiyye Şerhu’d-düreri’l-behiyye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1407/1987.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. ‘Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. el-Fevâidü’l-mecmû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevdû‘a. thk. ‘Abdurrahmân Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî. b.y.: y.y., ts.
• Şükrü Özen. “Musarrât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/musarrat
• Şürünbülâlî, Ebü’l-İhlâs Hasen b. ‘Ammâr b. ‘Alî el-Vefâî el-Mısrî. İmdâdü’l-fettâh Şerhu nûri’l-îzâh ve necâti’l-ervâh. thk. Beşşâr Bekrî ‘Arabî. Dımaşk: y.y., ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemu’l-evsat. thk. Târık b. ‘Ivadullah b. Muhammed - ‘Abdülmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1415H.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ b. Sevre. es-Sünen. 5 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Te’sîl, 1437/2016.
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 09 Ağustos 2022. https://sozluk.gov.tr/
• Ünlü, Ahmet Mahmut. Kadın Hâlleri Risâlesi. İstanbul: Tuana Basın Yayın, 2018.
• Yazıcı, Mahmut. “Hadis Literatüründe Uydurma Rivayetlerle İlgili Kavramlar”. Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi 7 (Nisan 2021), 146-178. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1589942
• Yıldız, Celal. el-Mikbâs fî ahkâmi’l-hayz ve’n-nifâs. İstanbul: Dâru’l-Edâ, 1415/1995.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Tenkîhu’t-tahkîk. thk. Mustafa Ebu’l-Gayt ‘Abdülhayy Âcîb. Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1421/2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Esâsü’l-belâğa. thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnü’s-Sûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
• Zerkeşî, Ebû ‘Abdullâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. ‘Abdullâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî. et-Tezkire fi’l-ehâdîsi’l-müştehira = el-Mensûra fi’l-ehâdîsi’l-meşhûra. thk. Mustafâ ‘Abdülkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1406/1986.
• Zeyd b. ‘Alî, Ebü’l-Hüseyn Zeyd b. ‘Alî b. el-Hüseyn b. ‘Alî b. Ebî Tâlib. el-Müsned. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hayât, ts.
• Zeyla‘î, Ebû Muhammed ‘Abdullâh b. Yûsuf. Nasbu’r-râye li-ehâdîsi’l-hidâyeti me‘a hâşiyetihî buğyeti’l-elme‘î fî tahrîci’z-Zeyla‘î. thk. Muhammed ‘Avvâme. 4 Cilt. Beyrut /Cidde: Müessesetü’r-Reyyân / Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1418/1997.
• https://www.kizlarsoruyor.com. “Âdet oldum demek yerine halk arasında kullanılan tabirler nelerdir?” Erişim 31 Aralık 2023. https://tls.tc/fVMSB