“MUHAMMED B. İSMAÎL EL-BUHÂRÎ'YE (V. 256 /870) AİT EL-CÂMİU'S-SAHÎH'iN RÂVÎLERİ VE NÜSHALARI”

Yıl 2018, Sayı: 3, 121 - 141, 01.06.2018

Sedat Yıldırım

Öz

Müslümanlar arasında referans kabul edilen ve hadîs kaynakları içerisinde rivâyetleri en sahih görülen kaynak, Muhammed b. İsmâîl el-Buhârî‟ye ait olan el-Câmi‟u‟s-Sâhîh adlı hadîs eseridir. Bu derecede kabul gören bu eser, Buhârî‟nin doksan bin öğrencisi tarafından sema yöntemiyle alındığı söylenmektedir. Bununla birlikte bu öğrenciler içinde el-Câmi‟i rivâyet etmekle meşhur olan Fırebrî, en-Nesefî gibi bazı râvîler bulunmaktadır. Bu durum el-Câmi'u's-Sâhîh‟in farklı tariklerle nakledildiğini göstermektedir. Bu sebepten olsa gerek ki, sonraki süreçlerde el-Câmi‟ üzerinde devrin muteber âlimleri tarafından edisyon kritik diyebileceğimiz nitelikte çalışmalar yapılmış ve böylece el-Câmi‟in orijinal bir şekilde günümüze ulaşması sağlanmıştır. Bu çalışmalar arasında en çok rağbet gören el-Yûnînî nüshasıdır. Çalışmamızın, adı geçen hususların öz itibariyle bilinmesine ve bu bilgiler ışığında Îmâm Buhârî‟nin el-Câmi‟u‟s-Sâhîh adlı eserinin, geçmişten günümüze ne derecede önemsendiğinin yeniden zihinlerde canlanmasına yardımcı olacağını ümit etmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Hadîs, Muhammed b. İsmâîl el-Buhârî, Fırebrî, en-Nesefî el-Câmi'u's-Sâhîh, Râvîler, Edisyon kritik, el-Yûnînî nüshası.

“THE NARRATORS AND COPIES OF EL-CÂMIU‟S-SAHÎH WHICH BELONGS TO MUHAMMED B. ISMAÎL EL-BUHÂRΔ

Öz

The source, which is accepted as a reference among the Muslims and whose narrations are the most authentic, is el-Câmiu‟s-Sahîh hadith (sayings of prophet) book which belongs to Muhammed b. Ġsmaîl el-Buhârî. Accepted by so much importance, it is said that Bukhari was crowned by ninety thousand students by listening it again and again. However, among these students there are some narrators, such as Fırebrî, en-Nasafi, who are famous for narrating al-Ca'mi. This shows that el-Câmiu‟s-Sahîh is transmitted through different tariks (ways). As a matter of fact, in the following periods, the edition-critic works carried out on the al-Cami by famous scholars of time and thus this allowed al-Cami to pass us in a authentic way. Among these, the most popular copy is that of al-Yûnîn's work. We hope that our study will help to revitalize what is said in the minds of the people, and that in this light of the work of al-Bukhari's al-Cami'us Sahih.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Mohammad b. İsmail al-Bukhari, al-Firebri, al-Nasafi al-Qa'm al-Qa'qh, The narrators, The Edition-critic, al-Yunini copy

Kaynakça

• Abdulhalîm, Cuma Fethî, Rivayat'ul-Câmiu's-Sahîh ve Nusehu'hu, Daru'l-Felah, I. bsk., Beyrût 2013.
• Aydın, Arafat-Albayrak, Ali, “Sahîh-i Buhârî Nüshalarına Dair Yeni Bulgular, Bulak Baskısı, Yûnînî Yazmaları ve Abdullah b. Sâlim el-Basrî Nüshası”, İslâm Araştırmaları Dergisi, XXXV, (2016).
• Bağdâdî, Ahmed b. Alî b. Sâbit b. Mehdî el-Hatîb, Tarîh-u Medîneti‟s-Selâm, thk. Beşşâr A'vvâd Marûf, Dâru'l-Ğarbu'l-İslâmî, I. bsk., Beyrût 2001.
• el-Gassânî, Ebû Alî el-Hüseyin b. Muhammed, Takyîdu‟l-Muhmel ve Temyîzu‟l-Muşkil, thk. Muhammed Ebû'l-Fad‟l, Vizâretu‟l-Evkâf/el-Memleketu‟l-Arabîyye 1418/1997.
• el-Hattâbî, Ebû Süleymân, Hamd b. Muhammed, A‟lâmu‟l-Hadîs fî şerhi Sahîhi‟l-Buhârî, (Mukaddime) thk., Muhammed b. Sa‟d b. Abdurrahman, el-Memleketu‟l-Arabîyyetu‟s-Suû‟dîyye, I. bsk., Mekke 1988/1409.
• el-İşbîlî, Ebû Bekir Muhammed b. Hayr b. Ömer, Fehrest, Dâru‟l-Kutubi‟l-İlmîyye, I. bsk, Beyrût 1419/1998.
• Eren, Mehmet, Buharî‟nin Sahihi, Nükte Kitap, Konya 2003.
• er-Rûdânî, Şemsuddînn Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed, Sılatu‟l-Halef bi Mevsûli‟s-Selef, thk., Muhammed Haccî, Dâru‟l-Ğarbi‟l-İslâmî, Beyrût I. bsk., 1408/1988.
• ez-Zehebî, A‟lam‟un-Nubelâ, thk. Şuayb el-Arnâûd ve dğr., Müesseset‟ur-Risâle, Beyrut 1983/1403.
• ez-Zehebî, Tarîh'ul-İslâm ve Vefeyâtu‟l-Meşâhîri ve‟l-A‟lâm, thk. Ömer Abdusselâm, Dâr'ul-Kitâb'ul-Arabî, I. ci bsk., Beyrût 1987.
• http://www.alukah.net/library/0/39186/, (24.01.2018).
• İbn Abd‟ul-Kerîm, Muhammed, Rivâyât ve Nuseh‟ul-Câmi‟us-Sahîh, Mektebetu'l-Melik Fahd, I. bsk., Mekke 1426.
• İbn A'dî, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî, el-Kâmil fî Duafâi‟-Ricâl, thk. Adil Ahmed, Muhammed Muavvid, Abdulfettâh ve Ebû Sünne, Dâru Kutubi'l-İlmîyye, Beyrût y.y.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalanî, Hedyu‟s‟Sarî Mukaddimetu Fethi‟l-Bârî, thk. Abdulkadîr ġeybe, Mektebet‟ul-Melik-el-Fahd, Riyad 1421.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalanî, Tebsîr'ul-Müntebih, thk., Neccâr, Muhammed Alî Mektebet'ul-İlmîyye, Beyrût y.y.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn el-Endulisî, ġevâhidu‟t-Tevdîh ve‟t-Tashîh li Müşkilati‟l-Câmi‟i‟s-Sahîh, thk. Tâhâ Muhsin, Mektebetu İbn Teymîyye, II. bsk. 1413/1992.
• İbn Sâlim, Abdullah el-Basrî, Diyâu‟s-Sârî fî Mesâliki Ebvâbi‟l-Buhârî, thk. Nureddîn Tâlib ve diğr., Dâru‟n-Nevâdir, I. bsk, Sûriye 1432/2011.
• İbnu'l-Esîr, Ali b. Ebû‟l-kerem Muhammed b. Muhammed, Usdu'l-Ğabe fî Ma‟rifeti‟s-Sahâbe, Daru'l-Fıkr, Beyrût 1989/1409.
• Kâdî Iyâz, bin Mûsâ el-Yahsubî el-İlma‟ ilâ Ma‟rifeti Usûli‟r-Rivâyeti ve Takyîdi‟s-Semâ‟, thk. Ahmed Sakar, I. bsk., Dâr‟ut-Turas - Daru‟l Atîka, Kâhire 1970.
• 20. Kandemir, M. Yaşar, el-Câmiu‟s-Sahîh, DİA,. 1993, VII.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr, ĠrĢâdu‟s-Sârî li ġerhi Sahîhi‟l-Buhârî, Matbaatu‟l-Kubrâ el-Emîrîyye, Mısır 1332/1914.
• Kâtib Çelebî, Mustafâ b. Adullah Hâcî Halîfe, KeĢfu'z-Zunûn a'n Esâmî'l-Kutubi ve'l-Funûn, Dâr Ġhyâi't-Turâsi'l-A'rabî, Beyrût y.y.
• Kızıl, Fatma, el-Yûnînî, DĠA., Ali b. Muhammed, 2013.
• Kurân-ı Kerîm, TDVY., III. bsk., Ankara, 2007.
• Özsoy, Abdulvahb, Buhârî Nüshaları ve Nüsha Farklılıklarının Mahiyeti, Fenomen Yayıncılık, I. bsk., Kayseri 2016.
• Özşenel, Mehmet, “Sahîh-i Buhârî Neşirleri: Sehârenpûrî Neşri ile II. Abdülhamid Neşrinin Karşılaştırılması, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi”, c.11, XXI, (2013).
• Sezgin, Fuad, Buharî‟nin Kaynakları, Özgün Matbaacılık, , Ankara 2001.