Alternatif Faiz Oranları Açısından Türkiye’de Fisher Hipotezi’nin Analizi

Year 2024, Volume: 26 Issue: 2, 405 - 422, 31.12.2024

İsmail Cem Özkurt

Abstract

Enflasyon ve faiz oranları temel makroekonomik göstergeler olmakla birlikte mikroekonomik etkilere de sahiptir. Fisher Hipotezi olarak ifade edilen ve enflasyondan faiz oranlarına doğru bir ilişkiyi açıklayan hipotez literatürde uzun yıllardır üzerinde durulmuş bir konudur. Çalışmada Fisher Hipotezi veya Neo-Fisher Hipotezi’nin Türkiye açısından geçerliliği tespit edilerek bundan sonra uygulanacak iktisat politikalarına yön verilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaca yönelik olarak, Türkiye’de 2012:01-2024:03 döneminde Tüketici Fiyatları Endeksi ile ticari bankaların 1 ay vadeli mevduat faiz oranı, 1 hafta vadeli repo faiz oranı olarak ifade edilen politika faiz oranı ve katılım bankalarının dağıttıkları kâr payı oranları arasındaki ilişkiler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma, kullanılan Varyans Ayrıştırması, Etki-Tepki Analizi ve Granger Nedensellik Analizi yöntemleriyle ve çeşitli faiz oranlarının değişken olarak kullanılmasıyla literatürdeki diğer çalışmalardan ayrışmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye’de enflasyon ile ticari bankaların 1 ay vadeli mevduat faiz oranı ile katılım bankalarının dağıttıkları kâr payı oranları arasındaki Granger Nedensellik ilişkisi Fisher Hipotezi’nin analiz döneminde geçerli olduğunu göstermektedir.

Keywords

Fisher Hipotezi, Enflasyon, Faiz

Ethical Statement

Çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen bir çalışmadır.

Analysis of The Fisher Hypothesis for Alternative Interest Rates In Türkiye

Abstract

Inflation and interest rates are fundamental macroeconomic indicators, yet they also have microeconomic impacts. The Fisher Hypothesis, which explains the relationship from inflation to interest rates, has been a subject of focus in the literature for many years. The study aims to determine the validity of the Fisher Hypothesis or the Neo-Fisher Hypothesis for Türkiye, thereby guiding future economic policies. To achieve this aim, the relationships between the Consumer Price Index and the one-month deposit interest rates of commercial banks, the policy interest rate expressed as the one-week repo rate, and the profit share rates distributed by participation banks in Türkiye for the period 2012:01-2024:03 have been examined. The study differentiates itself from other studies in the literature by employing Variance Decomposition, Impulse-Response Analysis, and Granger Causality Analysis methods, and by using various interest rates as variables. According to the results obtained, the Granger Causality relationship between inflation and the one-month deposit interest rates of commercial banks, as well as the profit share rates distributed by participation banks in Türkiye, indicates that the Fisher Hypothesis is valid during the analysis period.

Keywords

Fisher Hypothesis, Inflation, Interest Rate

Ethical Statement

Çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen bir çalışmadır.

Supporting Institution

Yoktur.

References

• Akıncı, M. & Yılmaz, Ö. (2016). Enflasyon-Faiz Oranı Takası: Fisher Hipotezi Bağlamında Türkiye Ekonomisi İçin Dinamik En Küçük Kareler Yöntemi. Sosyoekonomi, 24(27), 33-55.
• Awomuse, B. O. & Alimi, S. R. (2012). The Relationship Between Nominal Interest Rates and Inflation: New Evidence and Implications for Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 3(9), 158-164.
• Başar, S. & Karakuş, K. (2017). Fisher Hipotezi: Türkiye İçin Tahmini. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 794-803. Doi:10.17719/jisr.20175434647.
• Coleman, W. (1993). The Missing Fisher Effect: A Theory with Some Tests Using UK Data. International Review of Economics and Finance, 2(3) 267-285.
• Coppock, L. & Poitras, M. (2000). Evaluating the Fisher Effect in Long-Term Cross-Country Averages. International Review of Economics and Finance, 9(2), 181–192.
• Dickey, D. A. & Fuller W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. & Değer, O. (2016). Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 405-425.
• Doğan, İ., Afsal, M. Ş. & Örün, E. (2018). Türkiye’de Fisher Etkisi Bağlamında Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Non-Parametrik Analizi. Nevşehir IERFM Uluslararası Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresi 2018, 165-177.
• Fisher, I. (1930). The Theory of Interest. New York: Macmillan.
• Granger, C. (1969). Investigating Causal Relation by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424-438.
• Gibson, A. H. (1923). The Future Course of High Class Investment Values. Banker’s Magazine, 115, 15-34.
• Gürsoy, S. & Akçay, C. (2021). Fisher Etkisi’nin Türkiye’de Hatemi-J Asimetrik Nedensellik Testi Kullanılarak İncelenmesi. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 5(1), 46-61.
• Hacıoğlu, V. & Yerlikaya, Ö. (2014). Fisher Hipotezi ve Beklentilerin Rolü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 64(2), 109-130.
• Ioana, P. (2017). Monetary Policy and Inflation: Is There a Neo- Fisher Effect? Evidence From Inflation Targeting Countries in Central and Eastern Europe. Ovidius University Annuals, Economic Sciences Series, 17(1), 578-583.
• İncekara, A., Demez, S. & Ustaoğlu, M. (2012). Validity of Fisher Effect for Turkish Economy: Cointegration Analysis. Social and Behavioral Sciences, 58, 396 – 405. Doi: 10.1016/j.sbspro.2012.09.1016.
• Kanca, O., Üzümcü, A. & Deniz, A. (2015). Fisher Etkisi Türkiye Ekonomisi İçin Geçerli Mi? Bir Zaman Serisi Analizi: 1980-2013. Verimlilik Dergisi, (3), 45-66.
• Köksal, B. & Destek, M. A. (2015). Türkiye Ekonomisinde Fisher Hipotezinin Test Edilmesi: 2002-2014 Dönemi Üzerine Bir Ampirik Analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1247-1253.
• Küçükaksoy, İ. & Akalın, G. (2017). Fisher Hipotezi’nin Panel Veri Analizi ile Test Edilmesi: OECD Ülkeleri Uygulaması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 19-40.
• Lebe, F. & Arda Özalp, L. F. (2016). Fisher Hipotezinin Alternatif Faiz Oranları ile Türkiye Ekonomisi Açısından Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 95-122.
• Mercan, M. (2013). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
• Özbek, S. & Taş, S. (2023). Enflasyon ve Faiz İlişkisinin Fisher ve Neo-Fisher Etkilerinin Panel Ekonometrik Analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 12(1), 65-82.
• Philips, P. C. & Perron, P. (1988). Testin for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika. 75(2), 335-346.
• Sağlam, Y. (2018). Fisher Hipotezi’nin Fourier Yaklaşımı ile Testi: Gelecek-11 Ülke Grubu Örneği. Journal of Yasar University, 13(52), 316-321.
• Samırkaş, M. C. (2019). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı Arasında Toda-Yamamoto Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 6-14.
• Serel, A. & Akşehirli, N. (2023). Türkiye’de Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Fisher Hipotezinin Sınanması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 15(28), 73-85.
• Sümer, A. L. (2020). Geleneksel Olmayan Para Politikası Kapsamında Neo-Fisher Etkisi: 2008 Sonrası Türkiye Deneyimi. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-21.
• Tarı, R. (2006). Ekonometri. İstanbul: Avcı Ofset.
• Tarı, R. (2010). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Torun, M. & Karanfil, M. (2016). 1980-2013 Dönemi Türkiye Ekonomisinde Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki İlişki. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 473-490.
• Ulusoy, A., Yılmaz, H. & Ünal, H. (2021). Türkiye’de Gibson Paradoksunun Fisher Etkisi Bağlamında Ele Alınması (1978-2019 Dönemi). Maliye Dergisi, (181), 1-18.
• Uslu, H. (2020). Enflasyon ile Mevduat ve Kredi Faizleri Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Fisher Eşitliği Çerçevesinde Ekonometrik Bir Analiz. Troyacademy Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 201-229. Doi: 10.31454/usb.723532.
• Yapraklı, S. (2022). Açık Enflasyon Hedeflemesi Döneminde Neo-Fisher Etkisi’nin Geçerliliği: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Ekoist: Journal of Econometrics and Statistics, (37), 85-105. Doi: 10.26650/ekoist.2022.37.1071062.
• Yılancı, V. (2009). Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Sınanması: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 205-213.