HAYÂLÎ BEY’S GHAZALS WORD THE ART BASED ON HARMONY BASIC COMPONENTS

Year 2018, Volume: 3 Issue: 5, 106 - 116, 28.01.2018

Mehmet Şenyurt

Abstract

Harmony in Dîvân poetry is a very important concept. In order to be able to say harmonious words, poets have resorted to the arts and mazmuns –special words use in dîvân’s poetry- besides the formal elements which provide rhythmic fluids such as rhyme, redif and vein to a great extent. For this reason, what is important for poets who have such an understanding of art is not what is said but the way of saying it. The Dîvân poets who made up their works in this direction succeeded in making this harmonious air in only one coupler of the gazelles.

Poetry in Dîvân literature continues its existence with music. Given the fact that classical Turkish music is based on a great deal of sense, it is better to understand the dimensions of the connection between poetry and music.

The poets have used the art of speech with great mastery and have made intensive efforts to speak harmoniously. In addition to this, they frequently applied to the arts to provide connections between the couplets and strengthen the meaning throughout the bazaar. The main opposition emerges as the main elements which provide harmony based on the arts of cinas, izişakak, soubak, kalb, reddü'l 'acz and tekrir.

In this study, we will examine the gazelles in the Dîvân of Hayâlî Bey, one of the most important poets of the 16th century, in terms of the harmonies made on the basis of the vocabulary and make an assessment from us. In our work we have taken as a reference the work named "Hayâlî Bey Dîvânı" which was prepared and published in 1992 by Akçağ publications of Ali Nihat Tarlan.

Keywords

Hayalî Bey, Harmony, Cinas, İştikak, Rhythm

HAYÂLÎ BEY’İN GAZELLERİNDE SÖZ SANATLARINA DAYALI ÂHENK UNSURLARI

Abstract

Dîvân
şiirinde âhenk oldukça önemli bir kavramdır. Şairler âhenkli sözler
söyleyebilmek için büyük ölçüde kafiye, redif ve vezin gibi ritmiksel
akışkanlığı sağlayan biçimsel unsurların yanında söz sanatları ve mazmunlara da
başvurmuşlardır. Bu sebeple böyle bir sanat anlayışına sahip olan şairler için
önemli olan söylenilen şey değil söyleyiş tarzıdır. Bu anlayış doğrultusunda
eserlerini oluşturan dîvân şairleri, gazellerinin sadece bir beyitinde bu
âhenkli havayı oluşturabilmesi onları başarılı kılmıştır.

Dîvân
edebiyatında şiir, varlığını musiki ile birlikte sürdürür. Klasik Türk
musikisinin büyük oranda sese dayandığı da göz önüne alındığında şiir ile
musiki arasındaki bağın hangi boyutlarda olduğu daha iyi anlaşılır.

Şairler,
söz sanatlarını büyük bir ustalıkla kullanmış ve âhenkli söz söylemek için
adeta yoğun çaba sarf etmişlerdir. Bunun yanı sıra beyitler arasındaki bağlantıyı
sağlamak ve gazelin tümünde anlamı kuvvetlendirmek amacıyla sık sık söz
sanatlarına başvurmuşlardır. Cinas, iştikak, müşakele, kalb, reddü’l ‘acz ve
tekrir söz sanatlarına dayalı ahengi sağlayan başlıca unsurlar olarak karşımıza
çıkmaktadır.  

Biz
bu çalışmamızda XVI. yüzyılın en önemli şairleri arasında yer alan Hayâlî
Bey’in dîvânında yer alan gazellerden, kısmen tarayıp, örnekler vererek söz
sanatlarına dayanan âhenk unsurları bakımından inceleyip tarafımızdan bir
değerlendirme yapacağız. Çalışmamızda Ali Nihat Tarlan’ın Akçağ yayınları
tarafından 1992 yılında hazırlanıp basılan “Hayâlî Bey Dîvânı” isimli eserini
kaynak olarak aldık. 

Keywords

Hayâlî Bey, Âhenk, Cinas, İştikak, Ritim

References

• Akün, Ömer Faruk, (2015), Dîvân Edebiyatı, İsam Yayınları: İstanbul.
• Azamat, Nihat, (2013), “Kalenderiye”, C.XXIV, Diyanet İslam Ansiklopedisi 253-256.
• Çelebi, Âşık, Meşairûş- Şu’arâ vr. 271.
• Devellioğlu, Ferit, (2012), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitapevi: Ankara.
• İnalcık, Halil, (2016), Şâir ve Patron, Doğu Batı Yayınları: Ankara
• İsen, Mustafa, (1998), Sehi Bey Tezkiresi, Akçağ Yayınları: Ankara
• Kurnaz, Cemal, (1996), Hayâlî Bey Dîvânı’nın Tahlîli, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: İstanbul.
• Macit, Muhsin, (2016), Dîvân Şiirinde Âhenk Unsurları, Kapı Yayınları: İstanbul.
• Ocak, Ahmet Yaşar, (1992), Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• Onay, Ahmet Talat, (2013), Açıklamalı Dîvân Şiiri Sözlüğü, Kurgan Edebiyat Yayınları: Ankara.
• Pala, İskender, (2014), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları: İstanbul.
• Şentürk, Ahmet Atilla, (2016), Osmanlı Şiiri Antolojisi, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Tarlan, Ali Nihat, (1992), Hayâlî Dîvânı, Akçağ Yayınları: Ankara.