2010-2016 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİNİ SEKTEYE UĞRATMA İHTİMALİ OLAN OLAYLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 20 - 33, 21.02.2024

Halil Günay

Öz

Avrasya coğrafyasının iki önemli aktörü olan Türkiye ve Rusya'nın Kafkasya, Ortadoğu, Orta Asya ve Karadeniz havzasında etkin bölgesel aktörlerdendir. İki ülke bütün bu alanlarda jeopolitik rakip konumundadır. Bu rekabet tarih boyunca iki ülkenin dönemsel özellikleri ile paralel olarak gelişme göstermiştir. Bu bağlamda Türkiye–Rusya ilişkilerinin geleceğinden bahsedebilmek için iki devletin dünü, bugünü ve yarını arasındaki bağı rasyonel bakış açısıyla dikkate alarak olaylara ve olgulara yaklaşılmalıdır.
2000’li yılların başında Rusya’da Putin ve Türkiye’de Erdoğan döneminin başlamasıyla Türkiye- Rusya ilişkileri rekabetten ortaklığa ve işbirliği anlayışına dönüşmüştür. İki aktör arasındaki ilişkilerdeki bu dönüşüm hem iç dinamiklerin hem de uluslararası sistemde gelişen olayların etkisi olmuştur. İç dinamik olarak, Erdoğan ve Putin’in ikili ilişkilerdeki gelişmeler karşısında takındıkları tavır, ilişkilerin güçlenmesine sebep olmuştur. Dış etken olarak ise Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Türkiye ve Rusya’ya uygulamış olduğu yalnızlaştırma ve yabancılaştırma politikası, iki aktörü rahatsız etmiş ve uluslararası arenada, birlikte hareket etmesini sağlamıştır. Ayrıca Ankara ve Moskova’nın Batı ile olan ilişkilerin seyrini değiştirmiştir. Ancak Suriye iç savaşının ortaya çıkması, Rusya’nın Kırım ilhak etmesi, Rusya Hava Kuvvetlerine ait savaş uçağın angajman kurallarına uymaması nedeniyle Türk jetleri tarafından düşürülmesi ve Ankara Rus Büyükelçisi Andrey Karlov’un suikast sonucunda öldürülmesi, Türkiye ile Rusya ilişkilerine zarar vermiştir. Bu çalışma, 2010-2019 yılları arasında Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilere zarar veren olaylar incelenmiştir. İncelemede, iki aktör karşılıklı anlayış, uzlaşma ve başarılı bir şekilde olayları çözmüş ve ikili ilişkileri uzun süren sancılı bir sürece girmesine izin vermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye-Rusya İlişkileri, Suriye Krizi, Uçak Krizi, Kırım İlhakı, Karlov Suikastı.

Kaynakça

• AA. (2016). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/rusya-buyukelciligi-onunde-halep-protestosu/705005, (20 Şubat 2019).
• ABDULLAH, A., ve BABAÇ, E. (2016). “Ekonomik Açıdan Rusya’ya Uygulanan Yaptırımlar ve Türkiye İle Yaşanan Uçak Krizinin Etkileri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7): 2134-2143.
• AĞIR, O. ve Aksu, Z. (2017). “Birleşmiş Milletler’in Suriye Krizine Yönelik Politikaların Değerlendirilmesi”. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4.(9): 43-55.
• AKBAŞ, O. (2018). Türkiye- Rusya İlişkilerindeki Karadeniz Siyasetinin Geleceği. Yüksek Lisans Tezi. Ufuk Üniversitesi. Ankara.
• Aljazeera.(2014). http://www.aljazeera.com.tr/dosya/turkiyesuriye-iliskileri-inisler-ve-cikislar. (01 Şubat 2019).
• ATAMAN, M. (2012). “Suriye’de İktidar Mücadelesi: Baas Rejimi, Toplumsal Talepler Ve Uluslararası Toplum”. SETA, 1- 58.
• BAYKARA, S. (2017). 15 Temmuz Darbe Girişimi ve Türk Dış Politikasına Etkisi. Yüksek Lisans. Atılım Üniversitesi. Ankara.
• BBC. (2016). https://www.bbc.com/turkce/live/haberler-turkiye-38370294, (11 Şubat 2019).
• BOSTAN, Y. (2012). https://www.sabah.com.tr/gundem/2012/06/23/suriye-turk-jetini-vurdu (07 Şubat 2019).
• CNNTÜRK. (2015). “Uçak Krizi Patladığından Beri Erdoğan ve Putin Neler Söylediler?”.https://www.cnnturk.com/dunya/ucak-krizi-patladigindan-beri-erdogan-ve-putin-neler-soylediler?page=16, (27 Mayıs 2018).
• ÇAĞLAR, B. (2012). “Türkiye’nin Suriye Politikası: Yeni-Klasik Realist Bir Bakış”. Ortadoğu Analiz, 4(47):1-52.
• ÇALIŞKAN, B. (2016). ’Rusya - Suriye İlişkileri Ve Ortadoğu Krizlerine Etkisi. İnsani Ve Sosyal Araştırmalar Vakfı, 1-9. ÇELIKPALA, M. (2015). “Rekabet ve İşbirliği İkileminde Yönünü Arayan Türk-Rus İlişkileri”. Bilig Dergisi, 72: 117-144.
• ÇOĞUROĞLU, Ö., ve KARPUZCU, T. (2017). “Krizlerin Yön Verdiği Türk- Rus İlişkilerine Uçak Krizine Kadar Analitik Bir Bakış: 2004 – 2016”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2): 465-483.
• DURAN, B., USUL, A. R. ve İNAT, K., (2012). Türk Dış Politikası Yıllığı. Ankara. SETA Yayınları.
• DURAN, H. (2011). “Adana Protokolü Sonrası Türkiye-Suriye İlişkileri”. Ortadoğu Yıllığı Dergisi, 501-518.
• ERGAN, U. (2015).http://www.hurriyet.com.tr/dunya/dusurulen-ucagin-olen-rus-pilotlari-esir-alinmak-istenmis-40018254, (09 Şubat 2019).
• ERŞEN, E. (2016). ’Türk-Rus İlişkilerinde Normalleşme Ve Fırat Kalkanı. ORSAM. 8(77): 153-171.
• HAS, K. (2012). “Türkiye-Rusya İlişkileri Ekseninde Suriye Krizi”. USAK, 1-19.
• Hürriyet. (2016). http://www.hurriyet.com.tr/rusya-istanbul-baskonsoloslugu-onunde-suriye-ey-40311709 (20 Şubat 2019).
• IVSHINA, O. (2019). https://www.bbc.com/russian/news-46525488, (12 Şubat 2019).
• İMANBEYLI, V. (2015). “Uçak Krizi” ve Türkiye-Rusya İlişkileri”. Seta Perspektif, 119, 1-6.
• KARADAĞ, S. (2017). “Türkiye ve Rusya’nın Suriye Politikası”. Marmara Üniversitesi Ortadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkiler, 1-32.
• KARADAĞ, S. (2017). Türkiye-Rusya ilişkilerinde Azerbaycan faktörü (2000-2015). Yüksek Lisans. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• KELLNER, T. ve REZA, M. (2013). Arap Baharı Karşısında İran ve Türkiye: Ortadoğu da yeni bir stratejik rekabete doğru gidiş mi?. (Çev.) Güreli, H. Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• KÖK, S. (2012). “Ortadoğu Güncesi 21 Eylül 20 Ekim 2012”. Ortadoğu Analiz, 4(47): 131-137.
• MADEN, T. E. (2011). “Türkiye-Suriye İlişkilerinde Suyun Rolü”. Ortadoğu Analiz, 3(35):.32-61.
• MARPLES D.R. ve DUKE, D.F. (1995). “Ukraine, Russia, and the Question of Crimea”. Nationalities Papers. 2(23): 259-274.
• Orhan,O.(2012).http://www.orsam.org.tr/index.php/Content/Analiz/3307?c=orsam%7Carabic. (29 Ocak 2019).
• ORSAM. (2012). https://docplayer.biz.tr/28699-Orsam-ortadogu-stratejik-arastirmalar-merkezi-reyhanli-da-suriyeli-kadinlar-ile-soylesiler-iii-interviews-with-syrian-women-in-reyhanli-iii.html, (21 Ocak 2019).
• ÖZDAL, H., ÖZERTEM, H.S., HAS, K. ve YEGIN, M. (2014). “Ukrayna Siyasi Krizinde Rusya ve Batının Tutumu”. Uluslararası Stratejik Araştırma Kurumu. USAK Analiz. Analiz No:28. s. 1-24.
• ÖZEL, M. S. (2015). 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü. http://www.21yyte.org/tr/arastirma/rusya/2015/12/04/8354/suriye-krizi-surecinderusya-turkiye-iliskisinde-ucaklar-jetler-sorunlar. (03 Şubat 2019).
• ÖZLÜK, E. (2015). “Türkiye ve Rusya Arasındaki Uçak Krizi ve Özür Meselesi”, Ortadoğu Stratejik Araştırma Merkezi, 35, 1-12.
• Reuters. (2012). http://www.reuters.com/article/us-syria-crisis-russia-arms-idUSBRE8A40DS20121105. (02 Şubat 2019).
• SAĞSEN, İ. (2011).“Arap Baharı, Türk Dış Politikası ve Dış Algılaması”. Orta Doğu Analiz, 3(31): 57-60.
• SANDIKLI, A., İSMAYILOV, E. ve KAYA, E. (2014). “Karadeniz'deki Gelişmeler ve Türkiye”. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi. Rapor No:62. s. 1-121.
• SARIKAYA, G. (2014), Ukrayna Jeopolitiği Bağlamında Kırım ve Kırım Türkleri Sorunu. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara.
• SAYIN, A. (2017). Ankara Kriz ve Siyaset Araştırma Merkezi(ANKASAM). https://ankasam.org/astana-surecinde-bir-donum-noktasi-olarak-moskova-bildirgesi-ve-suriyede-kalici-bir-anlasma-icin-oneriler/, (7 Şubat 2019).
• SputnikNews.(2016).https://tr.sputniknews.com/analiz/201612141026313403-rusya-baskonsoloslugu-onundeki-protesto-arkasinda-kim-var/, (27 Şubat 2019).
• Sputniknews. (2012).https://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/2012_10_04/Sinirdaki-olaylar-Suriyedeki-catismayisiddetlendirmemeli/. (1 Şubat 2019).
• ŞAHBAZOV R. ve ŞAHTAHTI, S. (2016). Avrasya Ekonomik İlişkiler Derneği tarihinde http://ekoavrasya.net/Default.aspx?Lang=TR, (23 Mayıs 2018).
• ŞAHBAZOV, R., ve ŞAHTAHTI, S. (2016). “Uçak Krizinin Türkiye-Rusya Ekonomik İlişkilerine Etkisi”, Avrasya Ekonomik İlişkiler Derneği, http://ekoavrasya.net/Default.aspx?Lang=TR, (23 Mayıs 2018).
• TAŞÇI, T. A. (2015). “Türk-Rus İlişkilerinde Yeni Başlangıç: Rus Savaş Uçağının Düşürülmesi,” Erciyes Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (ERUSAM), https://erusam.erciyes.edu.tr/icerikdosyalari/file/RUSYA/Rus%20U%C3%A7a%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n%20Vurulmas%C4%B1%20Hadisesi.pdf, (25 Mayıs 2018).
• TRENIN, D. Carnegie.ru. (2013). https://carnegie.ru/2013/02/12/mythical-alliance-russia-s-syria-policy-pub-50909, (25 Aralık 2015).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2012). http://www.mfa.gov.tr/no_-173_-24-haziran-2012_- suriye-aciklarinda-dusurulen-askeri-ucagimiz-konusunda-bakanligimizca-atilan-adimlar-hk_.tr.mfa, (29 Ocak 2019).
• Türkiye Gazetesi. (2018). https://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/590269.aspx, (26 Şubat 2019).
• TÜRKTEN, F. (2015). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/rus-ucagi-degisen-angajman-kurallari-cercevesinde-dusuruldu/482178, (07 Şubat 2019).
• Vesti.ru. (2018). https://www.vesti.ru/doc.html?id=3096699, (14 Şubat 2019).
• YILMAZ, S., HAZIR, Ü. N. (2016). “Rusya-Türkiye Arasında Rus Jeti Krizi’ne Türkiye’den Bakış”. Ortadoğu Özel Sayısı-VI, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi, 22(87), 150-158.