İktisadi ve Mali Krizlerin Anatomisi: Krizler Tarihi Üzerine Kısa Değerlendirmeler

Year 2020, Volume: 35 Issue: 2, 375 - 401, 29.06.2020

Şahin Karabulut Özgür Saraç

https://doi.org/10.24988/ije.202035212

Abstract

Bu çalışmada, iktisadi yaşamı olduğu kadar sosyal ve siyasal alanda da oldukça sarsıcı etkiler ortaya koyan ekonomik krizler tarihi sanayi kapitalizmi öncesi, sanayi kapitalizmi sonrası ve küreselleşmenin hızını iyice artırdığı 1990 sonrası olmak üzere üç ana döneme ayrılarak kronolojik olarak incelenmiştir. Sanayi kapitalizmi öncesi krizler, ekonomide çeşitli şekillerde yaşanan spekülasyonlar nedeniyle ortaya çıkmakla birlikte sanayi kapitalizminin doğuşuyla reel sektör krizleri de yaşanmaya başlamıştır. 1990’lı yıllarda ise krizlerin sayısı ve görülme sıklığında ciddi bir artış gerçekleşmiştir. Çalışmada, krizlerin balon, panik, buhran gibi şekillerde benzer özellikler arz ettiği tespit edilmiş olsa da krizlere karşı yapısal önlemler alınmaması halinde krizlerin sayısının ve şiddetinin gittikçe artmasına neden olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Ekonomik Kriz, Spekülasyon, Mali Politika

Anatomy of Economic and Financial Crises: Brief Evaluations on the History of Crises

Abstract

In this study, the history of economic crises, which have a quite traumatic effects in the social and political fields as well as in the economic life, have been analyzed choronologically in three main periods: pre-industrial capitalism, post-industrial capitalism and post-1990, when globalization has increased the pace. Although crises before industrial capitalism arise due to speculations in various ways in the economy, real sector crises started to occur with the industrial capitalism period. In the 1990s, there was a serious increase in the number and frequency of crises. As a result of the study, it was determined that the crises had similar features in the form of balloons, panic, and depression. Despite this, it is determined that if the structural measures are not taken against the crises, the number and severity of the crises will increase gradually.

Keywords

Economic Crisis, Speculation, Fiscal Policy

References

• Akalın, G. ve Uçak, A. (2007). Ekonomik Krizlerde Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Rolü ve IMF’nin Kriz Yönetimi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi. 7(28). 255.262.
• Akbaş, M.E. (2017). 1800’lerin Küresel Krizleri. Büyük Depresyon ve 2008 Krizi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 77-127.
• Aktan. C.C. ve Şen, H. (2001). Ekonomik Kriz: Nedenler ve Çözüm Önerileri. Yeni Türkiye Dergisi (Ekonomik Kriz Özel Sayısı), 2(42), 1225-1230.
• Alantar, D. (2008). Küresel Finansal Kriz: Nedenler ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Maliye ve Finans Yazıları, 1(81), 1-10.
• Alp, A. (2000). Finansın Uluslararasılaşması. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Averbug, A. ve Giambiagi, F. (2000). The Brazilian Crisis of 1998-1999: Origins and Consequences. Planning Area Economics Department – DEPEC.
• Baer, W., Elosegui, P. ve Gallo, A. (2002). The Achievements and Failures of Argentina's Neo-Liberal Economic Policies. Oxford Development Studies, 30(1), 63–85.
• Bahar, S ve Pehlivan, N. (2011). Finansal Krizlerin Bulaşıcılığı: 2008 Global Krizinin Türkiye’ye Bulaşma Kanalları ve Etkileri. Centre of European Studies Working Paper, 12-04.
• Balı, S. ve Büyükşalvarcı, A. (2011). 1630’dan 2010’a Finansal Krizler Tarihi: Balonlar, Panikler, Buhranlar ve Küresel Finansal Kriz, İkinci Basım, Çatı Kitapları, İstanbul.
• Başkaya, F. (2018). Çöküş: Kapitalizmin Nihai Krizi Üzerine Bir Deneme. Yordam Kitap, Ankara.
• Bayar, Y. (2014). Euro Bölgesi Borç Krizi ile Avrupa Döviz Kuru Mekanizması Krizinin Karşılaştırmalı Analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 22, 211-231.
• Beker, V.A. (2014). The European Debt Crisis: Causes and Consequences. Journal of Stock & Forex Trading, 3(2), 1-9.
• Bordo, M.D. (2017). The Operation and Demise of the Bretton Woods System; 1958 to 1971. Hoover Institution Working Papers, Economics Working Paper 16116, Stanford.
• Brenner. R. ve Probsting, M. (2011). Marksist Kriz Teorisi ve Kredi Krizi (Çev: Senem Çalmak). Yordam Kitap, Ankara.
• British Petrol (BP). (2019). BP Statistical Review of World Energy. 68th Edition, June 2019.
• Caballero, G. (2013). Effects of Fiscal and Monetary Policy in the Great Recession. Economies, 1, 15-18.
• Caldwell. J. ve O’Driscoll, T.G. (2007). What Caused the Great Depression?. Social Education, 71(2), 70-74.
• Cambridge Dictionary. https://dictionary.cambridge.org/. (29.01.2020)
• Chiodo, A.J. ve Owyang, M.T. (2002). A Case Study of a Currency Crisis: The Russian Default of 1998. Federal Reserve Bank of St. Louis Reviews, 7-18.
• Cicioğlu. Ş. ve Yıldız, A. (2018). Lale Krizinden Günümüze Ekonomik Krizler: Temel Yaklaşımlar ve Ortak Özellikler. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(9), 25-38.
• Cihangir, M. (2005). Finansal Krizlerin Banka Birleşmelerine Etkileri: Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizleri Çerçevesinde Kronolojik Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 99-116.
• Claessens, S. ve Kose, M.A. (2013). Financial Crises: Explanations. Types and Implications, IMF Working Paper. WP/13/28.
• Congressional Research Service (CRS). (1999). The Russian Financial Crisis of 1998: An Analysis of Trends, Causes, and Implications. The Library of Congress, Order Code 98-578.
• Cura, K. (1998). Türkiye’de 1980 Sonrası İzlenen Para Politikası. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 1, 129-145.
• Delice, G. (2003). Finansal Krizler: Teorik ve Tarihsel Bir Perspektif. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 20, 57-81.
• Demir, F., Karabıyık. A., Ermişoğlu, E. ve Küçük, A. (2008). ABD Mortgage Krizi. BDDK Çalışma Tebliği, 3.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (1998). Rusya Krizi ve Türkiye Üzerine Muhtemel Etkileri. Devlet Planlama Teşkilatı Yıllık Programlar ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/RUSYA_Krizi_ve_Turkiye_Uzerine_Muhtemel_Etkileri.pdf. (Erişim: 22.01.2020).
• Dewey, D.R. (1910). State Banking Before The Civil War. Natıonal Monetary Commıssıon. Washington: Government Printing Office.
• Eigner, P. ve Umlauft, T.S. (2015). The Great Depression(s) of 1929-1933 and 2007-2009 Parallels. Differences and Policy Lessons, MTA – ELTE Crıses Hıstory Research Group Working Papers in Crisis History. No:2.
• Eiteman, D.K., Stonehill, A., Moffett, M.H. ve Kwok, C. (2001). Multinational Business Finance. 9th Edition, Addison-Wesley Publishing Company, USA.
• Eren, A.A. ve Saraçoğlu, M. (2017). Kapitalizmin Tarihinde Finansal Krizler: Tarih Tekerrür mü Ediyor?. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 87-97.
• Flandreau. M. ve Ugolini, S. (2014). The Crisis of 1866. Financial Crises since 1825 (ed.Nicholas Dimsdale, Anthony Hotson). Oxford University Press, England, 76-93.
• Garber, M.P. (2000). Famous Frist Bubbles: The Fundementals of Early Manias. The MIT Press Cambridge, London, England.
• Grossman, R.S. ve Meissner, C.M. (2010). International Aspects of the Great Depression and the Crisis of 2007: Similarities. Differences. and Lessons. Oxford Review of Economic Policy, 26(3), 318–338
• Gruben, W.C. ve Welch, J.H. (2001). Banking and Currency Crisis Recovery: Brazil's Turnaround of 1999. Economic and Financial Policy Review, 12-23.
• Günarslan, H. (2019). İngiliz Doğu Hindistan Şirketinin Hindistan’ı İşgal Süreci. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(17), 87-102.
• Gürsoy, M. (1989). Dünya’daki Büyük Ekonomik Krizler ve Türkiye Ekonomisi’ne Etkileri. Metis Yayınları, İstanbul.
• Hawley, E.W. (1966). The New Deal and the Problem of Monopoly. Princeton University Press, Princeton.
• Helfferich, T. (2009). The Thirty Years War: A Documentary History. Hackett Publishing, Indianapolis.
• Huff, G. (2008). Hyperinflation: Who is Going to Do It?. The Grantville Gazette, 15.10.2008. https://grantvillegazette.com/article/publish-272/, (Erişim: 16.01.2020).
• Hughes, J.R.T. (1956). The Commercial Crisis of 1857. Oxford Economic Papers. New Series, 8(2), 194-222.
• Igwe, I.O.C. (2018). History of the International Economy: The Bretton Woods System and Its Impact on the Economic Development of Developing Countries. Athens Journal of Law, 4(2), 105-126.
• Institute of International Finance. www.iff.com, (26.01.2020).
• Karabulut, Ş. (2018). O’Connor Devletin Mali Krizi ve Yunanistan. Current Debates on Social Sciences 1 (ed. Zeynel Karacagil ve Efecan Anaz). Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 829-837.
• Karabulut, Ş. (2019). 2014 Rusya – Batı Gerilimi ve Rusya Ekonomik Krizine Bakış. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(48), 4670-4676.
• Kaymak, M. (2010). 1873-1896 Krizi: Mit mi Gerçeklik mi?. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 65(2), 165-194.
• Kazgan, Gülten. (2008). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001). İkinci Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Kübalı, V. (2000). 1994–1995 Meksika Krizi. Kamu Yönetimi Dünyası Dergisi, 1(2), 12-15.
• Levine, L. (2009). The Labor Market during the Great Depression and the Current Recession. Congressional Research Service, https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc26169/m1/1/high_res_d/R40655_2009Jun19.pdf, (Erişim: 21.01.2020).
• Lütkenhorst, W. ve Minte, H. (1979). The Petrodollars and the World Economy. Intereconomics, 14(2), 84-89.
• Mishkin, F.S. (2011). Para. Bankacılık ve Finansal Piyasalar İktisadı. Akademi Yayıncılık, (Çev: Nazım Engin. Serçin Şahin. Serkan Çiçek ve Çiğdem Boz), Ankara, 311-312.
• Moen, J. ve Tallman, E.W. (1992). The Bank Panic of 1907: The Role of Trust Companies. The Journal of Economic History, 52(3), 611-630.
• Musacchio, A. (2012). Mexico's Financial Crisis of 1994-1995. Harvard Business School Working Paper, No. 12–101.
• Nimtz, A.H. (2012). Demokrasi Savaşçıları Olarak Marx ve Engels. (Çev: Can Saday). Yordam Kitap, Ankara.
• Norris, F. (2000). The Year in the Markets; 1999: Extraordinary Winners and More Losers. New York Times, (January 3. 2000). https://www.nytimes.com/2000/01/03/business/the-year-in-the-markets-1999-extraordinary-winners-and-more-losers.html, (Erişim: 27.01.2020)
• Palma, J.G. (2012). The 1999 Brazilian Financial Crisis: How to Create a Financial Crisis by Trying to Avoid One. Center of Structuralist Development Macroeconomics University of Cambridge, Cambridge.
• Pettinger, T. (2010). Types of Economic Crisis. Economicshelp. Temmuz 17, https://www.economicshelp.org/blog/2294/economics/economic-problem/, (Erişim: 20.01.2020).
• Rajan, R.G. ve Zingales, L. (1998). Which Capitalism? Lesson from the East Asian Crisis. Journal of Applied Sciences, 11(3), 1-18.
• Raynes, S. ve Rutledge, A. (2003). The Analysis of Structured Securities: Precise Risk Measurement and Capital Allocation. Oxford University Press, England.
• Rothbard, M.N. (1962). The Panic of 1819 Reactions and Policies. Columbia University Press, New York.
• Schnabel, I. ve Shin, H.S. (2008). The Kipper-und-Wipperzeit and the Foundation of Public Deposit Banks. American Economic Association. Annual Meeting Papers.
• Shaikh, A. (2012). Yüzyılın İlk Büyük Buhranı. Socialist Register 2011: Bu Defaki Kriz (ed. Vivek Chibber. Greg Albo. Leo Panitch. (Çev: Umut Haskan), Yordam Kitap, 60-79.
• Smith, W.B. ve Cole, A.H. (1831). Fluctuations in American Business. Harvard University Press, Massachusetts.
• Smith, A. (2012). Totally Wired: On the Trail of the Great Dotcom Swindle. Simon & Schuster Publishing, New York.
• Sowerbutts, R., Schneebalg, M. ve Hubert, F. (2016). The Demise of Overend Gurney. Bank of England Quarterly Bulletin 2016 Q2, London, 94-106.
• Şaylan, G. (2000). Krizin Nedenleri: Liyakatın Çöküşü. Merkeziyetçilik ve Yolsuzluk. Görüş Dergisi, 45, 36-39.
• Şen, H. ve Çalışkan, A. (2009). Mortgage Kaynaklı Küresel Kriz ve Türkiye Ekonomisine Muhtemel Yansımaları. Kamuda Sosyal Politika Dergisi, 8(1), 11-18.
• Şen, H. ve Demirhan, E. (2004). Arjantin Gerçeği: Mucizeden Felakete Sürükleniş. Finans-Politik ve Ekonomik Yorumlar, 487, 70-80.
• Şöhret, M. (2013). Etno-Dinsel Milliyetçilik Bağlamında İrlanda Sorunu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(4), 39-76.
• The Central Bank of the Russian Federation. https://www.cbr.ru/eng/, (Erişim: 29.01.2020).
• Tomita, T. (2000). The Mechanism of 221 st-Century-Type International Financial Crises. Nomura Research Institue Papers, 10, http://www.nri.com/global/opinion/papers/2000/pdf/np200010.pdf, (Erişim: 25.12.2019)
• Tonak, A. (2015). Karl Marx: Grundrisse. Marksist Klasikleri Okuma Kılavuzu içinde. Yordam Kitap, Ankara, 165-185.
• Turan, Z. (2011). Dünya’daki ve Türkiye’deki Krizlerin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 55-80.
• Türk, A. ve Erarslan, C. (2016). Yunanistan Borç Krizinin Nedenleri ve Sonuçları: Yapay Sinir Ağları ile Bir Analiz. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(2), 281-302.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2002). Küreselleşmenin Türkiye Ekonomisine Etkileri. TCMB Yayınları, Ankara.
• Ünal, A. ve Kaya, H. (2009). Küresel Kriz ve Türkiye. Ekonomi ve Politika Araştırmaları Merkezi Raporu, İstanbul.
• Ünay, S., Karahan, H., Gür, N. ve Dilek, Ş. (2016). Yunanistan Krizinin Anatomisi. SETA Kitap, İstanbul.
• Wasserstrom, E. (2008). On the Financial Crisis: It‟s Not Just Weak Oversight. New York Times. 17 Eylül 2008, http://campaignstops.blogs.nytimes.com/2008/09/17/on-thefinancial- crisis-its-not-just-weak-oversight/?_php=true&_type=blogs&_r=0. (22.01.2019).
• Wyplosz. C. (2006). European Monetary Union: The Dark Sides of a Major Success. Economic Policy, 21(46), 208–261.
• Yalçın-Erik, N. ve Koşaroğlu, Ş.M. (2016). Tarihsel Süreç Boyunca Değişen Petrol Fiyatları; Kaya Gazı Etkisi ve Bazı Öngörüler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 119-143.
• Yıldırım, Oğuz. (2003). Kura Dayalı İstikrar Politikası Çerçevesinde Enflasyonu Düşürme Programı ve Türkiye Ekonomisinde Yeni İstikrar Arayışları. Dış Ticaret Dergisi, 8(27), 116-144.