Türk Cumhuriyetlerinde Sektörel İstihdam Oranları İle Büyüme İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 4, 908 - 929, 06.12.2023

Tuba Esra Baskak

https://doi.org/10.24988/ije.1193779

Öz

Her ülkenin temel hedefleri arasında yer alan ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesinde işgücü, araç değişken olarak kullanılmaktadır. İşgücü piyasasını etkilemek, işsizliği azaltmak ve istihdamı arttırmak ile mümkün olmaktadır. Çünkü azalan işsizlik istihdamı arttırmakta, artan istihdam da işsizliği azaltmaktadır. Ülkelerin jeopolitik, ekonomik ve sosyal konumundan dolayı farklı sektörler üzerinde yoğunlaşması istihdamda sektörel farklılıkları ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada 1991 yılında bağımsızlıklarını ilan eden Türk Cumhuriyetlerinin sektörel istihdam oranlarının ülke ekonomilerine etkisi incelenmiştir. 1991 ile 2019 yıllarını kapsayan çalışmada Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, tarım, sanayi ve hizmet sektörü istihdam oranları değişkenleri kullanılmıştır. Çalışmada Swamy S homojenlik ve Breusch-Pagan LM yatay kesit bağımlılığı testleri sonucu Çok Değişkenli Genişletilmiş Dickey Fuller-Multivariate Augmented Dickey Fuller birim kök testi ile Dumitrescu-Hurlin nedensellik testinin yapılmasına karar verilmiştir. Modelin seçimi için birim ve zaman etkilerinin tespitinden sonra Hausman testi yapılmış ve seçilen modelde otokorelasyon ve değişen varyans problemleri incelenmiştir. Bu problemlerin çözülmesinin akabinde robust düzeltme tahmincisi kullanılmıştır. Ardından Dumitrescu ve Hurlin nedensellik testi yapılmış ve bu testin sonucunda Gayri Safi Yurtiçi Hasıladan tarım, sanayi ve hizmette istihdama doğru; tarım ve sanayide istihdamdan Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya doğru nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk Cumhuriyetleri, istihdam, panel nedensellik analizi

The Relationship Between Sectoral Employment Rates and Growth in Turkic Republics

Öz

The workforce is used as a tool variable in the realization of economic growth, which is among the main goals of each country. Influencing the labor market is possible by reducing unemployment and increasing employment. Because decreasing unemployment increases employment, increasing employment reduces unemployment. The Concentration of countries in different sectors due to their geopolitical, economic, and social positions reveals sectoral differences in employment. In this study, the effects of sectoral employment rates in the Turkic Republics, which declared their independence in 1991, on the national economies were examined. In the study covering the years 1991 to 2019, the variables of Gross Domestic Product, agriculture, industr, and service sector employment rates were used. As a result of homogeneity and cross-section dependency tests, it was decided to perform Multivariate Extended Dickey Fuller-Multivariate Augmented Dickey Fuller unit root test and the Dumitrescu-Hurlin causality test. After determining the unit and time effects for model selection, the Hausman test was performed, and autocorrelation and varying variance problems were investigated in the selected model. After solving these problems, a robust smoothing estimator is used. Then Dumitrescu and Hurlin causality test was conducted and as a result of this test, from Gross Domestic Product to employment in agriculture, industry and service sectors; It has been observed that there is a causal relationship from employment in agriculture and industry to Gross Domestic Product.

Anahtar Kelimeler

Turkic Republics, employment, panel causality analysis

Kaynakça

• Abdioğlu, Z.ve Albayrak, N. (2017). İstihdam yaratmayan büyüme: Alt sektörler bazında bir araştırma. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 215-228 . Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbed/issue/30354/327888
• Aksoy, E. (2013). Relationships between employment and growth from ındustrial perspective by considering employment ıncentives: The case of Turkey. International Journal of Economics and Financial Issues, 3(1), 74-86. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/en/pub/ijefi/issue/31956/351881
• Alagöz, M., Yapar, S. ve Uçtu, R. (2004). Türk Cumhuriyetleri ile ilişkilerimize ekonomik açıdan bir yaklaşım. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 59-74. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61776/923504
• Albayrak, M. (2022). Sanayi ve hizmet sektörleri istihdamı ile ekonomik büyüme ilişkisi. İstanbul: Efe Akademik Yayıncılık.
• Altun, Y. ve İşleyen, Ş. (2019). Türkiye'de iktisadi büyüme ile sanayi sektöründe istihdam arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile ekonometrik analizi: 1991-2017. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 657-676. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/igdirsosbilder/issue/66822/1045080
• Altuntepe, N. ve Güner, T. (2013). Türkiye'de istihdam-büyüme ilişkisinin analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1), 73-84. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/uaifd/issue/21596/231903
• Arısoy, İ. (2013). Kaldor yasası çerçevesinde Türkiye'de sanayi sektörü ve iktisadi büyüme ilişkisinin sınanması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 143-162. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/oguiibf/issue/5715/76502
• Ateşoğlu, H. S. (1993). Manufacturing and economic growth in te United States. Applied Economics, 25(1), 67-69. https://doi.org/10.1080/00036849300000114
• Aydın, A. (2022). Türkiye ekonomisinin istihdam yapısındaki değişim ve dönüşümler. Yorum Yönetim Yöntem Uluslararası Yönetim Ekonomi ve Felsefe Dergisi, 10(1), 55-68. https://doi.org/10.32705/yorumyonetim.1090033
• Ayyıldız, F. V. ve Üzümcü, A. (2022). Doğrudan yabancı sermaye yatırımları iktiadi büyüme ilişkisi: G-7 Ülkeleri üzerine bir analiz (2000-2020). Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2): 463-474. 10.11616/asbi.1088682
• Baştav, L. (2021). Turkish economic growth?: (Non) labour creating?. (2000-2018), Sosyoekonomi. 29(50), 35-50. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi. 2021.04.02
• Çınar, S. (2010). OECD ülkelerinde kişi başına gsyih durağan mı? Panel veri analizi. Marmara Üniversitesi, 29(2), 591-601. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/muiibd/issue/487/4537
• Çuhadar, P. (2020). Kurumlar, cinsiyet ve yolsuzluk ilişkisi: Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri üzerinde panel VAR analizi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2): 348.363.
• Dinç, Ö. G. (2022). Türkiye'de tarım, sanayi ve hizmet sektörleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Bootstrap Toda-Yamamoto nedensellik testi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 226-233. https://doi.org/10.33416/baybem.1125113
• Dritsaki, C. (2017). Toda-Yamamoto causality test between inflation and nominal interest rates: evidence from three countries of Europe. International Journal of Economics and Financial Issues, 7 (6): 120-129.
• Dumitrescu, E-I ve Hurlin, C. (2012). Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels. Economic Modelling, 29(4): 1450-1460. 10.1016/j.econmod.2012.02.014
• Eralp, A. (2023). Türkiye sanayi sektöründeki elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin mekansal analizi. Verimlilik Dergisi Döngüsel Ekonomi ve Sürdürülebilirlik Özel Sayısı, 99-112.
• Erdem, E. ve Tuğcu, T. T. (2012). Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'de iktisadi özgürlük ve istihdam ilişkisi: Bir panel veri analizi, International Conference on Eurasian Economies. Session 3B: Orta Asya Ekonomileri. 207-211. https://www.avekon.org/papers/442.pdf (Erişim:18.01.2023).
• Eren, M. V. (2019). Mena ülkelerinde sektörel kadın istihdamı ve kalkınma arasındaki ilişkinin ampirik analizi. Journal of Management and Economics Research, 17(4), 106-127. https://doi.org/10.11611/yead.570307
• Ergeç, E. H. ve Ersin, İ. (2019). The relationships between public expenditure and sectorial employment in Turkey. Journal of Economics and Related Studies, 1(2), 150-168. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/687890
• Ersin, İ. ve Ergeç, E. H. (2018). Harcama bileşenleri ve sektörel istihdam arasındaki nedensellik ilişkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmalı Dergisi, 16, 161-180. http://dx.doi.org/10.11611/yead.445041
• Ersungur, Ş. M., Kızıltan, A. ve Karabulut, K. (2007). Türkiye ile diğer Türk Cumhuriyetlerinin ekonomik ilişkilerinin analizi. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(35), 285-310. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2874/39393
• Gökmenoğlu, M. ve Yavuz, İ. S. (2022). Kamu harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Kırılgan beşli örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1094-1118. https://doi.org/10.30798/makuiibf.979789
• Jaber, Y., Kabourı, I., Bouzahzah, M., Ibourk, A. ve Karım, M. (2022). Economic growth and education in morocco: Cointegration and toda yamamoto granger causality. International Journal Of Accounting, Finance, Auditing, Management And Economics. 3(4-1), 1-20 https://doi.org/10.5281/zenodo.6611974
• Karaş, G. (2022). AB Ülkelerinde mali sürdürülebilirlik: panel regresyon analizi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 5 (1): 1-14. https://doi.org/10.46737/emid.1109287
• Konuk, T. Ve Eryer, A. (2022). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: OECD ülkeleri için panel veri analizi. Uluborlu Meslek Bilimler Dergisi. 5 (1): 28-37.
• Küçükaksoy, İ. ve Songur, D. (2020). İstihdam oluşturmayan büyümenin Türkiye’de ve OECD ülkelerinde geçerliliği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3): 143-170. 10.18037/ ausbd. 801819
• Mert, N. ve Abdioğlu, Z. (2021). Türkiye'de tarım, sanayi ve hizmet sektörleri arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Sosyoekonomi, 29(50), 317-336. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2021.04.15
• Meyer, D. F. ve Sanusi, K. A. (2019). A causality analysis of the relationship between gross fixed capital formation, economic growth and employment in South Africa. Studia Universitatis Babeş-Bolyaj Oeconomica, 64(1): 33-44. 10.2478/subboec-2019-0003
• Özsoy, B. (2019). Türk Cumhuriyetlerinde kadın sorunsalı: Uluslararası raporlar ışığında türk cumhuriyetlerinde kadınların mevcut durumu. Bilig, (89): 171-192. 10.12995/bilig.8908
• Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. Cambridge: IZA.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2019). Turizmin ekonomik etkileri: Akdeniz ülkeleri örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (4): 1308-1315. https://doi.org/10.32709/akusosbil.525743
• Sarıtaş, T. (2022). AB ülkelerinde doğalgaz tüketimi ve ekonomik büyüme: iki yönlü panel veri modeli. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (21): 86-92. https://doi.org/10.55589/bsbd.1107120
• Stoneman, P. (1979). Kaldor's law and British economic growth: 1800-1970. Applied Economics, 11(3), 309-319. https://doi.org/10.1080/758531543
• Şahin, D. (2017). Gelişmiş Ülkelerde yolsuzluk ve ekonomik özgürlük ilişkinin analizi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (3): 112-121. https://doi.org/10.30803/adusobed.298757
• Şenol, O. ve Gençtürk, M. (2021). Üst-orta gelir grubu ülkelere ait temel sağlık göstergelerinin panel veri analiz yöntemini kullanarak politik ekonomik açıdan incelenmesi. Vizyoner Dergisi, 12(32): 1176-1195. 10.21076/vizyoner.902359
• Taylor, M. P. ve Sarno, L. (1998). The behavior of real exchange rates during the post-bretton woods period, Journal of International Economics, 46 (2): 281–312. 10.1016/S0022-1996(97)00054-8
• Telli Üçler Y. (2022). Türkiye'de sektörler itibari ile istihdam büyüme ilişkisi. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 7 (21), 148-160. http://dx.doi.org/10.46872/pj.590
• The World Bank. (2022). Erişim Adresi https://data.worldbank.org/
• Turgut, E. ve Uçan, O. (2021). Dış ticaret ve büyüme ilişkisi: Gelişmiş ülkelerden bulgular. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 14(4), 1372-1387. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.875522
• Turhan, Ş. ve Erdal, B. (2022). Ekonomik büyüme ve tarımsal istihdam. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 5 (1), 66-74.
• Woodridge, J. M. (2010). Econometric analysis if cross section and panel data. England: The MIT Press.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). Panel zaman serileri analizi stata uygulamalı (2.Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.