Bu çalışmanın amacı sosyal, kültürel ve ekonomik değişkenlerle seçilmiş kronik hastalıklar (astım, kalp rahatsızlığı, hipertansiyon, şeker hastalığı, karaciğer yetmezliği, böbrek rahatsızlığı) arasındaki ilişkiyi analiz etmektir. Araştırmada kullanılan veri kümesinin büyük veri özelliğine sahip olması nedeniyle büyük veri tekniklerinden yararlanılmaktadır. Bu kapsamda, yapay zekanın bir alt dalı olan makine öğrenmesi yöntemi olan Derin öğrenme tekniği kullanılmaktadır. Çalışmada 2019 yılı Türkiye Sağlık Araştırması mikro veri seti kullanılmıştır. Derin öğrenme modelinden elde edilen sonuçlar, eğitim ve gelir düzeyindeki artışlar ile kronik rahatsızlıklar arasında negatif bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Modelde yer alan diğer değişkenlerden spor yapılan gün sayısı ile kronik hastalıklar arasında negatif bir ilişki görülürken, meyve yeme sıklığı ile kronik hastalıklar arasında hastalık türlerine göre pozitif (şeker hastalığı, böbrek rahatsızlığı) ve negatif (astım, kalp, hipertansiyon, karaciğer yetmezliği) bir ilişki görülmektedir. Bulgulardan hareketle, gelir düzeyi artan bireylerin yıpranan sağlık stoğunu telafi etmek amacıyla besin değeri yüksek gıdalara ve egzersiz gibi sportif faaliyetlere yöneleceği sonucuna ulaşılabilir. Öte yandan, eğitim düzeyindeki artış, bireylerin sağlığa yönelik riskleri daha iyi değerlendirmelerini sağlayarak, bireyleri koruyucu sağlık hizmetlerinden daha fazla yararlanmaları yönünde teşvik edebilir. Maliyet açısından ise diğer sağlık hizmetlerine göre daha uygun olan koruyucu sağlık hizmetlerine yönelik talebin artması sağlık sistemi üzerinde ortaya çıkan finansal yükü azaltabilir. Bu nedenle, koruyucu sağlık hizmetlerinin kullanımının artırılmasına yönelik politikalara önem verilmelidir.
Bu çalışma İzmir Bakırçay Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından KBP.2021.004 nolu proje kapsamında desteklenmiştir.
This study explores the relationship between various social, cultural, and economic variables and selected chronic diseases such as asthma, heart disease, hypertension, diabetes, liver failure, and nephropathy. Given that the dataset exhibits characteristics typical of big data, big data techniques have been applied. Specifically, deep learning - a sub-branch of artificial intelligence within machine learning - was utilized. The analysis used the Türkiye Health Survey (2019) microdata set. Findings from the deep learning model reveal a negative correlation between levels of education and income and the incidence of chronic diseases. While the model reveals a negative correlation between the number of days engaging in sports activities and chronic diseases, it also shows that the relationship between another variable - the frequency of eating fruit -and chronic diseases can be either positive (diabetes, nephropathy) or harmful (asthma, heart disease, hypertension, liver failure), depending on the type of disease. The findings suggest that individuals with increasing income levels are likely to choose foods with high nutritional value and engage in sports activities such as exercise to compensate for their deteriorating health. On the other hand, increasing education levels may encourage individuals to use preventive health services more by enabling them to assess health risks better. As preventive health services are generally more cost-effective than other health services, increasing their demand can alleviate the financial strain on the healthcare system. Consequently, policies that promote the use of preventive healthcare services should be prioritized.
Chronic diseases socioeconomic factors artificial intelligence machine learning deep learning
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Health Economy |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Early Pub Date | October 1, 2025 |
Publication Date | October 1, 2025 |
Submission Date | May 27, 2024 |
Acceptance Date | November 10, 2024 |
Published in Issue | Year 2025 Volume: 40 Issue: 4 |