Understanding The Deepening Housing Crisis in the Context of Neoliberalism and Financialization: The 2008 Crisis and the Global Housing Problem

Yıl 2024, , 291 - 315, 15.10.2024

Sinan Araman

https://doi.org/10.59445/ijephss.1495527

Öz

This article examines the relationship between the global economic crisis that began in 2008 and the housing sector. The aim of the article is to reveal how housing production turned into a housing crisis during the financialization process. The study used descriptive analysis and interpreted statistical data. The article analyzes the underlying reasons for the global housing problem, which escalated both before and after the crisis, with theoretical explanations supported by historical data. As a result of the research, the economic-political reasons for how housing production evolved into a housing crisis were revealed. In the neoliberal transformation process of capitalism, where social state policies were abandoned, the housing needs of society were largely left to market dynamics under the dominance of financial capital. The US 2008 Crisis, which went down in history as one of the greatest economic collapses, emerged as a product of this transformation along with the fundamental contradictions of capitalism. Similarly, many crises experienced in different parts of the world before 2008 were the result of the increasing financialization of the real estate market, where housing, despite being accepted as a basic human right, was transformed into a commodity produced for the purpose of exchange value. While the neoliberal transformation and the financialization trend, which is one of its distinctive features, has led to the dominance of the housing market by large real estate companies, it has also caused the global housing problem to increase further, accompanied by high rents and housing prices that exceed the paying capacity of workers.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Financialization, Housing Problem

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

This research received no specific grant from any funding agency in the public, commercial, or not-for-profit sectors.

Neoliberalizm ve Finansallaşma Bağlamında Derinleşen Konut Krizini Anlamak: 2008 Krizi ve Küresel Barınma Sorunu

Öz

Bu makalede 2008 yılında başlamış olan küresel ekonomik krizin, konut sektörü ile olan ilişkisi ele alınmıştır. Makalenin amacı konut üretiminin, finansallaşma sürecinde nasıl olup da bir konut krizine dönüştüğünü ortaya koymaktır. Çalışmada betimsel analiz yöntemi kullanılmış ve aynı zamanda istatiksel veriler yorumlanmıştır. Makalede krizin öncesinde olduğu gibi sonrasında da giderek tırmanan küresel barınma sorununun temelindeki nedenler tarihsel verilerle desteklenen kuramsal açıklamalarla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda konut üretiminin, barınma krizine doğru nasıl evirildiğinin ekonomi-politik nedenleri ortaya konmuştur. Sosyal devlet politikalarından vazgeçildiği kapitalizmin neoliberal dönüşüm sürecinde toplumun barınma ihtiyacı büyük bir oranda finansal sermayenin hakimiyetinde piyasa dinamiklerine bırakılmıştır. Yaşanan en büyük ekonomik çöküşlerden biri olarak tarihe geçen emlak balonu kaynaklı ABD 2008 Krizi, kapitalizmin temel çelişkileri ile birlikte bu dönüşümün bir ürünü olarak açığa çıkmıştır. Benzer şekilde 2008 öncesinde dünyanın farklı bölgelerinde yaşanan çok sayıda kriz, temel insan hakkı olarak kabul edilmesine rağmen konutun değişim değeri amacıyla üretilen bir metaya dönüştürülerek emlak piyasasının artan oranda finansallaşmasının bir sonucu olarak yaşanmıştır. Neoliberal dönüşüm ve onun belirgin özelliklerinden biri olan finansallaştırma eğilimi konut piyasasına büyük emlak şirketlerinin hâkim olmasına yol açarken, çalışanların ödeme gücünü aşan yüksek kiralar ve konut fiyatları eşliğinde küresel barınma sorununun daha da artmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Finansallaşma, Konut Sorunu

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Çalışma, kamusal, özel, ticari nitelikte ya da kâr amacı gütmeyen herhangi bir kurumdan destek alınmadan hazırlanmıştır.

Kaynakça

• AA (05.10.2020)., 100 milyondan fazla kişi evsiz yaşıyor, Anadolu Ajansı, erişim linki: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/100-milyondan-fazla-kisi-evsiz yasiyor/1995716#:~:text=ya%C5%9Fam%20s%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir%20ilerlemelidir.-,D%C3%BCnya%20n%C3%BCfusunun%20y%C3%BCzde%2020'sinden%20fazlas%C4%B1%2C%20yakla%C5%9F%C4%B1k%201%2C8,milyondan%20fazla%20insan%20evsiz%20ya%C5%9Famaktad%C4%B1
• Akçay, Ü. ve Türkay, M. (2006), Neoliberalizimden kalkınmacı yaklaşıma; devletin sermaye birikim sürecindeki yeri üzerine, B. Ülman ve İ. Akça (Ed.), İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar (ss. 49-65) içinde, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Akçay, Ü. ve Güngen, A. R. (2014), Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş, Ankara: Nota Bene Yayınları.
• Akçay, Ü. (2017) Finansallaşma, Merkez Bankası Politikaları ve Borcun ‘Özelleştirilmesi’, P. Bedirhanoğlu, Ö.
• Çelik ve H. Mıhçı (der.), Finansallaşma Kıskacında Türkiye'de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek (ss. 45-83) içinde, İstanbul: Notabene Yayınları.
• Apaydın, Ş. (2015), Kriz ve Konjonktür Kuramları, Ankara: NotaBene Yayınları.
• Araman, S.(2022), Türkiye’de Konut Balonu, İnşaat/Gayrimenkul Furyası Kriz ve Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Kor Kitap.
• Bağımsız Sosyal Bilimciler (2007), IMF Gözetiminde On Uzun Yıl 1998-2008 Farklı Hükümetler Tek Siyaset, İstanbul: Yordam Kitap.
• Balaban, O. (2016), İnşaat Sektörü Neyin Lokomotifi?, Tanıl Bora (Ed.) İnşaat ya Resulullah (ss. 17-32.) içinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BBC News (29.09.2021), Evergrande: Çin'in gayrimenkul devi 1,5 milyar dolarlık hisse sattı, hisseleri yüzde 15 değer kazandı, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58738297,’den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• BBC News (22.10.2021), Evergrande: Çin'in gayrimenkul devinin hisseleri borç faizini ödediği haberi sonrası yükseldi, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59008086,’den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• BBC News (29.01.2024), Çinli gayrimenkul devi Evergrande için tasfiye emri verilmesi ne anlama geliyor?, BBC News Türkçe, https://medyascope.tv/2024/01/29/cinli-gayrimenkul-devi-evergrande-icin-tasfiye-emri-verilmesi-ne-anlama-geliyor/#:~:text=Evergrande'nin%20durumu%2C%202008',da%20tasfiye%20edilmesine%20karar%20verilmi%C5%9Fti. ‘den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• BDDK. (2008), ABD Mortgage Krizi, BDDK Çalışma Tebliği, https://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_0326_02.pdf, adresinden 12.09.2022 tarihinde erişildi.
• Bell, P. and Cleaver, H. (2002), Marx’s Theory of Crisis as a Theory of Class Strugle, The Commaner, 5, 1-61. http://www.commoner.org.uk/cleaver05.pdf, adresinden 20 Haziran 2015 tarihinde erişildi.
• Bilgin, M. Hüseyin, Karabulut, G. ve Ongan, H. (2002), Finansal krizlerin işletmelerin finansman yapıları üzerindeki etkileri, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 2002-41.
• Birdal, M. (2009), Bir krizin anatomisi: ABD mortgage piyasasının kurumsal yapısı ve krizin dinamikleri, Anadolu International Conference in Economics June (17-19) içinde, Econ Anadolu 2009, Eskişehir, Türkiye. https://iuparadersi.files.wordpress.com/2014/03/birdal_econanadolu2009.pdf, 7 Aralık 2017 tarihinde erişildi.
• Birdal, M. (2018), Bir Krizin Anatomisi, İstanbul: Kor Kitap Yayınları.
• Birgün (10.09.2021), Barınma hakkı eylemleri sonuç verdi, https://www.birgun.net/haber/barinma-hakki-eylemleri-sonuc-verdi-358158 ‘den 15.12.2023’de indirildi.
• Brenner, R. (2012), Karl Marx’ın kriz teorisi: Genel bir bakış, B. Richard, M. Pröbsting (Ed.), çev. S. Çakmak Şahin ve A. Şan Taşbaşı, Marksist Kriz Teorisi ve Kredi Krizi (ss. 12-54) içinde, İstanbul: Yordam Kitap.
• Clark, P. (2017), American sare flipping houses like it’s 2006, https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-01-25/americans-are-flipping-houses-like-it-s-2006 adresinden 09.11.2019 tarihinde erişildi.
• Davis, M. (2007), Gecekondu Gezegeni, Çev. Gürol Koca, İstanbul: Metis Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2013), Karl Marx’da İktisadi Büyüme, Ankara: Efil Yayınevi.
• Dünya, (18.07.2019), TMB Başkanı Yenigün: Konut stoku müteahhitten fona geçmeli, https://www.dunya.com/ekonomi/tmb-baskani-yenigun-konut-stoku-muteahhitten-fona-gecmeli-haberi-450171. adresinden 20.07.2019 tarihinde erişildi.
• Engels, F. (1992), Konut Sorunu, çev. G. Özdural, Ankara: Sol Yayınları.
• Ercan, F. (2005), Para ve Kapitalizm, İstanbul: Devin Yayınları.
• Fine, B. (2001), Development Policy in The 21st Century: Beyond The Post-Washington Consensus, B. Fine, C. Lapavitsas, & J. Pincus (Ed.) Neitherthe Washington Northe Post-Washington Consensus: An Introduction (ss. 1-27) içinde, London: Routledge.
• Foster, J. B. (2007), The Financialization of Accumulation, https://monthlyreview.org/2007/04/01/the-financialization-of-capitalism/, adresinden 7 Aralık 2017 tarihinde erişildi.
• Geniş Ş (2018)., Barınma Hakkını Savunmak, Mülkiye Dergisi, 42 (3), 481-488.
• Harvey, D. (2010), The Enigma of Capital and the Crisis of Capitalism, New York: Oxford University Press.
• Harvey, D. (2013), Asi Şehirler: Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru, çev. A. D. Temiz, İstanbul: Metis Yayınları
• Hepşen, A. (2010), Gayrimenkul Piyasaları ve Finansmanı, İstanbul: Literatür Yayınları.
• Hepşen, A. (2011), Finansal Krizlerde Gayrimenkul Finansman Piyasalarının Rolü ve Gayrimenkul Fiyat Endekslerinin Önemi, İstanbul: Literatür Yayınları.
• Hukuki Haber (19.05.2022), Mirasın reddi davalarında rekor artış!, https://www.hukukihaber.net/mirasin-reddi-davalarinda-rekor-artis adresinden 02.10.2022 adresinden tarihinde erişildi.
• Hürriyet, (17.12.2018), Yüzyılın krizi 2008'e damgasını vurdu, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/yuzyilin-krizi-2008e-damgasini-vurdu-10588051, adresinden 30.12.2018 tarihinde erişildi.
• IMF (2008), “Global Financial Stability Report - Systemic Risks and Restoring Financial Soundness”, World Economic and Financial Surveys, ISSN 0258-7440, April 2008.
• IMF (2009), Lessons for Monetary Policy from Asset Price Fluctuations, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/pdf/c3.pdf, adresinden 19.04.2017 tarihinde erişildi.
• İnsel, A. (2020, 24 Eylül) İktisat biliminin kadük yasaları ve batıl itikatları (I), Birikim, https://birikimdergisi.com/haftalik/10283/iktisat-biliminin-kaduk-yasalari-ve-batil-itikatlari-i, adresinden 29.12.2020’de erişildi.
• Kahveci, M. (2012), Finansallaşma ve ekonomik kriz ilişkisi bağlamında 2008 krizinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kansu, A. (2011), Konut Balonundan Finansal Krize, ABD Mortgage Krizi, İstanbul; Scala Yayıncılık.
• Kaykusuz, M. (2014), Geçmişten Günümüze Finansal Krizler 1619-2014, Bursa: Ekin Yayınları.
• Kindleberger, Charles P. ve Robert, Z. Aliber. (2014), Çılgınlık, Panik ve Çöküş, Finansal Krizler Tarihi, çev. Ü. Şensoy, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Lapavitsas, C. (2009), “Financialised Capitalism: Crisis and Financial Expropriation”, Historical Materialism, 17 (2), 114-48. https://witackman.wordpress.com/wp-content/uploads/2010/09/historical-materialism-17-2009-114e28093148.pdf.
• Lapavitsas, C. (2019). Üretmeden Kâr Etmek: Finans Hepimizi Nasıl Sömürüyor, çev. Y. E. Kara, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Madden D. ve Marcuse P.(2021). Aşırı Metalaşma Çağında Konutu Savunmak, çev. Şerife Güneş, Ankara: İdealkent Yayınları
• Marx, K. (2003). Kapital: III. Cilt, çev. A. Bilgi, 4. Baskı, Ankara: Sol Yayınları.
• Mishkin, F. S. (1996). “Understanding financial crises: A developing country Perspective”, NBER Working Paper No. 5600, http://www.nber.org/papers/w5600.pdf, 21 Kasım 2017 tarihinde erişildi.
• Mishkin, F. S. (1998). “International capital mobility, financial volatility and financial ınstabilitiy”, NBER Working Paper, No. 6390.
• Mishkin, F. S. (2007), “Financial ınstability and monetary Policy”, At the Risk USA 2007 Conference, New York, https://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/mishkin20071105a.htm.
• Oi, M. (2021a), Evergrande: Çin'in gayrimenkul devi iflas ederse, küresel piyasalar nasıl etkilenir?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58709912,’den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• Oi, M. (2021b), Evergrande: Çinli gayrimenkul devinin borç krizi, Lehman Brothers'ınkine benziyor mu?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59733904,’den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• Oi, M. (2024), Çinli gayrimenkul devi Evergrande için tasfiye emri verildi, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/cp6xkpg136no,’den 25.05.2024 tarihinde erişildi.
• Öniş, Z. ve Şensen, F. (2003), Rethinking the emerging Post-Washington consensus: A Critical Appraisal, Economic Research Center Working Paper in Economic.
• Özdemir, Y. (2019, 29 Mart), Almanya’da yüksek kiralara karşı mücadele büyüyor, Evrensel, https://www.evrensel.net/haber/376632/almanyada-yuksek-kiralara-karsi-mucadele-buyuyor’den 10.12.2023’de indirildi.
• Sarı, İ. (03.08.2022), Ev sahibi kiracı davalarında astronomik artış! ‘Ocak 2023’e süre veriliyor, ev sahipleri çok pişman’ https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/ ev-sahibi-kiraci-davalarinda-astrono - mik-artis-ocak-2023e-sure-veriliyor-ev-sa - hipleri-cok-pisman-42111868 adresinden 02.10.2022’de erişildi.
• Satlıgan, N. (2012), Günümüz kapitalizminin pamuk ipliği: Hayali sermaye spekülasyonu, Satlıgan, N. Sungur, S. Tonak, E. Ahmet (Ed), Kapital’in İzinde (ss. 184-205) içinde, İstanbul: Yordam Kitap.
• Savran, S. (2013), Üçüncü Büyük Depresyon: Kapitalizmin Alacakaranlığı, İstanbul: Yordam Kitap.
• Schiller, R. J. (2008). The Subprime Solution: How Today's Global Financial Crisis Happened, and What to Do About It?, Princeton University Press.
• Sezgin, A. Ş. (2018). İnşaat Sektörü, İktisadi Araştırmalar Bölümü, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Sina, R. (2011), Göz göre göre kriz, https://www.dw.com/tr/göz-göre-görekriz/a-14802306, adresinden 12.05.2019 tarihinde erişildi.
• Smith, T. (2011), “Sistematik Bir Küreselleşme Diyalektiğine Doğru”, B. Ollman ve T. Smith (Ed.), çev. Ş. Alpagut, Yeni Yüzyılda Diyalektik (ss. 244-270.) içinde, İstanbul: Yordam Kitap
• Schulze, D (2021, 24 Eylül), “26 Eylül Konut Referandumu | Kentin gerçek sahipleri için tarihsel bir olanak”, https://www.birgun.net/haber/26-eylul-konut-referandumu-kentin-gercek-sahipleri-icin-tarihsel-bir-olanak-359725 ‘den 10.12.2023’de indirildi.
• Tekeli, İ. (2010). Konut Sorununu Konut Sunum Biçimleriyle Düşünmek, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekin, C. (2022). Yuvayı Kaybetmek, İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Türkay, M. (2009). Sermaye Birikimi, Kalkınma, Azgelişmişlik, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları.
• Yeşilbağ, M. (2016), “Hegemonya Harcı: AKP Döneminde İnşaata Dayalı Birikim Rejimi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 71, No 2, 599-626.
• Yılmaz, C. (2021, 11 Ağustos, İstanbul ve Ankara'da kaç boş daire var?, Emlak Kulisi, https://emlakkulisi.com/istanbul-ve-ankarada-kac-bos-daire-var/682643 adresinden 25.10.2023 tarihinde erişildi.