II. Abdülhamid Dönemi İptidai Mekteplerinde Okutulan 1903 Tarihli Ahlak Risalesi

Year 2024, , 257 - 285, 31.10.2024

Mert Ali Eren

https://doi.org/10.59304/ijhe.1525858

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı son dönem padişahlarından olan Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) döneminde, Sultan’ın hükümranlığının 27. Yılı içinde basılarak ahlaki öğretileri ihtiva eden bir risale incelenmiştir. Bu makalede çalışmanın esas kaynağı olan miladi 1903 (R.1319) senesine rastgelen Osmanlı Matbaâ-ı Âmiresi’nin mührünü taşıyarak basılmış ve neşredilmiş, Osmanlı Mebusân Meclisinin ardından TBMM arşivine geçerek daha önce üzerinde çalışma yapılmamış olan ahlak risalesinin içeriği, üslubu, verilmek istenilen mesajları ve genel değerlendirilmesine yer verilecektir. Söz konusu risale eğitim sisteminin ilk basamağında bulunan iptidai mekteplerdeki ahlak dersinin bir araç-gereci olduğundan, iptidai mekteplerde ahlâkî öğretilerin usulleri; şekilleri, nasıl ve hangi araçlar vesilesiyle uygulandığı ve söz konusu risaleden hareketle eğitim normunun içerdiği mesajlar bakımından, çalışmada dönemsel olarak bazı tespit ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Çalışmanın amacı dönemin temel eğitim anlayışıyla birlikte pedagojik düşüncelerin tezahürlerini ve hükümetin eğitimdeki ilmi, siyasi ve sosyal gayelerini tespit etmektir. Makalede nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ve tarihsel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma neticesinde II. Abdülhamid döneminde ahlak derslerinin bir hayli önemli olduğu, iptidai mekteplerde ahlak risaleleri vesilesiyle okutulan ahlak dersinin, İslâmî esaslar ile ayrılmayan bir bütün oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Ahlak risalesi münasebetiyle ahlak dersinin öğretileriyle çıktıları, ahlaki kavramların öğrencilere nasıl anlatıldığı ve kazandırıldığı, ahlak dersinin ve risalesinin içeriklerine dair geniş yelpazedeki metodolojik tespitler ve teorik bulgular risaleden transkribe edilmiş örneklerle birlikte metin içerisine yansıtılmıştır.

Keywords

İptidai mektep, ahlak risalesi, ahlak eğitimi, değerler eğitimi, II. Abdülhamid

Supporting Institution

Herhangi bir şahıs, kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

The Ethics Textbook Dated 1903 Which Was Taught İn İptidâi Schools During The Reign Of Abdülhamid II.

Abstract

This study analyses a treatise containing moral teachings that was printed in the 27th year of the reign of Sultan Abdülhamid II (1876-1909), one of the last Ottoman sultans. In this article, the content, style, messages and general evaluation of the moral treatise, which was printed and published in 1903 (R.1319) bearing the seal of the Ottoman Printing House and transferred to the archive of the Grand National Assembly of Turkey after the Ottoman Parliamentary Assembly, and which has not been studied before, will be included. Since the treatise in question is a tool-instrument of the ethics course in the iptidai schools, which are at the first step of the education system, some periodical determinations and evaluations in terms of the methods, forms, how and through which tools the moral teachings in the iptidai schools were implemented and the messages contained in the educational norm based on the treatise in question are included in the study. The aim of the study is to determine the manifestations of pedagogical ideas together with the basic educational understanding of the period and the scientific, political and social aims of the government in education. Document analysis and historical research methods from qualitative research methods were used in the article. As a result of the study, it was concluded that ethics lessons were very important during the reign of Abdülhamid II and that the ethics lessons taught in iptidai schools through ethics treatises formed an inseparable whole with Islamic principles. On the occasion of the ethics treatise, a wide range of methodological determinations and theoretical findings on the teachings and outcomes of the ethics course, how moral concepts were taught and acquired by the students, and the content of the ethics course and the treatise were reflected in the text with examples from the treatise.

Keywords

iptidai school, moral treatise, moral education, values education, Abdülhamid II.

References

• Yazıbaşı, M. (2014). Klasik Osmanlı Döneminden Cumhuriyet'e Osmanlı'da Ahlak Eğitim ve Öğretimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(4), 761-780.
• Yüksel, S. (2002). Yükseköğretimde Eğitim-Öğretim Faaliyetleri ve Örtük Program. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 361-370.