Örgütsel Stres Kaynakları ve Yönetimi: Türkiye ve Rusya’dan Seçili Özel Sektör Çalışanları ile Nitel Bir Çalışma

Year 2020, Volume: 6 Issue: 14, 670 - 707, 31.10.2020

Selin Hiçyılmaz

Abstract

Çalışma yaşamı, çalışanlara işle ilgili deneyimler kazandırmasının yanında, her iş gününde yaşanan çeşitli duyguların birikimine de neden olmaktadır. Bu deneyimler sonucunda kişinin işe yönelik zihinsel ve duygusal olarak bir tutumu oluşmaktadır. İşe yönelik olumsuz birikimlerin söz konusu olması durumunda işinden ve işyerinden memnun olmayan mutsuz çalışanlar ortaya çıkmaktadır. Bireyin sağlığına etki eden ve iş-yaşam kalitesini etkileyen stres, günümüz çalışma ortamında varlığını gösteren ve mücadele edilen bir olgudur. Çalışmanın amacı, Türkiye ve Rusya’da beyaz yakalı özel sektör çalışanlarının örgütsel stres kaynaklarını araştırmak olup çalışanların stres yönetimine hâkimiyetlerini analiz etmektir. Bu amaç doğrultusunda 5 Türkiye’de ve 5 Rusya’da olmak üzere toplamda 10 özel sektör çalışanı ile görüşme sağlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, çalışılan ülkenin Rusya veya Türkiye olması stres hissini değiştirmemektedir. Stres hissi, bireylerin iş yerinde sık sık burun buruna geldiği bir durumdur. Katılımcılar, Selye’nin, Genel Uyum Sendromuna göre genellikle alarm aşamasındadır. Bu aşamada birey, stresi algılamakta ve stresle baş etme yöntemlerine başvurmaktadır. Görüşülen çalışanların cevapları ışığında, fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal belirtilerin arasından en düşük belirtiler sosyal stres belirtilerine aittir. Fiziksel stres belirtisi ise çalışanlarda en sık görülen belirtilerdir. Çalışma, Türkiye ve Rusya’dan seçili beyaz yakalı özel sektör çalışanları üzerinde stres kaynakları ve yönetim şekillerini ele aldığı için yazına katkıda bulunmaktadır.

Keywords

Stres, stresin aşamaları, örgütsel stres, örgütsel stres kaynakları, stres yönetimi

References

• Aktaş, A., Aktaş, R. (1992). İş Stresi. Verimlilik Dergisi, 1.
• Ardıç, K. & Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama GOÜ Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10/2. 69-96.
• Arıkanlı, A., Ulubaş, B. (2004). Yönetim: Yönetim Fonksiyonları ve Yönetici Davranışları. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Arpacı, F. (2005). Sekreterlerin Çalıştıkları Yöneticinin Kademesine Göre Stres Kaynaklarının İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 17.
• Atasoy, A., ve Yorgun, S. (2013). Sağlık Çalışanlarında İş Gerilimi ve İş Stres Düzeyinin Değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 6(2). 71-88.
• Aydın, Ş, (2004). Örgütsel Stres Yönetimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 6, Sayı. 3.
• Aytaç, S., (2009). İş Stresi Yönetimi El Kitabı, ‘’İş Stresi: Oluşumu, Nedenleri, Başa Çıkma Yolları, Yönetimi’’. Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları (CASGEM), Ankara.
• Balcı, A. (2014). Çalışanlarda Stres Kaynakları, ‘’Stresle Başa Çıkma Yöntemleri ve Sağlık Sektörü’’. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baltaş, A., Baltaş, Z. (1986). Stres ve Başa Çıkma Yolları. Remzi Kitabevi: Ankara.
• Braham, J. B. (1998). Stres Yönetimi, Ateş Altında Sakin Kalabilmek. (Çev.: Vedat G. Diker). Hayat Yayınları: İstanbul.
• Cordes, C. L. ve T. W. Dougherty (1993), A Review and an Integration of Research on Job Burnout, The Academy of Management Review, Vol. 18 (4), pp. 621 – 656.
• Cüceloğlu, Doğan. (1994). İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Çalışkan, S., Aydoğan, S., Işıklı, B., Metintaş, S., Yenilmez, F., Yenilmez, Ç. (2018). Üniversite Öğrencilerinde Algılanan Stres Düzeyi ve İlişkili Olabilecek Faktörlerin Değerlendirilmesi. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3 (2), 39-49.
• Çelikkol, A., (2001). Çağdaş İş Yaşamında Ruh Sağlığı. İstanbul.
• Dalkılıç, Olca S. (2014). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu, Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri. Nobel Kitapevi: Ankara.
• Davis, K., (1984) İşletmelerde İnsan Davranışı. (Çev.: Kemal Tosun ve Diğerleri). İstanbul: İ.Ü. Yayınevi.
• Erdoğan, İ. (1996). İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış. Avcıol Basım Yayın: İstanbul.
• Eren Gümüştekin, G., Öztemiz, A. B. (2004). Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. (VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Eroğlu, F. (2000). Davranış Bilimleri. Beta Basım Yayım: İstanbul.
• Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim. TODAİE Yayını: Ankara.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burnout. Journal of Social Issues, Vol. 30, pp. 159 – 165.
• Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1).
• Gümüştekin, G., Öztemiz, A., “Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, S: 23, Kayseri, 2004, s.66.
• Kaymaz, K. (2019). Örgütsel Stres Algısında Cinsiyet Temelli Farklılıklar ve Stres Kaynakları Üzerine Bir Araştırma. Business and Economics Research Journal, 10(2), 483-497.
• Keser, A. & Kümbül Güler, Burcu. (2016). Çalışma Psikolojisi, Kocaeli: Umuttepe Yayınları, 316-320.
• Luks, S. A., Savery, K. L. (2001). The Relationship Between Empowerment, Job Satisfaction and Reported Stress Levels: Some Australian Evidence. Leadership & Organization Development Journal, 22(3).
• Luthans, F. (1992). Organizational Behavior. Mc Graw Hill Inc.: New York. McShane, L. Steven., Glinow, Mary Ann Von. (2003). Organizational Behavior. Mc Graw Hill Inc.: New York.
• Maslach, C. ve P. G. Zimbardo (1982), Burnout – The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• Maslach, C. ve S. E. Jackson (1981), “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Occupational Behavior, Vol. 2, pp. 99 – 113.
• Maslach, C., W. B. Schaufeli ve M. P. Leiter (2001). Job Burnout. Annual Review Psychology, Vol. 52, pp. 397 – 422.
• Miller, K., Greyling, M., Cooper, C., Lu, L., Sparks, K., & Spector, P.E. (2000). Occupational Stress and Gender: A cross cultural study. Stress Medicine, 16, 271-278.
• McShane, L. Steven., Glinow, Mary Ann Von. (2003). Organizational Behavior. Mc Graw Hill Inc.: New York.
• Omolayo, B. (2012). Effect of gender status on job stress among police officers in Ekti State of Nigeria. Bangladesh e-Journal of Sociology, 9(1), 38-42.
• Pehlivan, A. (2000). İş Yaşamında Stres, Ankara.
• Pehlivan, İ. (1995), Yönetimde Stres Kaynakları, Personel Geliştirme Merkezi Yayınları: Ankara.
• Saldamlı, A. (2003). Otel İşletmelerinde Stres Kaynakları ve Çalışanlar Üzerindeki Etkileri: Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Üzerinde Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6).
• Schermerhorn, R. J. (1999). Management. John Wiley&Sons Inc.: New York.
• Şenyiğit, G. (2004). Çalışma Hayatında Stres. Verimlilik Dergisi, 3.
• Tekin, E., Yazgan Çilesiz, Z., Gede, S. (2019), Farklı Meslek Gruplarında Çalışanların Algılanan Stres Düzeyleri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Üzerine Bir Araştırma, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 79-89, Mart 2019.
• Tutar, H. (2000). Kriz ve Stres Yönetimi, İstanbul.
• Valerie, J. S. ve Cary, L, C. (1990). Understanding Stress a Psychological Perspective for Health Professionals. Chapman and Hall.