Traces of Exchange in the Novel of Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı

Year 2024, Volume: 10 Issue: 23, 423 - 435, 31.12.2024

Serdar Alkan

Abstract

The dictionary meaning of the word ‘exchange’ is ‘the replacement of one thing with another’. ‘Exchange’ is a very important historical phenomenon that has no secondary example in terms of its characteristics among many types of migration. The population exchange between Turkey and Greece following the disintegration of the Ottoman Empire after World War I is also called mübadele.
The Turkish-Greek ‘population exchange’ was one of the primary problems between Turkey and Greece at the Lausanne Conference and was resolved with the signing of the ‘Convention and Protocol on the Exchange of Greek and Turkish Peoples’ between Turkey and Greece on 30 January 1923. Pursuant to Article 1 of the Convention, Orthodox Greeks in Turkey and Muslim Greeks in Greece were to be subjected to forced migration as of 1 May 1923, and those who migrated were not to return to their countries of origin to settle there without the permission of the Turkish and Greek authorities. Under this agreement, approximately 350.000 Muslim Turks and 200.000 Greek Christians were subjected to forced migration. This migration situation brought with it many social, economic and cultural problems.
Turks and Greeks have transmitted the problems arising from the exchange from generation to generation through literature. In the early years of this population exchange, Greeks reflected their journeys, their lives, the difficulties they suffered and the sorrow of moving away from the homeland they left behind in their literary works. However, the Turkish side started to deal with the issue of population exchange in their works after the 1970s. Ahmet Yorulmaz's novel ‘Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı’ (2002) is one of the works dealing with the exchange period.
In this study, the work ‘Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı’ will be analysed as a novel and an evaluation will be made in order to reveal the reality of an exchange.

Keywords

Ahmet Yorulmaz, Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı, Exchange, Migration, Andalaya, Turkish Literature

Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı Romanında Mübadele İzleri

Abstract

Mübadele kelimesinin sözlükteki anlamsal karşılığı ‘bir şeyin diğeriyle değiştirilmesi’ durumudur. ‘Mübadele’, pek çok göç türü içinde özellikleri açısından ikinci bir örneği olmayan çok önemli tarihsel bir olgudur. I. Dünya Savaşı ’nın ardından Osmanlı Devleti’nin parçalanmasıyla Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan nüfus değişimine de mübadele denilmektedir.
Türk-Yunan ‘nüfus mübadelesi’, Lozan Konferansı’nda Türkiye ve Yunanistan arasındaki öncelikli sorunlardan birisi olmuş ve 30 Ocak 1923 yılında, Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan ‘Yunan ve Türk Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol’ün imzalanmasıyla çözüme kavuşturulmuştur. Sözleşmenin 1. Maddesi uyarınca, Türkiye’de bulunan Ortodoks Rumlarla, Yunanistan’da bulunan Müslüman Yunan uyruklular, 1 Mayıs 1923 tarihinden itibaren zorunlu göçe tabi tutulacaklar ve göç edenler Türk ve Yunan makamlarının izni olmadıkça geldikleri ülkelere yerleşmek amacıyla geri dönemeyeceklerdi. Bu sözleşme uyarınca, yaklaşık 350.000 Müslüman Türk ve 200.000 Hıristiyan Rum zorunlu göçe tâbi tutulmuşlardır. Bu göç durumu beraberinde sosyal, ekonomik ve kültürel olmak üzere birçok sorunu beraberinde getirmiştir.
Türkler ve Yunanlılar mübadelenin ortaya çıkardığı sorunları edebiyat aracılığı ile kuşaktan kuşağa aktarmıştır. Yunanlar gerçekleşen bu nüfus mübadelesinin daha ilk yıllarında yolculuklarını, yaşantılarını, çektikleri zorlukları ve geride bıraktıkları vatanlarından uzaklaşmanın üzüntüsünü eserlerine yansıtmışlardır. Ancak Türk tarafı 1970’lerden sonra eserlerinde mübadele konusunu işlemeye başlamıştır. Ahmet Yorulmaz’ın ‘Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı’ (2002) adlı romanı da mübadele dönemini konu alan eserlerden biridir.
Bu çalışmada, Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı adlı esere bir roman olarak bakmanın ötesine geçilecek ve bir mübadele gerçeğini ortaya koymak için değerlendirme yapılacaktır.

Keywords

Ahmet Yorulmaz, Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı, Mübadele, Göç, Andalayı, Türk Edebiyatı

References

• Argunşah, Hülya (2023). “Ömrüm Uzaklarda Azalmasın”, Mübadele. Ed: F. Sakallı, K. Parın. 216-226. İstanbul: Ihlamur Kitap, 1.basım.
• Ataman, A. H. (2013). "İstanbul'da 93 Muhacirleri ve Basiretçi Ali Efendi'nin Şehir Mektupları", II. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi-Bildiriler Kitabı IV, 1147-1156.
• Arı, Kemal (2017). “Türk Roman ve Öyküsünde Mübadele”. Tarih ve Günce, 1(1), 5-28.
• Arı, Kemal (1995). “Büyük Mübadele”, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 6.basım. .
• Aypak, Ayhan (2019). “Türk edebiyatında Girit mübadelesini anlatan romanların tema bakımından incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Bozdağlıoğlu, Yücel (2014). “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları,” Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. (180), 9-32.
• Düşgün, Umut (2017). “1923 Lozan Mübadelesinin Türk Romanına Yansıması”, Doktora Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Eraslan, Cezmi. "Mudanya Mütarekesi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mudanya-mutarekesi/. Erişim: 16 Mayıs 2024.
• Karataş, E. ve Yıldız, İ. (2020). “Acıyı damıtma sanatı: toplumsal bellek ve Ahmet Yorulmaz’ın eserlerinde mübadele”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 5 (1), 28-51.
• Kiraz, Büşra (2019). “Ahmet Yorulmaz”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yorulmaz-ahmet/. Erişim: 27 Nisan 2024.
• Ortaylı, İlber (2020). “Mübadele”, https://islamansiklopedisi.org.tr/mubadele/. Erişim: 27 Nisan 2024.
• Özden, H. Ömer (2023). “Konar-Göçer Toplum ve Göçebelik”, Mübadele. Ed: F. Sakallı, K. Parın. 164-169. İstanbul: Ihlamur Kitap, 1.basım.
• Söğüt, S. (2019). "Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinde Göçmenlerin Göç Algısı", Göç ve Kültürel Etkileşim. Ed: M.M.
• İlhan, O. Albayrak. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayımları.
• Yorulmaz, Ahmet (2006). “Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı”, İstanbul: Remzi Kitabevi, 5.basım. .
• Yücedağ, Gülcan (2020). Alman Edebiyatında Göç ve Göçmen Algısı (“Transıt”, “Selim Oder Dıe Gabe Der Rede”, “Eduards Heımkehr” ve “Eıne Handvoll Rosınen” Romanlarında Göç ve Göçmen Sorunsalı), Doktora Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• “Müabadele Sözleşmesi” https://www.lozanmubadilleri.org.tr/mubadele-sozlesmesi/, Erişim: 19.05.2024.