RİSÂLE Fİ’T-TIB’DA HALK HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI

Year 2025, Volume: 11 Issue: 25, 336 - 460, 31.10.2025

Fatih Kaya

https://doi.org/10.59304/ijhe.1672654

Abstract

Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya göçüyle birlikte kültürel değerleri de bu coğrafyaya taşınmış, halk hekim-liği ve geleneksel ilaç kullanımı bu süreçte önemli bir rol oynamıştır. Türklerin sahip olduğu tıbbi bilgi ve şifa yöntemleri, Anadolu’ya yerleşmeleriyle birlikte buradaki yerel sağlık pratikleriyle birleşmiş, kuşaktan kuşağa aktarılan bitkisel ve doğal tedavi yöntemleri halk arasında yaygınlaşmıştır. Anadolu Türk tıbbı, başlangıçta usta-çırak ilişkisi içinde gelişimini sürdürse de zamanla halk hekimliğinden ayrılarak bağımsız bir bilim dalı niteliği kazanmıştır. Özellikle 14. yüzyıldan itibaren kaleme alınan ve çevrilen birçok tıp eseri, Anadolu’da tıbbın sistemli bir bilgi alanına dönüşmesine katkı sağlamıştır.
Tarihî tıp metinleri, sahip oldukları biçimsel ve içeriksel özellikler nedeniyle çeşitli bilim dalları için değerli bir inceleme alanı oluşturmaktadır. Bu eserler, içerdiği tıbbi terminoloji ve dil yapısı bakımından dil bilimi kapsamında değerlendirilebilirken, bitkilerin doğrudan, herhangi bir işleme tabi tutulmadan kullanıldığı örnekler alternatif tıp açısından dikkate değerdir. Bununla birlikte, bitkisel ve doğal bileşenlerden hazırlanan ilaçlar farmakognozi bilimi açısından incelenmektedir. Ayrıca, bu kaynaklar yalnızca bilimsel tıp uygulamala-rını değil, aynı zamanda halk hekimliği ve geleneksel tedavi yöntemlerini de içermektedir. Bu nedenle, halk bilimi açısından da önemli bir araştırma alanı oluşturmaktadır. Bu araştırmada Risâle fi’t-Tıb adlı eserde yer alan halk hekimliği ve geleneksel tedavi yöntemleri incelenmiş, bu uygulamaların niteliğine göre sınıflandı-rılması hedeflenmiştir.

Keywords

Türk Halk Bilimi , Halk Hekimliği , Türk Dili , Tıp , İslam Tıbbı.

FOLK MEDICINE PRACTICES IN RISALE FIT-TIB

Abstract

With the migration of the Turks from Central Asia to Anatolia, their cultural values were also transferred to this region, and folk medicine along with the use of traditional remedies played a significant role in this process. The medical knowledge and healing practices possessed by the Turks merged with the local healthcare traditi-ons of Anatolia, leading to the widespread adoption of herbal and natural treatment methods passed down thro-ugh generations. While Anatolian Turkish medicine initially developed through a master-apprentice relations-hip, it gradually diverged from folk medicine and evolved into an independent scientific discipline. In particu-lar, from the 14th century onward, numerous medical works were written and translated, contributing to the transformation of medicine in Anatolia into a structured field of knowledge.
Historical medical texts provide valuable research material for various scientific disciplines due to their formal and contextual characteristics. These works can be analyzed within the scope of linguistics in terms of their medical terminology and language structure, while the examples where plants are used in their raw form without undergoing any processing are noteworthy in the field of alternative medicine. Additionally, medicines prepared from herbal and natural ingredients are examined within the framework of pharmacognosy. Furthermo-re, these texts encompass not only scientific medical practices but also folk medicine and traditional healing methods, making them an important subject of study in folklore research.
In this study, the folk medicine and traditional healing practices found in Risâle fi’t-Tıb were exami-ned, with the aim of classifying these practices based on their nature.

Keywords

Turkish Folklore , Folk Medicine , Turkish Language , Medicine , Islamic Medicine

References

• Şar, Sevgi (2005) “Anadolu’da Halk Hekimliği Uygulamaları”. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics, Law and History 13: 131-136.
• Türkdoğan, Orhan (1991). Kültür ve Sağlık-Hastalık Sistemi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları 2213, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 522, Araştırma ve İnceleme Dizisi: 17.