Toplumsal Hareketlilikler ve Bir Melez Kimlik Örneği Olarak “Türkiyeli Suriyeliler”

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 28, 24.04.2025

Recep Baydemir , Abdurrahim Özmen

Abstract

Bu çalışmada, göç literatüründe toplumsal hareketlilikler ve etkileşimlerin bir sonucu olarak, Türkiyeli Suriyeliler
olarak adlandırılabilecek yeni bir kavrama doğru yol alındığı ileri sürülmektedir. Suriyelilerin uzun yıllardır
Türkiye’de yaşaması, ev sahibi toplumla etkileşim kurması ve kültürel bağlarının yeniden şekillenmesi, yeni bir
melez kimlik oluşumunu beraberinde getirmiştir. Bu araştırmada, özellikle Türkiye’de doğan ya da çok küçük
yaşta Türkiye’ye gelen ve Suriye ile kişisel bağları sınırlı olan bir kuşağın genel profilleri, Göç İdaresi Başkanlığı ve
UNHCR verileri, önceki araştırmaların bulguları ve basına yansıyan bazı haber ve yazılar üzerinden incelenmiştir.
Araştırmanın bulguları, Suriyelilerin Türkiye’nin tüm illerine yayılmakla birlikte, belirli bölgelerde yoğunlaştığını
göstermektedir. Bu dağılım, kültürel yapı ve etkileşim düzeyine bağlı olarak melez kimlik oluşumunun
farklılaştığını ortaya koymaktadır. Ayrıca, Suriyeliler ile Türkiyeliler arasındaki evlilikler ve bu evliliklerden doğan
çocuklar, melez kimliklerin şekillenmesine önemli katkı sunmasının yanında, özünde söz konusu kimlik bu grubu
referans almaktadır. Yeni nesil Suriyelilerde, Suriye’ye dair değer atfedilen bir “memleket” geçmişinin olmaması,
Türkiye’ye duyulan aidiyet hissinin artması, dil ve kültürel uyum, bu kimliği güçlendiren etmenlerden olmuştur.
Ortaya çıkan sonuçlar, yeni bir melez kimliğin inşa edildiğini göstermektedir. Bu araştırmada, bu yeni kimlik,
Türkiyeli Suriyeliler olarak kavramlaştırılmıştır. Almanyalı Türkiyeliler kavramı gibi, bu kavram da göç literatürünü
yeniden şekillendirecek kritik bir olguyu ifade etmektedir. Bu çalışmada, ileri sürülen Türkiyeli Suriyeliler kavramı,
göç literatürüne iki ana yenilik sunmaktadır. Birincisi, geçici koruma statüsünden ziyade, yerleşikliğe işaret
eden bir kimlik tanımlamasıdır. Bu, göç literatüründeki göçmen-sığınmacı-mülteci kategorilerinin dışında, yerel
bağları ve aidiyet hislerini de kapsayan yeni bir anlayış ortaya koymaktadır. İkincisi, Türkiyeli Suriyeliler kavramı,
klasik göç tartışmalarının ötesine geçerek, kimlik inşasında, aidiyet, sosyokültürel etkileşim, dilsel ve mekânsal
faktörlerin önemini vurgulamaktadır.

Keywords

Göç, Toplumsal Hareketlilik, Kimlik, Aidiyet, Melez Kimlik, Türkiyeli Suriyeliler.

References

• Akhtar, S. (1995). A Third Individuation: Immigration, identity, and the psychoanalytic process. Journal of the American Psychoanalytic Association, 43(4), 1051-1084. https://doi.org/10.1177/000306519504300406
• Akhtar, S. (1999). Immigration and identity: Turmoil, treatment, and transformation. Jason Aronson.
• Akkaya, A. Y., Çilingir, G. A., & Levent, G. T. (2018). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’ndeki Suriyeli öğrencilerin akademik sorunları üzerine bir çalışma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(40/2), 413-448. https:// doi.org/10.21560/spcd.vi.447969
• Altıntaş, Muhammed Esat (2018). DKAB öğretmenlerine göre Suriyeli çocukların devlet okullarında karşılaştıkları sorunlar (nitel bir araştırma). Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 18(2), 469-499. http://marife.org/en/ download/article-file/623823
• Ayhan İzmirli, L. (2017). Türkiye’deki Suriyelilerin hukuki durumuna ilişkin bir değerlendirme. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(7), 43-66.
• Aytaç, Ö. & Kılınç, P. (2021). Emek sömürüsünün yeni yüzü: Suriyeli çocuk işçiler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 381-404.
• Bahadır, H. & Uçku, R. (2016). İzmir’in bir mahallesinde yaşayan 6-17 yaş arasındaki Suriyeli çocukların çalışma durumları ve çalışma durumlarını etkileyen etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 117-124.
• Baydemir, R. (2024). Suriyeliler ve Şanlıurfalılar arasındaki komşuluk ilişkileri üzerine nicel bir araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 64(1), 672-703. https://doi.org/10.33171/ dtcfjournal.2024.64.1.27
• Baydemir, R. (2023). Toplumsal mekânın üretimi: Şanlıurfa şehrinde Suriyeli ve Şanlıurfalıların karşılaşması (Doktora Tezi). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Baydemir, R. Benek, S. & Elmastaş, N. (2019). Türkiye’deki Suriyelilerin hukuki durumu üzerine bir değerlendirme. Dünya Göç ve Mülteci Kongresi 14-17 Ekim 2019, Gaziantep, Tam Metinler Kitabı, 35-42. Gaziantep Üniversitesi Yayınları.
• Benek, S. & Baydemir, R. (2019). Problems encountered by the Syrians in the context of cultural conflict and integration: A case study of Şanliurfa city. The Copernicus Journal of Political Studies, 2, 89-116. http:// dx.doi.org/10.12775/CJPS.2019.0014
• Bozdoğan, S. (2023). Toplumsal hafıza. Özkaya, Y., Erat, V., Demirci, K. Duran, A. (Ed.), Göç Ansiklopedisi içinde (ss.366-367). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Brown, M. J. (2004). Is Taiwan Chinese?: The impact of culture, power, and migration on changing identities (Vol. 2). Univ of California Press.
• Burke, P. (2011). Kültürel Melezlik. Asur Yayınları.
• Çatak, B. D. (2020). Yanı başındaki yabancı: Suriyeliler ile yerli halkın karşılaşmaları. Siyasal Kitabevi.
• Coşkunarda, G. (Ocak 20, 2019). Artık Türkiyeli olan Suriyeli çocuklar anlatıyor. Hürriyet; https://www.hurriyet. com.tr/kelebek/hurriyet-pazar/artik-turkiyeli-olan-suriyeli-cocuklar-anlatiyor-suriyeyi-hichatirlamiyorum- orasi-neresi-bilmiyorum-ben-bir-tek-bu-sokagi-biliyorum-41088082
• Çağırkan, B. (2016). Göç, hibrit kimlik ve aidiyet: yeni toplumlar, yeni kimlikler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2613-2623.
• Çelik, Ç. & İçduygu, A. (2019). Schools and refugee children: The case of Syrians in Turkey. International Migration, 57(2), 253-267.
• Çoban, B. (2018). Türkiye’de işsizlik profili bağlamında Suriyeli gençlerin İstanbul işgücü piyasasına katılım sorunları. Çalışma ve Toplum, 1(56), 193-216.
• Dayıoğlu, M., Kırdar, M. G., & Koç, İ. (2024). The making of a “lost generation”: Child labor among Syrian refugees in Turkey. International Migration Review, 58(3), 1075-1113.
• Dedeoğlu, S. Bayraktar, S. S., & Çetinkaya, Ö. (2019). Yoksulun umudu çocuk: Türkiye’de Suriyeli tarım işçisi çocuklar. Çalışma ve Toplum, 4(63), 2585-2610.
• Dereli, B. (2022). Belonging through higher education: The case of Syrian youth in Turkey. Journal of Refugee Studies, 35(1), 195-219.
• Derince, D. (2019). Suriyeli mülteci çocuklar özelinde: Savaş mağduru çocuklar ve çocuk sağlığı sorunları. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 57-70.
• Emin, M. N. (2019). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi 48. SET Vakfı İktisadi İşletmesi.
• Erciyes, J. C. & Anati, R. (2021). Türkiye’deki Suriyeli ergenlerin yaşadığı psikososyal sorunlar ve ailenin rolü. Aydın Sağlık Dergisi, 7(1), 41-54.
• Ergin, S. (Ocak 31, 2019). Kendini Türkiyeli gören Suriyeliler kuşağı geliyor. Hürriyet https://www.hurriyet.com.tr/ yazarlar/sedat-ergin/kendini-turkiyeli-goren-suriyeliler-kusagi-geliyor-41100190
• Ertong Attar, G. & Küçükşen, D. (2019). Somehow familiar but still a stranger: Syrian students in Turkish higher education. Journal of International Migration and Integration, 20, 1041-1053.
• Eruyar, S. Maltby, J. & Vostanis, P. (2020). How do Syrian refugee children in Turkey perceive relational factors in the context of their mental health?. Clinical child psychology and psychiatry, 25(1), 260-272.
• Göç İdaresi Başkanlığı, (Mart 10, 2018). “Geçici koruma”, http://www.goc.gov.tr; http://www.goc.gov.tr/icerik6/ gecici-koruma_363_378_4713_icerik
• Göç İdaresi Başkanlığı, (Aralık 05, 2025). “Geçici koruma”, http://www.goc.gov.tr ; https://www.goc.gov.tr/ gecici-koruma5638
• Gül, M. & Kaylı, D. S. (2020). Türkiye’deki Suriyeli üniversite öğrencilerinde sosyal dışlanma algısı üzerine nitel bir araştırma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 985-1007.
• Gültekin, M. N. Giritlioğlu, İ., Karadaş, Y., Soyudoğan, M., Leyla Kuzu, Ş., Gülhan, S. T., Doğanoğlu, M., Utanır, A., Aslan, Ç., & İncetahtacı, N. (2019). Gaziantep’teki Suriyeliler: Uyum, Beklentiler ve Zorluklar (2. bs). Gaziantep Üniversitesi Yayınları.
• Güngör, H. & Soysal, T. (2021). Türk yükseköğretiminde Suriyeli mülteciler. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 1245-1264. Harunoğulları, M. (2016). Suriyeli sığınmacı çocuk işçiler ve sorunları: Kilis örneği. Göç Dergisi (GD), 3(1), 29-63.
• Istif Inci, E. Altıntop, A. K., Özgür Baklacıoğlu, N., & Aydın, A. R. (2024). Syrian youth with disabilities accessing higher education in Turkey: Routes and barriers. International Journal of Disability, Development and Education, 1–16. https://doi.org/10.1080/1034912X.2024.2406467
• Karaça, Z. N. (Temmuz, 2017). Suriyeli mülteci gençlerde kimlik sorunu/karmaşası. İNSAMER, 1-11. https://www. insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-suriyeli-multeci-genclerde-kimlik-sorunu-karmasasi.pdf
• Kardeş, S. & Akman, B. (2018). Suriyeli mültecilerin eğitimine yönelik öğretmen görüşleri. Ilkogretim Online 17 (3), 1224-1237.
• Kaya, İ. Yılmaz Eren, E. (2015). Türkiye’deki Suriyelilerin hukuki durumu: Arada kalanların hakları ve yükümlülükleri. Seta Yayınları.
• Kaya, M. (2017). Türkiye’deki Suriyeliler: İç içe geçişler ve karşılaşmalar (1. bs). Hiperlink.
• Kaya, M. (2018). İki hukuk arasında arafta: Suriyeli kadın mültecilerin informel evlilikleri ve boşan(ama)ma krizi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(31), 4709-4721.
• Kırdar, M. G. Koç, İ. & Dayıoğlu, M. (2023). School integration of Syrian refugee children in Turkey. Labour Economics, 85, 102448.
• Kurien, P. A. (2002). Kaleidoscopic ethnicity: International migration and the reconstruction of community identities in India. Rutgers University Press.
• Lortoğlu, C. (2017). Suriyeli mültecilerin “misafir” olma haline misafirperverlik hukuku ve etiği açısından bakış. İnsan & İnsan. (11), 54-80.
• Lordoğlu, K. & Aslan, M. (2018). Görünmeyen göçmen çocukların işçiliği: Türkiye’deki Suriye’li çocuklar. Çalışma ve Toplum, 2(57), 715-732.
• Moralı, Gürkan. (2018). Suriyeli mülteci çocuklara Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde karşılaşılan sorunlar. OPUS International Journal of Society Researches, 8(15), 1426-1449.
• Oppedal, B. Özer, S. & Şirin, S. R. (2018). Traumatic events, social support and depression: Syrian refugee children in Turkish camps. Vulnerable children and youth studies, 13(1), 46-59.
• Oxford Learner’s Dictionaries (2024a). “hybrid”; https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/ english/hybrid_1?q=hybrid
• Oxford Learner’s Dictionaries (2024b). “cross-breed”; https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/ american_english/cross-breed_2 Özer, Y. Y. Komsuoğlu, A. & Ateşok, Z.Ö. (2019). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: sorunlar ve çözüm önerileri. The Journal of Academic Social Science, 37(37), 76-110.
• Özmen, A. (2017). Farklılıkları “Anlamak”. The Journal of Mesopotamian Studies, 2(1), 156-166.
• Portes, A. (Ed.). (1995). The economic sociology of immigration: Essays on networks, ethnicity, and entrepreneurship. Russell Sage Foundation.
• Qureshi, H. (2024). The ımpact of migration on host societies: Social and economic perspectives. Journal of Political Stability Archive, 2(03), 75-83.
• Sarmini, I. Topçu, E. & Scharbrodt, O. (2020). Integrating Syrian refugee children in Turkey: The role of Turkish language skills (A case study in Gaziantep). International Journal of Educational Research Open, 1, 100007.
• Şahin, E. Dagli, T. E. Acarturk, C. & Dagli, F. S. (2021). Vulnerabilities of Syrian refugee children in Turkey and actions taken for prevention and management in terms of health and wellbeing. Child abuse & neglect, 119, 104628.
• Şahin, S. A. (2020). Dışlanma ve umut arasında: Suriyeli yükseköğretim öğrencilerinin deneyimleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 10(3), 494-503.
• Tamer, Mine Gözübüyük. (2017). Geçici koruma kapsamındaki Suriyeli çocukların Trabzon devlet okullarındaki durumu. Göç Dergisi, 4(2), 119-152.
• TDK. (Aralık 27, 2024). “melez”, https://sozluk.gov.tr/
• Tunga, Y. Engin, G. & Çağıltay, K. (2020). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitiminde karşılaşılan sorunlar üzerine bir alanyazın taraması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 317-333. https://doi.org/10.17679/ inuefd.535845
• UNHCR, (September 30, 2024). UNHCR Türkiye: Provincial breakdown syrian refugees in Turkiye - september 2024, https://data.unhcr.org/en/documents/details/111466
• Uyan-Semerci, P. & Erdoğan, E. (2018). Who cannot access education? Difficulties of being a student for children from Syria in Turkey. Vulnerable Children and Youth Studies, 13(1), 30-45.
• Uzun, E. M. & Bütün, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki Suriyeli sığınmacı çocukların karşılaştıkları sorunlar hakkında öğretmen görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 72-83.
• Van Oudenhoven, J. P. Ward, C. & Masgoret, A. M. (2006). Patterns of relations between immigrants and host societies. International journal of intercultural relations, 30(6), 637-651.
• Vertovec, S. (2023). Superdiversity: Migration and social complexity. Routledge. https://library.oapen.org/ handle/20.500.12657/59161
• Yalçın, S. (2016). Syrian child workers in Turkey. Turkish Policy Quarterly, 15(3), 89-98.
• Yavuz, Ö. & Mızrak, S. (2016). Acil durumlarda okul çağındaki çocukların eğitimi: Türkiye’deki Suriyeli mülteciler örneği. Göç Dergisi, 3(2), 175-199.
• Yıldız, S. E. (2019). Suriyeli çocukların eğitimi konusunda nitel bir araştırma: Sorunlar ve çözüm önerileri. Middle East Journal of Refugee Studies, 4(2), 5-32.