KENT KİMLİĞİNİN HAFIZA DURAKLARI OLARAK ANKARA ANAFARTALAR ÇARŞISI VE İSTANBUL MANİFATURACILAR ÇARŞISININ SERAMİK PANOLARI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 19, 147 - 164, 31.12.2024

Nürdan Arslan

Öz

Türkiye’de modernist anlamda seramik sanatının seramik panolar olarak uygulandığı 1950’ler ve
70’lerde önemli bir gelişme kaydedilmiştir. Ülkemizde akademik seramik sanat eğitimi paralelinde
mimari alanlarda, özellikle kamusal alanlarda; hastaneler, üniversiteler, bankalar, kültür merkezleri,
hava alanları, alışveriş merkezleri, sosyal ve özel konutlarda dönemin sanatçı ve akademisyenleri
tarafından uygulanan seramik panolar önemlidir. Ülkemizin birçok şehrinde benzeri mimari
alanlarda bu panoları görmek mümkündür. 1950 yılından günümüze ulaşan bu panoların birçoğu
Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyük şehirlerde yer almaktadır. Bu bağlamda Cumhuriyet dönemi
sonrası modernleşme kavramının kamusal alanlarda eklektist çözümlemelerle yeniden ele alındığı ve
mimari alanlara taşındığı uygulamalara en iyi örnekler Ankara Anafartalar ve İstanbul Manifaturacılar
çarşısıdır.
Seramik Panolar Anadolu’nun binlerce yıllık geleneksel seramik kültürünün ve çini sanatının evrilerek
günümüze ulaşan yorumudur. Teknik ve yapısal özellikleri ile her türlü hava şartlarına uygunluğu,
seramik çamurunun plastik ifade dili, forma, renge, desene ve tasarıma dönüşerek yaşadığımız
coğrafyanın kültür mirası olmuştur. Bu bağlamda geleneksel seramik sanatlarının evrilerek çağdaş
seramik sanatına ve tasarımlara ile dönüşme sürecinde akademik sanat eğitiminin rolü kuşkusuz çok
önemlidir.
Dönemin önemli seramik sanatçıları, akademisyenleri, heykeltıraşları, ressamları tarafından kamusal
alanlarda mimarinin iç ve dış yüzeylerde uygulanan seramik panolar, mozaik eserler ve duvar
resimleri özgün, sanatsal, estetik anlayış ve yorumlar ile kent hafızası ve kent kimliğini oluşturan
birer kültür mirası olarak günümüze ulaşmıştır. Bu kültür duraklarından en önemlileri kuşkusuz
Ankara Anafartalar Çarşısı ve İstanbul Manifaturacılar Çarşısıdır. Bu alışveriş merkezlerinde çağdaş
seramik sanatçıları tarafından uygulanan seramik panolar seramik sanatını mimari alanlara taşıyarak
halkla buluşturmuştur.
Son yıllarda kentsel hafızaya işaret eden, mimaride uygulanan seramik panoların hikayesi, benim
mücadelem gibi, kolektif bilinç çalışmaları kapsamında, sanatçılar, akademisyenler, gazetecilerin
mücadeleleri ile gündeme getirilerek canlı tutulmaya çalışılmıştır. Bu mücadele Ankara Anafartalar
Çarşısı ve İstanbul Manifaturacılar Çarşısı’nın Büyük Şehir Belediyeleri Meclis Komisyonları
tarafından korunmaya alınmasında önemli bir etken olmuştur. Belediyeler, üniversiteler ve yerel
yönetimler tarafından çözümler üretilerek, kent-kültür-kimlik ve bellek bağlamında birer kültür
mirası olarak geleceğe taşınması toplum olarak hepimizin sorumluluğu olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Seramik Pano, Tasarım, Kültür, Kent, Kimlik

Kaynakça

• Baydar, K. (1976) Anafartalar Çarşısı, http://www.mimarlarodasiankara.org/index.php?Did=1480
• Coşkun, E. (2017). Türkiye’de 1950’ler Sonrasında Seramik Sanatında Plastik Yaklaşımlar ve Bu Bağlamda Atilla Galatalı’nın Seramiklerinin İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Sönmez, S 2017, Anafartalar Çarşısı Müzesi, s.21.06, 12 Kasım 2024
• https://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/savas-sonmez/anafartalar-carsisi-muzesi/1474/
• Turay, A. 1996, Toprağın ve Güneşin Ozanı Atilla Galatalı, ISBN 975-7953—01-6
• Türe, F (1997) Bir Usta Bir Dünya, Fürey Koral, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık
• Zeytinoğlu, E. (2009) Sadi Diren, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Sanat Yayınları. 9789944886208
• tr.mwikipedia.org “Anafartalar çarşısı” erişim tarihi,12 Kasım 2023