NEYZEN YAVUZ AKALIN-MURAT SALİM TOKAÇ ÖZELİNDE GLİSANDO VE ÇARPMALARIN TÜRLERİ, FONKSİYONLARI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 19, 1 - 20, 31.12.2024

Ahmet İslam Toz

Öz

Ney, Türk müziğinin dini ve dini olmayan türlerinde kullanılan en önemli ve en eski çalgılardan
biridir. Eğitimi tarihten günümüze meşk usulüyle yapılmaktadır. Meşk çalışmaları sırasında icra
edilen çarpma, glisando, vibrato ve trill gibi süslemeler, öğrencinin hocasından aldığı ezberi akılda
tutmasını sağlayan en önemli unsurlardan olmuştur. Neyde süslemelerin yerinde ve dengeli olarak
kullanılmadığı icralarını dinlemek zaten mümkün değildir. İcra teknikleri ve süslemeleri konusunda
yapılan neye ait nitelikli çalışmalar azdır. Bu konuda yapılan çalışmaların önce “icra metodlarına”
sonra da bu yolla gelecek kuşaklara bilinçli bir şekilde aktarılması önemlidir.
Çalışmada Yavuz Akalın ve Murat Salim Tokaç’ın saz eserlerinin kayıtlarındaki süslemeler
incelenmiştir. Süslemelerden glisando ve çarpmaların türleri, fonksiyonları ve hangi noktada
yapıldıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Sanatçıların stüdyo ortamında oluşturulmuş video kayıtları
hem glisando hem de çarpma için önemli bir görsel kaynak oluşturmuştur. Ses kayıtları ise Cubase
Pro 10 programıyla incelenmiştir. Programın variaudio özelliği sayesinde çarpmaların bağlı olduğu
vuruş zamanı kesin bir şekilde tespit edilebilmiştir. Bu inceleme doğrultusunda glisando türlerine
ayrılmış, icracıların çarpma yaparken kullandığı şekiller modellenmiştir. Çarpma ve glisandoların
fonksiyonları süslemelerin yapıldığı noktalar, pozisyonlar ve eserlerdeki melodik aralıklarla
ilişkilendirilerek yorumlanmaya çalışılmıştır. Çalışmada betimsel yöntem kullanılmıştır.
Örnek icralar esas alınarak yapılan değerlendirmede neyde glisandonun literatürde de belirtildiği
gibi çıkıcı ve inici olmak üzere 2 şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çıkıcı glisandonun kaydırma
türüyle karışmaması için çıkıcı glisandoya “tarama”, inici glisandoya “kaydırma” isimleri eklenmiştir.
Glisandoların yine 2 başlık adı altında toplamda ise 7 farklı türde gerçekleştiği belirlenmiştir.
Çarpmalar inici hareketteki 2’li, 3’lü ve 4’lü mesafedeki notalar arasında, çıkıcı harekette ise 2’li,
3’lü, 4’lü, 5’li, 6’lı ve 7’li mesafedeki sesler arasında kullanılmıştır. Ayrıca sustan sonraki notalara
bağlanarak kısa apojiyatür gibi, ünison notalar arasında ve motif sonlarındaki sesleri sonlandırmak
için kullanıldığı çeşitleri de tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Müziği, Ney icrası, Glisando, Çarpma, Apojiyatür

TYPES AND FUNCTIONS OF GLISSANDOS AND ACCIACCATURAS IN THE CONTEXT OF YAVUZ AKALIN AND MURAT SALİM TOKAÇ

Öz

The ney is one of the mostsignificant and ancient instruments used in both religious and non-religious
genres of Turkish music. Its teaching has traditionally been carried out through the meşk method.
During these meşk sessions, ornaments such as acciaccatura, glissando, vibrato, and trill, performed
by the student, play a critical role in ensuring that the memorization passed down from the teacher is
retained. Listening to ney performances devoid of balanced and appropriately applied ornaments is
inconceivable. However, qualitative studies focusing on the performance techniques and ornaments
of the ney are scarce. It is crucial to integrate these studies into “performance methods” to ensure the
conscious transmission of this knowledge to future generations.
This study examines the ornaments in the recordings of Yavuz Akalın and Murat Salim Tokaç’s
instrumental works. The types, functions, and execution points of glissando and acciaccatura
were identified. The artists’ video recordings created in studio environments provided a valuable
visual resource for analyzing both glissando and acciaccatura. Additionally, audio recordings were
analyzed using the Cubase Pro 10 software. The variaudio feature of the program allowed for precise
determination of the beats associated with acciaccaturas. Based on this analysis, glissando types
were categorized, and the forms of acciacatura used by the performers were modeled. The functions
of glissandi and acciaccaturas were interpreted by correlating the positions of the ornaments with the
melodic intervals in the pieces.
A descriptive method was employed in this study. Based on the evaluation of selected performances,
it was determined that glissando on the ney, as noted in the literature, is used in two forms: ascending
and descending. To differentiate ascending glissando from the sliding technique, it was termed
“sweeping” while descending glissando was termed “sliding.” It was identified that glissandi occur
in two main categories and a total of seven different types. Acciaccaturas were used between notes
separated by 2nd, 3rd, and 4th intervals in descending movements, and between notes separated
by 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th, and 7th intervals in ascending movements. Additionally, variations were
identified where acciaccaturas were tied to notes following a rest, used like short appoggiatura,
between unison notes, and to conclude the notes at the end of motifs.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Ney performance, Glissando, Acciaccatura, Appoggiatura

Kaynakça

• Bozkurt, H. K. (2022) Niyazi Sayın, Sadrettin Özçimi, Ahmed Şahin ve Yavuz Akalın Özelinde Ney Sazında Tavır ve Ekol İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Derya, S. (2008). Aşkın Sesi Ney Öğretim Kitabı (2. Baskı). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Fonton, C. (1987). 18. Yüzyılda Türk Müziği (C. Behar, Çev.). (1. Baskı). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Gorow, R. (2000). Hearing and Writing Music (1. Baskı). Ca: September Publishing Studio City.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi, (11. baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Köroğlu, N. O. (2015). Niyazi Sayın’ın Toplulukla Saz Eseri İcralarındaki Tavrının İncelenmesi ve Bu Çerçevede Oluşturulan Etütlerin Ney Eğitiminde Kullanılabilirliği, Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Öztuna, Y. (1990). Türk Musikisi Ansiklopedisi, (1. baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Öztürk, L. (2024) Ney İcrasında Çarpma Tekniğine Dair Bir İnceleme, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13 (2). 866-903.
• Torun, M. (2002). Ud Metodu Gelenekten Geleceğe, İstanbul: Bemol Müzik.
• Toz, A. (2014). Niyazi Sayın’ın Taksimlerinde İcrayı Oluşturan Elemanların Transkripsiyonu, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Toz, A. (2000). Enstrümantasyon Açısından Ney, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Üstünkaya, O. (2021) Neyzen Yavuz Akalın Özelinde Ney İcrâ Tavrı, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.