Contributions to Turkish Dictionary from Oktay Akbal’s Stories

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 320 - 351, 30.09.2017

Hasene Aydın

Öz

It is known that literary works have a very important place in determining the existence of vocabulary in languages. Writers and poets work on language units in the context of their own styles and opinions, using the possibilities offered by the language in their works. Thus, when the literary works are revealed, the materials of the language are also presented. In these works it is often seen that vocabulary is expanded and enriched with new uses. Therefore, the contribution of the artists who are interested in literature to the formation of vocabulary cannot be denied. In this study, Oktay Akbal, one of the most important figures of Turkish literature and who is best known for his stories was taken as an example. The stories of Akbal, who wrote for more than fifty years, until the end of his life, were evaluated in terms of contributions to the Turkish Dictionary. Within the scope of the study, the words (noktalaşmak, telaşçı etc.), phrases (sokaklık elbise, hayal yıkıntısı, yorgun ölgün, geceler gündüzler dolusu etc.), expressions (göz kulak kesilmek, yüreğine soğuk sular boşanmak, kurası gelmek etc.) used in the author's stories but not found in the Turkish Dictionary were examined. Also the language units (bücür, bildik, uyuklamak, gürül gürül etc.) which are in the dictionary but used in the stories with different meanings or tasks and suitable examples for some headings (fındıkçı: Baş örtülü taze tam fındıkçıydı, her defa bir başkasiyle; vergi: Bu konuda Zekâi beyin de kendine vergi ne güzel fikirleri vardı, ne eşsiz buluşları? etc.) that have been given meaning in the dictionary but are not embodied in witnesses were studied. In this sense, it is aimed to contribute to Turkish dictionary studies by detecting new uses.

Anahtar Kelimeler

Oktay Akbal, story, Turkish Dictionary, vocabulary, contribution

Oktay Akbal’ın Öykülerinden Türkçe Sözlük’e Katkılar

Öz

Edebî eserlerin, dillerdeki söz varlığını tespit etmede oldukça önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Yazar ve şairler, ürettikleri çalışmalarda dilin kendilerine sunduğu olanaklardan yararlanarak dil birimlerini üslupları ve görüşleri çerçevesinde işlerler. Böylece edebî değeri olan eserler ortaya çıkarken araç olarak kullanılan dile ait malzemeler de sunulmuş olur. Bu eserlerde çoğu zaman yeni kullanımlarla söz dağarcığının genişletildiği ve zenginleştirildiği görülür. Dolayısıyla edebiyatla ilgilenen sanatçıların söz varlığı oluşumuna katkıları yadsınamaz. Bu çalışmada da Türk edebiyatının önemli isimlerinden ve daha çok öykücülüğüyle tanınmış Oktay Akbal, örnek olarak alınmış ve ömrünün sonuna kadar olmak üzere elli yılı aşkın bir süre yazı yazan Akbal’ın öyküleri, Türkçe Sözlük’e katkıları bakımından değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında yazarın öykülerinde kullandığı ancak Türkçe Sözlük’te yer bulamamış sözcükler (noktalaşmak, telaşçı vb.), sözcük öbekleri (sokaklık elbise, hayal yıkıntısı, yorgun ölgün, geceler gündüzler dolusu vb.), deyimler (göz kulak kesilmek, yüreğine soğuk sular boşanmak, kurası gelmek vb.) ile sözlükte yer almakla birlikte öykülerde farklı anlamlar ya da görevlerle kullanılan dil birimleri (bücür, bildik, uyuklamak, gürül gürül vb.) ve sözlükte anlamı verilmesine karşın örneklerle somutlaştırılmamış bazı madde başlarına uygun cümleler (fındıkçı: Baş örtülü taze tam fındıkçıydı, her defa bir başkasiyle; vergi: Bu konuda Zekâi beyin de kendine vergi ne güzel fikirleri vardı, ne eşsiz buluşları? vb.) incelenmektedir. Bu anlamda yeni kullanımların tespit edilmesiyle Türkçe sözlük çalışmalarına katkıda bulunulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Oktay Akbal, öykü, Türkçe Sözlük, söz varlığı, katkı

Kaynakça

• AKBAL, Oktay (1946). Önce Ekmekler Bozuldu, İstanbul: F-K Basımevi.
• AKBAL, Oktay (1949.) Aşksız İnsanlar, İstanbul: Varlık Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1953). Bizans Definesi, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1954). Bulutun Rengi, İstanbul: Yenilik Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1958). Berber Aynası, İstanbul: Yenilik Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1967). Yalnızlık Bana Yasak, İstanbul: Set Kitabevi Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1969). Tarzan Öldü, İstanbul: E. Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1973). İstinye Suları, İstanbul: Sander Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1977). İlkyaz Devrimi, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1979a). İki Çocuk, İstanbul: Abece Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1979b). Karşı Kıyılar, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• AKBAL, Oktay (1979c) Tarzan Öldü, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• AKBAL, Oktay (1981) Hey Vapurlar Trenler, İstanbul: YAZKO Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1983) Lunapark, İstanbul: Varlık Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1988). Ey Gece Kapını Üstüme Kapat, İstanbul: Can Yayınları.
• AKBAL, Oktay (1998). Hücrede Karmen, İstanbul: Papirüs Yayınları.
• AKBAL, Oktay (2000). Önce Ekmekler Bozuldu, İstanbul: Can Yayınları.
• AKBAL, Oktay (2003). Hücrede Karmen, İstanbul: Can Yayınları.
• AKIN, Lemi (2014). “Jenerik Marka İsimlerinin Oluşumu ve TDK Sözlüğüne Giriş Şekilleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 31, ss. 19-28.
• AKSAN, Doğan (1996). Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Engin Yayınevi.
• AKŞEHİRLİ, Soner (2013). “Türkçe'de Ad+Ad(s)I Biçimindeki Ad Bileşiklerinin Sözlükselleşmesi”, 26. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (24-26 Mayıs 2012), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, ss. 21-31.
• AKTUNÇ, Hulki (1998). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• AKYALÇIN, Necmi (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü, Ankara: Anı Yayıncılık.
• AKYALÇIN, Necmi (2012). Türkçenin Anlamsal Zenginlikleri Deyimlerimiz, Ankara: Eğiten Kitap.