Protection and Sustention of Endangered Turkic Dialects

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 552 - 567, 30.09.2017

Murat Aydın

Öz

Turkic dialects consist of a large family which is spoken by approximately 250 million people from East Europe to Siberia and West of China. In this study we discuss at first language death, where and when languages become extinct, then move specifically to endangered Turkic dialects. After, we discuss the divergence of Turkish in 20 literary alphabets, which is natural process or result of language planning, and then go into the language policy on Turkic dialects and endangered Turkic dialects. The aim of this study is to save and to revive endangered Turkic dialects. In this study, which is directed towards Turkish dialects, descriptive scanning model was used as qualitative research methods. Tofa, Duha and Pamir Kyrgyzcas were studied as target population. As a result of Turkish dialects research, it is evident that the very different writing languages are the result of consciously applied language plans. The foreign powers who imposed the "divide-break-swallow" attitude reached their targets and broke the Turkish language unity. It is very difficult to live a culture without language. The fact that the number of Turkish dialects and writing languages is so great is an obstacle for Turkish society as well as being rich in Turkish. Some Turkish communities use the Arabic alphabet, some Latin, and others use the Cyrillic alphabet, which is the most concrete indication of not understanding each other. In this respect, it will be a benefit for both the name and the name of the other dialects that the dialects which are at least in close proximity to one another, in the same colony or in a group, enter a common alphabet.

Anahtar Kelimeler

Language, dialect, Turkic dialects, endangered languages, Turkish

Ölmekte Olan Türk Lehçelerini Koruma ve Yaşatma

Öz

Türk lehçeleri Doğu Avrupa’dan Sibirya ve Çin’in batısına kadar yaklaşık 250 milyon kişi tarafından konuşulan geniş bir dil ailesini oluşturmaktadır. Bu çalışmamızda öncelikle dil ölümü, dillerin ne zaman ve nerede tehlike altında olduğu ve özellikle tehlikede olan Türk lehçeleri üzerinde durulmuştur. Daha sonra Türkçenin 20 farklı yazı diline ayrışmasının doğal bir sürecin sonucu mu yoksa dil planlamalarının sonucu mu olduğunu, Türk lehçeleri üzerine uygulanan dil politikalarını ve tehlike altındaki Türk lehçelerini ele alınmıştır. . Bu çalışmanın amacı, ölmek üzere olan Türk lehçelerini korumak ve yaşatmaktır. Türk lehçelerine yönelik yapılan bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma evreni olarak Tofa, Duha ve Pamir Kırgızcası incelenmiştir. Yapılan araştırma sonucunda Türk lehçelerine baktığımızda çok farklı yazı dillerinin olması bilinçli bir şekilde uygulanan dil planlamalarının sonucu olduğu gerçeğini gözler önüne sermektedir. “Böl-parçala-yut” taktiğini uygulayan dış güçler emellerine ulaşmışlar ve Türk dil birliğini bozmuşlardır. Dil olmadan kültürün yaşatılması çok zordur. Türk lehçelerinin ve yazı dillerinin sayısının çok olması Türkçe adına bir zenginlik olarak düşünülse de Türk dünyası birliğinin gerçekleşmesinde aşılması gereken bir engeldir. Bazı Türk topluluklarının Arap alfabesi, bazılarının Latin, diğerlerinin de Kiril alfabesini kullanması bu ayrışmanın ve birbirini anlayamamanın en somut göstergesidir. Bu doğrultuda en azından birbirine yakın olan, aynı kolda ya da grupta olan lehçelerin ortak bir alfabeye geçmeleri hem kendileri adına hem de diğer lehçeler adına bir kazanç olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dil, lehçe, Türk lehçeleri, tehlikede olan diller, Türkçe

Kaynakça

• Crystal, D. (2000), Language Death, Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• Fishman, J. (1997) Dillerin Sürdürülmesi, Ne İşe Yarıyor Ne Yaramıyor, Kuzey Arizona Üniversitesi.
• Grenoble, L. (2008) 1000 Dil: Yaşayan, Tehlikede Olan ve Kaybolan, Editör Peter Austin, Kaliforniya Üniversitesi Yayınları, Los Angeles.
• Ilgın, A. (2012) Tofa (Karagas) Türkleri ve Dilleri Üzerine, Tehlikedeki Diller Dergisi Türk Dilleri, s. 1.
• Johanson, L. (2001) Discoveries on the Turkic Linguistic Map, Swedish Research Institue in İstanbul.
• Johanson, L. and Csató, E. A. (1998) The Turkic Languages. Routledge, London.
• Karabulut, F. (2004) Dil Ölümü Sürecinde Kazak Türkçesinin Durumu, Sosyal Bilimler Dergisi c. 2 s.1.
• Karabulut, F. (2009) İktidar ve Meşrulaştırma Mücadelesinin Odağı Orta Asya: Sovyetlerin Dil ve Eğitim Politikaları.
• Karadoğan, A. (2004) “Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Sorunları” Doktora Tezi, Kırıkkale Ünivrsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Karasar, N (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Korkmaz, Z. (1992) Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 575, Ankara.
• Krauss, M. (2007) Tehlikede Olan Dil Çeşitliliği, Editör Matthias Brenzinger.
• Küçüküstel, S. (2012) Kaybolmakta Olan Bir Türk Diline Tanık Olmak:Duha Dili, Tehlikedeki Diller Dergisi Türk Dilleri, cilt 1, sayı 1.
• Landau, J.M. ve Heinkele, B.K. (2001) Politics of Language In The Ex-Soviet Muslim States, Hurstand Company, London, United Kingdom.
• Language Families Statistics (2016)